Ενεργειακός πληθωρισμός στις ΗΠΑ και ευρωπαϊκή βιομηχανία

Οι  Ηνωμένες  Πολιτείες  με  την  ψήφιση (15/8/2022)  του νόμου για την μείωση του πληθωρισμού (IRA) ουσιαστικά  εγκρίνει την  υλοποίηση  ενός  προγράμματος  369  δις  δολαρίων, το  οποίο στοχεύει, κατά  βάση,  στην επιτάχυνση  της  ενεργειακής  μετάβασης.

Στην κατεύθυνση αυτή προγραμματίζεται η χρηματοδότηση των επιδοτήσεων παραγωγής  πράσινων  τεχνολογιών  και  ενέργειας  καθώς  και  η  υλοποίηση  μεθόδων  χαμηλών  εκπομπών  άνθρακα. Με άλλα λόγια, διαμέσου αυτών των επιδοτούμενων επενδύσεων οι ΗΠΑ επιδιώκουν  τον  τεχνολογικό  εκσυγχρονισμό, την  μείωση  των  τιμών  των   ενεργειακών πρώτων  υλών, την  αύξηση  της  παραγωγικότητας  και  την  μείωση  του  ενεργειακού  κόστους. Στις  συνθήκες  αυτές,  σε  συνδυασμό  με  το  χαμηλότερο  ενεργειακό  κόστος  των  ΗΠΑ  σε  σύγκριση  με  την  Ευρώπη, τα  κράτη-μέλη,  καταβάλλοντας  το  τίμημα  της  μονομερούς  ενεργειακής  τους   εξάρτησης  από την  Ρωσία,  εκφράζουν  τους  φόβους  τους  για  την   αμερικανική  αυτή  στρατηγική  των  αρχών  του  21ου  αιώνα.

Απάντησε η Ευρώπη στις αμερικανικές επιδοτήσεις; Τι δείχνει το «πράσινο παράδοξο»

Έτσι,  ενώ  οι  τιμές  του  πετρελαίου  είναι  σε  μεγάλο  βαθμό  διεθνοποιημένες  και  επηρεάζουν  σχεδόν όλες  τις  χώρες  αρκετά  ομοιόμορφα, οι τιμές  του  φυσικού  αερίου  είναι  πιο  περιφερειακές (υψηλότερες  τιμές  στην Ευρώπη)  και  οι  τιμές    ηλεκτρικής  ενέργειας  πιο  εθνικές ( κράτη-μέλη Ε.Ε.-27) ( Justin Delepine, Alternatives Economiques,12/1/2023). Στο  περιβάλλον  αυτό, η Ευρώπη  θεωρεί   ότι  η  στρατηγική  αυτή   πρόκληση   αποτελώντας   μέρος  της  προστατευτικής  πολιτικής  των  ΗΠΑ  θα  οδηγήσει  στην  μετεγκατάσταση  ευρωπαϊκών  επιχειρήσεων  σε  αμερικανικό  έδαφος  με  ό,τι  αυτό  αρνητικά  συνεπάγεται  για την  ευρωπαϊκή   βιομηχανία (αποβιομηχάνιση)   και  οικονομία (Aude Martin, Alternatives  Economiques, 8/2/2023).

Στην  προοπτική  αυτή  είναι  ενδιαφέρον  να  σημειωθεί  ότι στην  Ευρωπαϊκή  Ένωση  συμφωνούν  ότι  το  πρόγραμμα (IRA)  των  ΗΠΑ  αποτελεί  μία  ελκτική  δύναμη  προσέλκυσης  βιομηχανικών  επιχειρήσεων  υψηλής  τεχνογνωσίας (μπαταρίες  για  ηλεκτρικά  αυτοκίνητα,  παραγωγοί  υδρογόνου, κατασκευαστές  ανεμογεννητριών  ή  ηλιακών  συλλεκτών, τεχνητή  νοημοσύνη, κ.λ.π.), προκειμένου  να  πραγματοποιήσουν  κατά  προτεραιότητα  επενδύσεις  στις  ΗΠΑ  ή  να  εγκατασταθούν  στις  Ηνωμένες  Πολιτείες  αξιοποιώντας  τις  προβλεπόμενες  υψηλές  επιδοτήσεις  και  κάθε  είδους  υποστήριξη.

