Ταμείο Ανάκαμψης: Η ευκαιρία που η Ευρώπη δεν πρέπει να χάσει

Εκπληρώνει τελικά το Ταμείο Ανάκαμψης την υπόσχεσή του να κάνουν τις οικονομίες της Ευρώπης ισχυρότερες και πιο ανθεκτικές;

Με δύο χρόνια λειτουργίας του προγράμματος, οι αναλυτές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ettore Dorrucci και Maximilian Freier, αξιολογεί τη θέση των κυβερνήσεων και τους κινδύνους που υπάρχουν κατά την εφαρμογή του.

Το Next GenerationEU (NGEU) μπορεί πραγματικά να κάνει τη διαφορά για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, τονίζοντας, προσθέτοντας ότι εάν εφαρμοστεί πλήρως, μπορεί να αυξήσει το επίπεδο του πραγματικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) στη ζώνη του ευρώ έως και κατά 1,5% έως το 2026.

Και αυτό θα κάνει τη μεγάλη διαφορά καθώς θα αυξήσει περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης.

Ευρωβαρόμετρο: To NextGenerationEU ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών

Τα δύο βασικά κανάλια

Σύμφωνα με τους αναλυτές της ΕΚΤ η ώθηση αυτή έρχεται μέσω δύο βασικών καναλιών:

Χρήματα για επενδύσεις

Οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ σχεδιάζουν να αντλήσουν περισσότερα από 417 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια της ΕΕ από τη διευκόλυνση ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (RRF) – τον ​​ακρογωνιαίο λίθο της NGEU – την περίοδο 2021-2026. Περίπου το 80% αυτών των πόρων προορίζονται για τη χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων.

Κίνητρα για καλύτερες οικονομικές δομές

Το RRF συνδέει τις εκταμιεύσεις του με ποιοτικά ορόσημα και ποσοτικούς στόχους, εκ των οποίων 1.620 σχετίζονται με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες της ζώνης του ευρώ.

Τα οφέλη στους πολίτες

Σύμφωνα με την ΕΚΤ, η εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (RRPs) παράγει ήδη υλικά οφέλη στους ευρωπαίους πολίτες. Αυτά περιλαμβάνουν εξοικονόμηση στην κατανάλωση ενέργειας, πρόσθετη χωρητικότητα για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, προώθηση ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών, εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, καθώς και δημιουργία νέων υποδομών για τις μεταφορές, την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση.

Αν και ο αντίκτυπος του NGEU αναμένεται να είναι μεγαλύτερος στις κύριες δικαιούχους χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες αναμένεται να επωφεληθούν μέσω των θετικών επιπτώσεων στο εμπόριο και την εμπιστοσύνη, τη μεγαλύτερη οικονομική ανθεκτικότητα, την αυξημένη σύγκλιση μεταξύ των χωρών και, πολύ σημαντικό, την ώθηση στην πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Έγκαιρη υλοποίηση

Ωστόσο, το NGEU μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του μόνο εάν όλα τα εθνικά μεταρρυθμιστικά και επενδυτικά σχέδια υλοποιηθούν έγκαιρα, αποτελεσματικά και αποτελεσματικά,  υπογραμμίζουν οι αναλυτές της ΕΚΤ, θέτοντας το εξής ερώτημα: δύο χρόνια μετά την έγκρισή του, το NGEU υλοποιεί τον οδικό του χάρτη;

Σε κίνδυνο η έγκαιρη εφαρμογή

Οι εκταμιεύσεις RRF προς τις χώρες της ζώνης του ευρώ έχουν φτάσει μέχρι στιγμής στα 130 δισ. ευρώ.

Αυτό αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 30% του συνολικού κονδυλίου που αναμένεται να ζητηθεί από αυτές τις χώρες την περίοδο 2021-2026.

Το 2021-2022, 14 μέλη της ζώνης του ευρώ υπέβαλαν 22 αιτήσεις πληρωμής στο πλαίσιο του RRF, εκ των οποίων οι 12 εγκρίθηκαν.

Ενώ μέχρι το τέλος του 2022 είχε ολοκληρωθεί μόνο το 7% των ορόσημων και των στόχων σε ολόκληρη την ΕΕ, το ποσοστό αυτό έφτασε το 22% στην Ισπανία και τη Γαλλία και το 18% στην Ιταλία.

Καθυστερήσεις

Αν και αυτό δείχνει ότι το NGEU σημειώνει καλή πρόοδο, υπάρχουν επίσης ορισμένες καθυστερήσεις. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Όπως γράφει η μελέτη της ΕΚΤ, αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ ανέβαλαν τα αιτήματά τους για εκταμίευση . Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι απαιτούμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις καθυστέρησαν και, καθώς αυτές αποτελούν προϋποθέσεις για την εξόφληση των κεφαλαίων, υπήρξε μια αρνητική επίδραση στο χρονοδιάγραμμα πληρωμών.

Δεύτερον, ορισμένες χώρες έχουν αναβάλει τις επενδύσεις τους που χρηματοδοτούνται από το RRF.

