Ψηφιακό ευρώ: Στην παγωμένη Λαπωνία οι μυστικές συζητήσεις

Kάτω από ένα μανδύα μυστικότητας στην παγωμένη ενδοχώρα της Λαπωνίας, οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης αναμένεται να συγκεντρωθούν αυτήν την εβδομάδα αναζητώντας τρόπους να «πουλήσουν» σε ένα επιφυλακτικό κοινό την ψηφιακή αναβάθμιση του ευρώ….

Κι όπως επισημαίνει το Politico, θα πρόκειται για τη πιο ριζική αναδιάρθρωση του ευρώ από τότε που ο Γάλλος Πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν διατύπωσε για πρώτη φορά την ιδέα για ένα ενιαίο νόμισμα το 1978.

Ένα ψηφιακό ευρώ, εάν εφαρμοστεί, θα επαναπροσδιορίσει θεμελιωδώς τον τρόπο διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων και των υποχρεώσεων στον ισολογισμό της κεντρικής τράπεζας με στόχο να γίνουν οι πληρωμές πιο περιεκτικές και αποτελεσματικές.

ΕΚΤ: Δωρεάν για όλους το ψηφιακό ευρώ

Συζητήσεις σε κλειστούς κύκλους

Η συζήτηση γύρω από τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της υιοθέτησης ενός ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας (CBDC) έχει μέχρι στιγμής περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό σε τεχνοκρατικούς ή ακαδημαϊκούς κύκλους.

Ωστόσο, όπως σημειώνει το Politco, τους τελευταίους μήνες αρκετοί είναι εκείνοι που επισημαίνει αυτή την αδιαφάνεια και την έλλειψη δημόσιας συμμετοχής σε ό,τι αφορά την πορεία προς το ψηφιακό ευρώ.

Διασημότητες όπως ο Ράσελ Μπραντ, κωμικός που έγινε κοινωνικοπολιτικός σχολιαστής με εκατομμύρια οπαδούς στο YouTube , καθιστούν ολοένα και περισσότερο τα CBDC κεντρικό σημείο της κάλυψής τους. Σε ένα πρόσφατο βίντεο, ο Μπραντ υποστήριξε ότι ανοίγουν το δρόμο για «παγκόσμια διατάγματα που κατεβαίνουν από ψηλά, αποφεύγοντας τη δημοκρατία».

Αυτού του είδους η συζήτηση έχει πείσει τους κεντρικούς τραπεζίτες για την πρόκληση των δημοσίων σχέσεων που έχουν μπροστά τους εάν θέλουν να επιτύχουν ευρεία δημόσια αποδοχή της ιδέας.

«Ποιος στο είπε αυτό;»

Ενώ το γεγονός της συνάντησης της Τετάρτης στη φινλανδική περιοχή Inari είναι γνωστό και μάλιστα αναγράφεται στις προσεχείς συνεδριάσεις μη νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, η ατζέντα δεν έχει δημοσιοποιηθεί.

Το Politico έμαθε ότι οι παρευρισκόμενοι, οι διοικητές των 20 κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης και τα έξι μέλη του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ, θα συζητήσουν μεταξύ άλλων τον καλύτερο τρόπο για να πείσουν το κοινό ότι μια εικονική επέκταση τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ αξίζει και δεν αποτελεί καμία απειλή για τη δημοκρατία ή τις ελευθερίες.

«Ποιος στο είπε αυτό;» απάντησε ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ιρλανδίας, Gabriel Makhlouf, όταν ρωτήθηκε από το POLITICO για τις συνομιλίες της Λαπωνίας.

Αν και αρνήθηκε να συνεχίσει τη συζήτηση, πρόσθεσε ότι «ο κόσμος κινείται προς την κατεύθυνση του ψηφιακού».

