Ο βασιλιάς ζει

Να συμφωνήσουμε σε μια παραδοχή για μια κατάσταση που τη ζούμε όλοι; Στη μεταμνημονιακή και μεταπανδημική Ελλάδα, που πλήττεται από κύμα ακρίβειας, κυκλοφορεί πολύ μετρητό. Μα πάρα πολύ. Το περισσότερο «μαύρο». Για συναλλαγές όχι μόνο μικρού μεγέθους, αλλά και για αγοραπωλησίες ακινήτων προσέρχονται ενδιαφερόμενοι αγοραστές με μετρητά. Τα χαρτονομίσματα ζουν και βασιλεύουν. Ενα μέρος των νοικοκυριών δυσκολεύεται, αλλά για ένα άλλο εξίσου σημαντικό κομμάτι οι συναλλαγές εκτός νόμιμων καναλιών αυξάνονται. Μπορεί να έχει αυξηθεί το ποσοστό όσων Ελλήνων διαθέτουν κάρτα συναλλαγών και ως ποσοστό να αυξάνεται η χρήση τους, ωστόσο τα μετρητά παραμένουν ο «βασιλιάς» της αγοράς σε ποσοστό που για την Ελλάδα φτάνει το 64%.

Ο διάσημος οικονομολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Κένεθ Ρόγκοφ έχει εκτιμήσει ότι στην πλειονότητα των χωρών περισσότερες από τις μισές συναλλαγές σε μετρητά είναι αδήλωτες. Ακόμα δηλαδή και αν είναι προϊόν νόμιμων συναλλαγών τα μετρητά και πάλι οδηγούν σε φοροδιαφυγή. Κι όμως στην Ελλάδα του 2023, παρά την υποχρεωτικότητα, ένα μεγάλο μέρος της μισθοδοσίας των εργαζομένων συνεχίζει να καταβάλλεται σε μετρητά.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το 11% των ερωτηθέντων εργαζομένων στην Ελλάδα είπαν ότι πληρώνονται με μετρητά έως το ένα τέταρτο του εισοδήματός τους. Το 8% απάντησε ότι λαμβάνει σε μετρητά το μισό του εισόδημα και το 9% πάνω από τα τρία τέταρτα του εισοδήματός του. Συνολικά το 33% των Ελλήνων (φθάνει έως και 39% μαζί με αυτούς που δηλώνουν ότι δεν ξέρουν) απαντάει ότι παίρνει από το 1/4 έως και 3/4 του εισοδήματός του σε μετρητά και αποτελεί το υψηλότερο στην ευρωζώνη, στην οποία το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται από 5% έως 25%. Το μικρότερο ποσοστό πολιτών που πληρώνονται σε μετρητά εντοπίζεται στη Φινλανδία, όπου μόλις το 5% δηλώνει ότι εισπράττει ένα μέρος του εισοδήματός του σε μετρητά.

Οπως γίνεται αντιληπτό, είτε η αμοιβή, δηλαδή η προέλευση των χρημάτων, είτε η χρήση των συγκεκριμένων αμοιβών (εκτός τραπεζικού συστήματος), είτε και τα δύο μαζί μπορεί να χρησιμοποιηθούν για αφορολόγητες συναλλαγές. Με απώλειες τεράστιες για τα δημόσια ταμεία.

Αμοιβές σε μετρητά, ακόμα και αν είναι νομιμότατες, τροφοδοτούν την αλυσίδα της φοροδιαφυγής. Επιχειρήσεις, κυρίως μικρομεσαίες, και ελεύθεροι επαγγελματίες, προσπαθώντας να αποφύγουν την πληρωμή των τσουχτερών ονομαστικών φορολογικών συντελεστών και των συντελεστών ΦΠΑ, επιλέγουν να χορηγούν εκπτώσεις στους πελάτες τους και πληρώνονται σε «μαύρα» μετρητά, αντί των πληρωμών με κάρτα.

Η κατάσταση δεν βρίσκεται στα επίπεδα των δεκαετιών του ’90 και του 2000, αλλά δεδομένης της εξάπλωσης των ψηφιακών μέσων (το 79% των Ελλήνων διαθέτει κάρτα συναλλαγών) θα περίμενε κανείς ότι το πρόβλημα θα είχε περιοριστεί ακόμα περισσότερο. Ειδικά μετά το πρώτο κύμα μείωσης των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών, το κίνητρο φοροδιαφυγής προφανώς μειώθηκε, αλλά όχι στο επίπεδο περιορισμού των «μαύρων» στην οικονομία.

Σε αυτή την κατεύθυνση, η λύση δεν μπορεί να είναι άλλη από την υποχρεωτικότητα στις ψηφιακές συναλλαγές. Μπροστά στο όφελος για την οικονομία από την αντιμετώπιση του προβλήματος, ακόμα και η πρόθεση του υπουργείου Οικονομικών να κατεβάσει κι άλλο το πλαφόν στις συναλλαγές με μετρητά, από τα 500 στα 200 ευρώ ανά συναλλαγή, φαίνεται λίγη…