Οι προβλέψεις για την περίοδο 2023-2026 δείχνουν ότι τα κράτη μέλη σχεδιάζουν να καλύψουν τους επενδυτικούς στόχους κατά τα υπόλοιπα έτη του NGEU, ιδίως το 2025.

Απορρόφηση πόρων

Τονίζουν επίσης, ότι δεδομένων των μεγάλων ποσών που προβλέπονται, οι καθυστερήσεις τα δύο τελευταία χρόνια θα δοκιμάσουν την ικανότητα των χωρών να απορροφήσουν πλήρως τους πόρους του RRF μέχρι το τέλος του προγράμματος το 2026.

Οι δύο κατηγορίες κινδύνων

Σε όλες σχεδόν τις χώρες της ζώνης του ευρώ εντοπίζονται δύο κύριες κατηγορίες κινδύνων εφαρμογής.

Πρώτον, η ενεργειακή κρίση και ο υψηλότερος πληθωρισμός εγείρουν νέες προκλήσεις. Οι συμβάσεις προμηθειών και οι δημόσιοι διαγωνισμοί συχνά χρειάζονται αναθεώρηση λόγω του υψηλότερου πληθωρισμού. Η εμμονή των σημείων συμφόρησης στον εφοδιασμό –δηλαδή προβλήματα πρόσβασης στα απαραίτητα υλικά, εξοπλισμό και ειδικευμένους εργαζόμενους– έχει δημιουργήσει επίσης εμπόδια.

Ο δεύτερος βασικός μοχλός είναι οι περιορισμοί στη διοικητική ικανότητα και τα πολιτικά εμπόδια, όπως:

• ελλείψεις στον συντονισμό μεταξύ κεντρικών/ομοσπονδιακών και τοπικών αρχών
• ανεπαρκής τεχνική εμπειρογνωμοσύνη στη δημόσια διοίκηση
• υπερβολικά περίπλοκες διοικητικές πρακτικές και ανεπαρκείς ταχείς διαδικασίες όταν χρειάζεται.
• ανεπαρκής ποιότητα παρακολούθησης και ελέγχων, ελέγχου και εκτίμησης επιπτώσεων· και
• χαμηλή πολιτική συναίνεση σε κάποιο κρίσιμο μέτρο.

Προσπάθειες και προειδοποιήσεις

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση αυτών των ελλείψεων. Η ποιότητα και η ικανότητα της δημόσιας διοίκησης, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, είναι από μόνη της βασικός τομέας για έργα μεταρρυθμίσεων στα RRP των κρατών μελών με χαμηλότερη διοικητική ικανότητα.

Οι προηγούμενες επιδόσεις των χωρών στην απορρόφηση κονδυλίων της ΕΕ προσφέρουν μια προειδοποιητική ιστορία.

Μέχρι το τέλος του 2020, δεν είχε απορροφηθεί περισσότερο από το 60% των κονδυλίων της ΕΕ βάσει του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2014-2020 στις τέσσερις μεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ.

Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα εάν ο εξαετής ορίζοντας της NGEU θα είναι επαρκής για να απορροφήσει τα πολύ μεγαλύτερα κονδύλια της ΕΕ.

Ως εκ τούτου, είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την εφαρμογή του NGEU. Βεβαίως, το 2023 θα είναι ένα κρίσιμο έτος για να εξεταστούν εξονυχιστικά τόσο τα μέτωπα των επενδύσεων όσο και των μεταρρυθμίσεων.

Το NGEU ως δοκιμασία για περαιτέρω ολοκλήρωση στην ΕΕ

Ένα επιτυχημένο NGEU μπορεί να ενισχύσει τα επιχειρήματα για μια μόνιμη κεντρική δημοσιονομική ικανότητα για επενδύσεις σε ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά, όπως ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής, η ενεργειακή αυτονομία, η ασφάλεια και ο ψηφιακός μετασχηματισμός.

Μια ευρωπαϊκή δημοσιονομική ικανότητα, εάν σχεδιαστεί σωστά, θα μπορούσε επίσης να παίξει ρόλο στην ενίσχυση της μακροοικονομικής σταθεροποίησης και σύγκλισης στη ζώνη του ευρώ μακροπρόθεσμα.

Οι αναλυτές της ΕΚΤ υπογραμμίζουν επίσης, ότι συνδέοντας τη χρηματοδότηση της ΕΕ με την εφαρμογή εθνικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, το NGEU πρωτοπορεί επίσης σε μια καινοτόμο, πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση στην οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ .

Αυτή η προσέγγιση αναγνωρίζει ότι οι μεταρρυθμίσεις, οι επενδύσεις και η δημοσιονομική βιωσιμότητα αλληλοενισχύονται και θα πρέπει να ενσωματωθούν καλύτερα στη δημοσιονομική και μακροδομική εποπτεία.

Και καταλήγουν λέγοντας: «Το NGEU είναι μια ευκαιρία για την Ευρώπη μια φορά στη γενιά με διπλή έννοια και είναι . Είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χάσει η Ευρώπη».