Τα ψηφιακά νομίσματα

Ένα ψηφιακό νόμισμα, όπως και τα μετρητά, επιτρέπει στους ανθρώπους να πληρώνουν για πράγματα άμεσα μέσω ενός εικονικού πορτοφολιού σε ένα smartphone χωρίς την ανάγκη τραπεζικού λογαριασμού. Υποστηρίζεται από μια κεντρική τράπεζα, επομένως δεν έχει τους ίδιους κινδύνους με αυτούς που συνδέονται με τα κρυπτονομίσματα.

Το έργο «πώλησης της ιδέας» έχει ήδη ξεκινήσει.

Σε μια κίνηση που στοχεύει να αμβλύνει τις ανησυχίες, το στέλεχος της ΕΚΤ, Φάμπιο Πανέτα, ο οποίος έχει επιφορτιστεί με το έργο του ψηφιακού ευρώ, διαβεβαίωσε τους ευρωπαίους πολιτικούς τον περασμένο μήνα ότι το ψηφιακό ευρώ δεν θα μιμηθεί ποτέ το σύστημα της Κίνας που έχει πολλούς περιορισμούς.

«Η ΕΚΤ δεν θα θέσει κανέναν περιορισμό για το πού, πότε ή σε ποιον οι άνθρωποι μπορούν να πληρώσουν με ένα ψηφιακό ευρώ», είχε πει χαρακτηριστικά.

Η ΕΚΤ έχει επίσης δηλώσει, πολλές φορές, ότι δεν ενδιαφέρεται να παρακολουθεί τις αγοραστικές συνήθειες των ανθρώπων και ότι το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να συμπληρώσει τα μετρητά και όχι να τα αντικαταστήσει.

Δημοκρατική απειλή

Όμως, ενώ οι κεντρικοί τραπεζίτες επιθυμούν να επαινούν τα τεχνικά οφέλη των CBDC, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα αληθινά κίνητρα για ένα ψηφιακό ευρώ είναι πολύ πιο βαθιά.

Όπως αναφέρει το Politico, πολλοί, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, Augustin Carstens, φοβούνται ότι η μείωση της χρήσης μετρητών, και η αυξανόμενη δημοτικότητα των κρυπτονομισμάτων και των «stablecoins» θα μπορούσαν να απειλήσουν την κυριαρχία και τον λόγο ύπαρξης του χρήματος της κεντρικής τράπεζας.

Ωστόσο, η κατανόηση του θέματος αυτού από το ευρύ κοινό παραμένει περιορισμένη. Στους δρόμους των Βρυξελλών, οι ντόπιοι έμοιαζαν σε μεγάλο βαθμό να το αγνοούν.

«Δεν αλλάζει και πάρα πολύ για μένα», είπε ο Ghuiriz Octavian, ένας 40χρονος ιδιοκτήτης στεγνοκαθαριστηρίου, ο οποίος υποστήριξε γενικά την ιδέα «εάν ρυθμίζεται από κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις» ακόμα κι αν «κάνουν και ανόητα πράγματα».

Ο Lorenzo Moroni, ένας 23χρονος σε ιταλικό delicatessen, ήταν πιο ενημερωμένος. «Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το metaverse», είπε, αναφερόμενος στα σχέδια της Meta να δημιουργήσει έναν εικονικό κόσμο. Για αυτόν, τα κρυπτονομίσματα είναι καλύτερα από το ψηφιακό ευρώ «επειδή δεν υπάρχουν [κατοχυρωμένα] συμφέροντα πίσω από αυτό».

Ψηφιακό γιουάν

Η αύξηση του επείγοντος για την ανάπτυξη ψηφιακού ευρώ μπορεί επίσης να συνδεθεί με τις πρόσφατες ενέργειες του Πεκίνου. Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας ξεκίνησε την κυκλοφορία του ψηφιακού της γιουάν κατά τη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων πέρυσι, προκαλώντας φόβους στις δυτικές δημοκρατίες ότι η απουσία του δικού τους ανταγωνιστή θα μπορούσε να τις οδηγήσει να χάσουν μερίδιο αγοράς.