Όμως  η  Ευρώπη,  σε  αντίθεση  με τις  ΗΠΑ   που  στο  πρόγραμμα (IRA)  εισάγουν  μία  αναπτυξιακή  στρατηγική με περισσότερο κράτος, δημόσιες επιδοτήσεις, νέες θέσεις εργασίας,  καινοτόμες φορολογικές πρακτικές για την αύξηση των δημοσίων εσόδων, κ.λ.π., προσανατολίζεται,  παρά τις  εσωτερικές  διαφωνίες  της  διαφωνίες  και  τις  καθυστερήσεις  στην λήψη αποφάσεων, σε ένα πρότυπο που βασίζεται στην Αγορά,  στους  δημοσιονομικούς  κανόνες, την  δημοσιονομική  πειθαρχία,  την  μείωση  των  δημοσίων  ελλειμμάτων   και  του  δημόσιου  χρέους. Πράγματι, η Πρόεδρος   της  Ευρωπαϊκής  Επιτροπής  Ursula von der Leyen  στην  ομιλία της  στο  Παγκόσμιο  Οικονομικό  Forum  του  Davos   υποστήριξε  ότι  «η  Ευρώπη  έχει  σχέδιο».

Στο  πλαίσιο  αυτό  παρατηρείται  ότι η  Ευρώπη  για να υποστηρίξει  οικονομικά  την  πράσινη  βιομηχανία της  προσφεύγει  στην  ελάφρυνση  των  κρατικών  ενισχύσεων, γεγονός  που  επιτρέπει  στα  κράτη-μέλη  να  επιδοτούν  τις  επιχειρήσεις  τους  υπό  ορισμένες  προϋποθέσεις  οι  οποίες   υποτίθεται  ότι  διασφαλίζουν  τον  σεβασμό  του  θεμιτού  ανταγωνισμού  μεταξύ των κρατών-μελών.  Όμως. πόσο  πιθανό  είναι  το  ευρωπαϊκό  αυτό  σχέδιο  να  ανταγωνιστεί  αυτό  των  Ηνωμένων  Πολιτειών;   Η απάντηση  είναι  ότι όχι μόνο  δεν  αρκεί  αυτή  η  ελάφρυνση  αλλά  επιπλέον  εκτιμάται  ότι  θα  μπορούσε  να αποβεί  ατυχής  για την  πορεία  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης,  με την  έννοια  ότι  θα  καραδοκεί  ο  κίνδυνος  κατακερματισμού  της  ενιαίας  αγοράς,  λόγω  των  διαφοροποιήσεων  των  δημοσιονομικών  δυνατοτήτων  που   παρατηρούνται  μεταξύ  των  κρατών-μελών.

Το  αποτέλεσμα  προφανώς  θα είναι  να  σημειωθούν  μετεγκαταστάσεις  επιχειρήσεων  εντός  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης, εφόσον  η  επιχειρηματική  επιδότηση  θα είναι  πιο  συμφέρουσα  από  το  κράτος-μέλος  αναχώρησης (A.Martin 8/2/2023). Στις  συνθήκες αυτές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσανατολίζεται στη δημιουργία ενός   «ευρωπαϊκού  ταμείου  κυριαρχίας», προκειμένου  να  χρηματοδοτείται  η  αντιστάθμιση  των  προκαλούμενων  ανισορροπιών.

Όμως  τα  ερωτήματα, οι  ενστάσεις,  οι  διαφωνίες, οι  αντιφάσεις  και  οι  καθυστερήσεις  παραμένουν,   διατηρώντας   τόσο  τις  ρωγμές  στο  ενιαίο  ευρωπαϊκό  μέτωπο,  όσο  και  τις  βραχυ-μεσο-μακροπρόθεσμες  συνέπειες  στο  βιοτικό  επίπεδο  του  ευρωπαϊκού  πληθυσμού.

Πράγματι, σύμφωνα  με την  Elvire Fabry (Ινστιτούτο  Jacques Delors),  οι  ελαφρύνσεις  που  σχετίζονται  με τις  κρατικές  ενισχύσεις  λήγουν  τον Δεκέμβριο  του  2025, ενώ οι  αμερικανικές  επιδοτήσεις  στις  επιχειρήσεις  λήγουν  το  2032. Το  ίδιο  η  συζήτηση  για το  « ευρωπαϊκό  ταμείο  κυριαρχίας»  θα  διεξαχθεί  από τα μέσα   του  2023  που  θα συντελεσθεί η ενδιάμεση αναθεώρηση του  ευρωπαϊκού  προϋπολογισμού  της  περιόδου  2021-2027.

Ο κ. Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι ομ. καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου και ο κ. Βασίλειος Γ. Μπέτσης είναι δρ Παντείου Πανεπιστημίου.