Πράσινη ενέργεια: Στα χέρια λίγων τα ορυκτά και η τεχνολογία [Γράφημα]

Για «την αυγή μιας νέας βιομηχανικής εποχής» κάνει λόγο ο ΙΕΑ (Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας), αναφερόμενος σε μια «παγκόσμια αγορά μαζικής παραγωγής τεχνολογιών καθαρής ή πράσινης ενέργειας», όπως ανεμογεννήτριες, μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα και ηλιακά πάνελ, μεταξύ άλλων, η αξία των οποίων μπορεί να φτάσει έως και τα 650 δισ. δολάρια τον χρόνο μέχρι το 2030.

Όπως επισημαίνεται, βρισκόμαστε ενώπιον της εποχής της παραγωγής τεχνολογίας καθαρής ενέργειας που δημιουργεί μεγάλες νέες αγορές και εκατομμύρια θέσεις εργασίας, αλλά επίσης εγείρει νέους κινδύνους, ωθώντας τις χώρες σε όλο τον κόσμο να σχεδιάσουν βιομηχανικές στρατηγικές για να εξασφαλίσουν τη θέση τους στη νέα παγκόσμια ενεργειακή οικονομία.

Στην έκθεση του IEA «Energy Technology Perspectives» αποτυπώνεται η προοπτική ταχείας ανάπτυξη του ενεργειακού κλάδου, στην πορεία υλοποίησης της ενεργειακής μετάβασης, ενώ περιλαμβάνεται και πρόβλεψη για σχεδόν 14 εκατ. θέσεις εργασίας στην βιομηχανική παραγωγή καθαρής ενέργειας μέχρι το 2030.

Σύμφωνα με τη σχετική ενημέρωση, η έκθεση αυτή λειτουργεί ως ο πρώτος παγκόσμιος οδηγός παγκοσμίως για τις βιομηχανίες καθαρής τεχνολογίας του μέλλοντος. Ουσιαστικά, παρέχει μια ολοκληρωμένη ανάλυση της υφιστάμενης παγκόσμιας παραγωγής τεχνολογιών καθαρής ενέργειας – όπως ηλιακά πάνελ, ανεμογεννήτριες, μπαταρίες EV, ηλεκτρολύτες για αντλίες υδρογόνου και θερμότητας – και την αλυσίδα εφοδιασμού σε όλο τον κόσμο, καθώς και χαρτογράφηση του τρόπου με τον οποίο είναι πιθανό να εξελίσσονται τα νέα μέσα, καθώς προχωρά η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια.

Χαρακτηριστική είναι η πρόβλεψη ότι η παγκόσμια αγορά για βασικές τεχνολογίες καθαρής ενέργειας μαζικής παραγωγής θα αξίζει περίπου 650 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2030 – τριπλάσιο νούμερο από τα σημερινά επίπεδα – εάν όλες οι χώρες εφαρμόσουν τις δεσμεύσεις τους για την ενέργεια και το κλίμα. Όπως τονίστηκε, οι σχετικές θέσεις εργασίας στην παραγωγή καθαρής ενέργειας θα υπερδιπλασιαστούν από 6 εκατομμύρια σήμερα σε σχεδόν 14 εκατομμύρια έως το 2030.

Σε ό,τι αφορά τις τρέχουσες αλυσίδες εφοδιασμού για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, αυτές -σύμφωνα με την έκθεση- παρουσιάζουν «γεωγραφικούς» κινδύνους και παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΕΑ, το ύψος των επενδύσεων που απαιτούνται ώστε να καλυφθούν οι μελλοντικές ανάγκες ξεπερνούν τα 1,2 τρισ. δολάρια, ενώ επιπρόσθετα, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας υπογραμμίζει ότι σε αυτό το πλαίσιο διαμορφώνονται νέοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, καθώς οι τρέχουσες αλυσίδες εφοδιασμού τεχνολογιών καθαρής ενέργειας αντιμετωπίζουν προκλήσεις με τη μορφή υψηλών γεωγραφικών συγκεντρώσεων εξόρυξης και επεξεργασίας πόρων, αλλά και ανάπτυξης και παραγωγής τεχνολογίας.

Για τεχνολογίες όπως ηλιακά πάνελ, αιολική ενέργεια, μπαταρίες EV, συσκευές ηλεκτρόλυσης και αντλίες θερμότητας, οι τρεις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 70% της παραγωγικής ικανότητας για κάθε τεχνολογία – με την Κίνα να κυριαρχεί σε όλες. Την ίδια ώρα, μεγάλο μέρος της εξόρυξης κρίσιμων ορυκτών συγκεντρώνεται σε μικρό αριθμό χωρών. Για παράδειγμα, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό παράγει πάνω από το 70% του παγκόσμιου κοβαλτίου και μόνο τρεις χώρες – η Αυστραλία, η Χιλή και η Κίνα – αντιπροσωπεύουν λίγο περισσότερο από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής λιθίου.