«Ας υποθέσουμε ότι σε 20 χρόνια από τώρα αυτό το νόμισμα θα γινόταν πολύ δημοφιλές. Μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να μην … εισβάλλουν στις περιοχές μας αυτά τα χρήματα;», είπε ο χαρακτηριστικά ο Πανέτα στους δύσπιστους ευρωβουλευτές κατά την ακρόαση του Ιανουαρίου, αναφερόμενος ειδικά στην Κίνα.

Με το βλέμμα στο 2027

Οι τεχνοκράτες της ΕΚΤ φαίνονται βέβαιοι ότι μια βιώσιμη έκδοση θα μπορούσε να κυκλοφορήσει μόλις το 2027 μετά από ένα διετές διάστημα εσωτερικών πειραματισμών.
Το τελικό πράσινο φως θα εξαρτηθεί από τους κυβερνήτες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την πλευρά της θέλει να προτείνει ένα νομικό πλαίσιο για τα CBDC έως τον Μάιο.

Οι αντιδράσεις της ευρωβουλής

Όμως ο όγκος της δουλειάς που έγινε κεκλεισμένων των θυρών έχει εκνευρίσει ορισμένα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

«Υπάρχει έλλειψη διαφάνειας και επικοινωνίας με το ευρύτερο κοινό και τον χρηματοπιστωτικό κλάδο», δήλωσε ο Τσέχος φιλελεύθερος ευρωβουλευτής Ondřej Kovařík, ο οποίος βοήθησε στη συγγραφή του εγχειριδίου κανόνων για την αγορά κρυπτονομισμάτων της ΕΕ . «Χρειάζεται πλήρης εμπιστοσύνη τόσο από την πλευρά των πολιτών όσο και από τις επιχειρήσεις, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος το ψηφιακό ευρώ να αποτύχει».

Δύσκολη μάχη

Οι κεντρικοί τραπεζίτες γνωρίζουν καλά την δύσκολη μάχη που αντιμετωπίζουν για να φέρουν στο ευρώ κοινό το ψηφιακό project.

Μια έρευνα 2.500 ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο για το POLITICO από την Redfield & Wilton Strategies το 2021 κατέδειξε ότι μόνο το 24% πιστεύει ότι μια ψηφιακή λίρα θα μπορούσε να φέρει περισσότερα οφέλη παρά κακό. Η ΕΚΤ ανακάλυψε επίσης στη δική της έρευνα ότι το απόρρητο των πληρωμών αποτελεί κύριο μέλημα των πολιτών της ευρωζώνης.

«Το σχέδιο για το ψηφιακό ευρώ μπορεί να έχει βαθιές επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία», δήλωσε ο Ισπανός ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Ernest Urtasun. «Δεν μπορεί να αφεθεί στις κεντρικές τράπεζες και τις ιδιωτικές εταιρείες».

Η ΕΚΤ δήλωσε ότι είναι έτοιμη να περιορίσει τον αριθμό των ψηφιακών ευρώ που μπορούν να κατέχουν οι άνθρωποι και να εφαρμόσει μη ελκυστικά επιτόκια σε μεγάλες συμμετοχές CBDC για να μην πληγούν οι τραπεζικές καταθέσεις.

«Ας ελπίσουμε ότι στη Φινλανδία, πολύ μακριά, θα συνειδητοποιήσουν ξανά ότι η δημόσια και πολιτική υποστήριξη είναι απαραίτητη για να πετύχει αυτό το έργο», δήλωσε ο Ολλανδός σοσιαλιστής ευρωβουλευτής Paul Tang.

Μελέτη σκοπιμότητας

Η κεντρική τράπεζα της ΕΕ ξεκίνησε τη μελέτη σκοπιμότητας ενός ψηφιακού ευρώ τον Οκτώβριο του 2021. Το ερχόμενο φθινόπωρο, οι αρχηγοί κρατών της ΕΕ θα πρέπει να αποφασίσουν εάν η ΕΚΤ θα πρέπει να προχωρήσει στα επόμενα βήματα, τα οποία περιλαμβάνουν τη δοκιμή των απαραίτητων τεχνικών ρυθμίσεων, ώστε οι Ευρωπαίοι να μπορούν να προβαίνουν σε αγορές με ψηφιακά ευρώ.

«Η ΕΚΤ ανησυχεί ότι η ευρωζώνη θα καταλήξει σε μια γεωπολιτική και οικονομική θέση “σάντουιτς” μεταξύ των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών των ΗΠΑ και των συστημάτων πληρωμών της Κίνας, χωρίς ψηφιακό ευρώ. Αυτή τη στιγμή, η Ευρώπη στερείται ψηφιακών πλατφορμών», δήλωσε προσφάτως στο CNBC ο Guido Zimmermann, ανώτερος οικονομολόγος στη γερμανική τράπεζα LBBW.

Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ αναγνώρισε αυτό το σημείο κατά τη διάρκεια ομιλίας της τον περασμένο Νοέμβριο. «Η είσοδος των big techs στις πληρωμές θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο κυριαρχίας στην αγορά και εξάρτησης από ξένες τεχνολογίες πληρωμών, με συνέπειες για τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης», είχε δηλώσει τότε χαρακτηριστικά η επικεφαλής της ΕΚΤ.

«Ήδη τώρα περισσότερα από τα δύο τρίτα των ευρωπαϊκών συναλλαγών πληρωμών με κάρτα τις ‘’τρέχουν’’ εταιρείες με έδρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης», είχε προσθέσει η Λαγκάρντ.

Ο διεθνής οδικός χάρτης

Τον Οκτώβριο του 2020, η G20 ενέκρινε έναν οδικό χάρτη για τη βελτίωση των διασυνοριακών πληρωμών, οι οποίες πάσχουν από έλλειψη ταχύτητας, διαφάνειας και πρόσβασης, καθώς και από υψηλό κόστος. Ως μέρος αυτής της πρωτοβουλίας, η Επιτροπή Πληρωμών και Υποδομών Αγοράς της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (CPMI), ο Κόμβος Καινοτομίας BIS, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα δημοσίευσαν ορισμένες επιλογές για την πρόσβαση και τη διαλειτουργικότητα των CBDC για διασυνοριακές πληρωμές.

Συνεργασία

Στην έκθεση τονίζεται ότι απαιτείται διεθνής συνεργασία και συντονισμός στα αρχικά στάδια του σχεδιασμού των CBDC. Επιπλέον, κάθε σύστημα πρέπει να κατασκευαστεί με την ευελιξία να προσαρμόζεται τόσο σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο όσο και στους διαφορετικούς σχεδιασμούς CBDC που ενδέχεται να επιλέξουν οι κεντρικές τράπεζες.

Σύμφωνα με την έκθεση BIS, οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν είτε να συμφωνήσουν σε ένα σύνολο κοινών προτύπων είτε να χρησιμοποιούν διαφορετικά συστήματα «διασύνδεσης» που εξακολουθούν να επιτρέπουν στους ανθρώπους να συναλλάσσονται με άλλον ή απλώς να έχουν ένα ενιαίο σημείο πρόσβασης μεταξύ των συστημάτων.

Κάθε ένα από τα μοντέλα πρόσβασης CBDC έχει διαφορετικές επιπτώσεις σχετικά με τους κινδύνους, την αποτελεσματικότητα, την ανθεκτικότητα και τη διαλειτουργικότητα, συνέχισε η έκθεση, σημειώνοντας ότι δεν υπάρχει λύση «ένα μέγεθος για όλους».

Μέχρι το τέλος του 2021, περισσότερες από το ένα τέταρτο των κεντρικών τραπεζών ανέπτυξαν ή έτρεχαν πιλοτικά CBDC. Για να διασφαλιστεί ότι οι διασυνοριακές λειτουργίες εξετάζονται εγκαίρως, οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο πρέπει να συνεργαστούν σε πρώιμο στάδιο. Μόνο τότε τα CBDC μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο κόστος, την ταχύτητα, την πρόσβαση και τη διαφάνεια των διασυνοριακών πληρωμών.