Ο κόσμος βλέπει ήδη τους κινδύνους των στενών αλυσίδων εφοδιασμού, οι οποίες έχουν εκτοξεύσει τις τιμές της τεχνολογίας καθαρής ενέργειας τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας τις μεταβάσεις των χωρών πιο δύσκολες και δαπανηρές. Οι αυξανόμενες τιμές για το κοβάλτιο, το λίθιο και το νικέλιο οδήγησαν στην άνοδο στις τιμές των μπαταριών EV, οι οποίες αυξήθηκαν κατά σχεδόν 10% παγκοσμίως το 2022. Το κόστος των ανεμογεννητριών εκτός Κίνας επίσης αυξάνεται μετά από χρόνια πτώσης και παρόμοιες τάσεις μπορεί να καταγραφούν στα φωτοβολταϊκά.

Όπως ανέφερε ο εκτελεστικός διευθυντής του ΙΕΑ Φατίχ Μπιρόλ, «η νέα παγκόσμια ενεργειακή οικονομία έχει γίνει κεντρικός πυλώνας της οικονομικής στρατηγικής και κάθε χώρα πρέπει να προσδιορίσει πώς μπορεί να επωφεληθεί από τις ευκαιρίες και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις. Μιλάμε για νέες αγορές καθαρής ενέργειας αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων καθώς και για εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας».

«Ο κόσμος θα ωφεληθεί από πιο διαφοροποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού καθαρής τεχνολογίας», πρόσθεσε ο δρ. Μπιρόλ, επισημαίνοντας «ότι όταν εξαρτάσαι πάρα πολύ από μια εταιρεία, μια χώρα ή έναν εμπορικό δρόμο -όπως η Ευρώπη από τη Ρωσία – κινδυνεύεις να πληρώσεις βαρύ τίμημα εάν υπάρξει διακοπή».

Σύμφωνα με τον ΙΕΑ, χρειάζεται να επιταχυνθεί η ανάπτυξη τεχνολογιών καθαρής ενέργειας, προκειμένου να ανταποκριθεί στους στόχους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες (IRA) είναι ένα σαφές παράδειγμα, αλλά υπάρχει επίσης το πακέτο Fit for 55 και το σχέδιο REPowerEU στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το πρόγραμμα Πράσινος Μετασχηματισμός της Ιαπωνίας και το πρόγραμμα Παραγωγής Συνδεδεμένων Κινήτρων στην Ινδία που ενθαρρύνει την κατασκευή Φ/Β και μπαταριών.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΕΑ, το ύψος των επενδύσεων που απαιτούνται ώστε να καλυφθούν οι μελλοντικές ανάγκες ξεπερνούν τα 1,2 τρισ. Δολάρια. Επιπρόσθετα, τονίζεται ότι σε αυτό το πλαίσιο διαμορφώνονται νέοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, καθώς οι τρέχουσες αλυσίδες εφοδιασμού τεχνολογιών καθαρής ενέργειας αντιμετωπίζουν προκλήσεις με τη μορφή υψηλών γεωγραφικών συγκεντρώσεων εξόρυξης και επεξεργασίας πόρων, αλλά και ανάπτυξης και παραγωγής τεχνολογίας.

Οι υπεύθυνοι ανάπτυξης έργων καθαρής ενέργειας και οι επενδυτές παρακολουθούν στενά τις πολιτικές που μπορούν να τους δώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Μόνο το 25% των ανακοινωθέντων κατασκευαστικών έργων παγκοσμίως για ηλιακά φωτοβολταϊκά είναι υπό κατασκευή, περίπου 35% για τις μπαταρίες EV και λιγότερο από 10% για τις συσκευές ηλεκτρόλυσης.

Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης τις προκλήσεις που σχετίζονται με τα κρίσιμα ορυκτά που απαιτούνται για πολλές τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, επισημαίνοντας τους μεγάλους χρόνους για την ανάπτυξη νέων ορυχείων και την ανάγκη για ισχυρά πρότυπα ESG. Δεδομένης της άνισης γεωγραφικής κατανομής των κρίσιμων ορυκτών πόρων, η διεθνής συνεργασία και οι στρατηγικές εταιρικές σχέσεις θα είναι ζωτικής σημασίας, τονίζει ο ΙΕΑ.