Ενεργειακή κρίση: Έκρηξη των καθυστερήσεων στις πληρωμές ρεύματος και θέρμανσης

Την έκρηξη των καθυστερήσεων στις πληρωμές των λογαριασμών ρεύματος και φυσικού αερίου αλλά και της ενεργειακής φτώχειας πυροδότησε η κρίση των τιμών ενέργειας.

Τα παραπάνω αποτυπώνονται στην έρευνα εισοδήματος των νοικοκυριών που πραγματοποίησε  το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων (ΙΜΕ) της ΓΣΕΒΕΕ αλλά και στη γνώμη της Οικονομικής Κοινωνικής Επιτροπής (ΟΚΕ) για την ενεργειακή κρίση και την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών.

Πληρωμές λογαριασμών

Ειδικότερα, και σύμφωνα με την έρευνα του ΙΜΕ της ΓΣΕΒΕΕ που έγινε για το 2022 ένα στα τέσσερα νοικοκυριά (25,6%) καθυστερεί να πληρώσει το ηλεκτρικό ρεύμα και το 18,8% του λογαριασμούς θέρμανσης. Στους τελευταίους περιλαμβάνεται κατά κύριο λόγο η κατανάλωση φυσικού αερίου. Ο αριθμός των οικογενειών που έχουν φτάσει σε αυτό το αδιέξοδο έχει αυξηθεί έναντι του 2021. Τότε η έρευνα έδειχνε πως το ποσοστό που δήλωνε ότι δεν πληρώνει εγκαίρως τους λογαριασμούς ρεύματος ήταν στο 19,5% και τους αντίστοιχους της θέρμανσης ήταν στο 12,5%.

Ενέργεια: Το αυξημένο κόστος μπορεί να ωθήσει 141 εκατ. άτομα στην ακραία φτώχεια

Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ η προαναφερόμενη συμπεριφορά έρχεται δεύτερη ως προς τους δείκτες που μετρούν τις καθυστερήσεις των νοικοκυριών να καλύψουν βασικές ανάγκες τους, εξαιτίας της οικονομικής τους αδυναμίας. Στην πρώτη θέση έρχεται η αναβολή αναζήτησης θεραπείας για ιατρικό πρόβλημα. Τη σχετική απάντηση στην έρευνα έδωσαν σχεδόν τρία στα 10 νοικοκυριά (36,3%).

Αύξηση δαπανών

Η ενεργειακή κρίση εκτόξευσε πρωτίστως τις δαπάνες που σχετίζονται με τα καύσιμα. Έτσι, ανάμεσα στις κατηγορίες βασικών αναγκών διαβίωσης τα έξοδα που κατέγραψαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις ήταν η θέρμανση, όπως απάντησε το 60,7% των ερωτηθέντων, και οι μετακινήσεις σύμφωνα με το 51% των νοικοκυριών.

καθυστέρησαν να αναζητήσουν την κατάλληλη θεραπεία για κάποιο ιατρικό πρόβλημα, 1 στα 4 νοικοκυριά (25,6%) καθυστερεί να πληρώσει το ηλεκτρικό ρεύμα και το 18,8% καθυστερεί την πληρωμή λογαριασμών θέρμανσης.

Οι αυξήσεις των τιμών τόσο της ηλεκτρικής ενέργειας, όσο και των ειδών διατροφής αποτελούν για σχεδόν 6 στα 10 νοικοκυριά τις κατηγορίες που έχουν τη μεγαλύτερη αρνητική επίδραση στο εισόδημά τους και ακολουθούν οι αυξήσεις στην βενζίνη (28,5%) και στο πετρέλαιο θέρμανσης (23,2%).

Ως καταλληλότερο μέτρο για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της ακρίβειας το 51,1% των νοικοκυριών θεωρεί πως είναι η αύξηση μισθών και συντάξεων και το 28,6% η μείωση φόρων και τελών στα καύσιμα.

Ενεργειακή φτώχεια

Δραματικές είναι και οι επιπτώσεις της κρίσης ως προς τη δυνατότητα των νοικοκυριών να έχουν πρόσβαση στις πλέον βασικές υπηρεσίες ενέργειας για επαρκή θέρμανση, μαγείρεμα, φωτισμό και χρήση ηλεκτρικών οικιακών συσκευών.

Όπως περιγράφει στη γνώμη της για την ενεργειακή κρίση η ΟΚΕ, οι συνέπειες της ενεργειακής φτώχειας περιλαμβάνουν την περιορισμένη χρήση θέρμανσης, κρύα και με υγρασία σπίτια, χρέη σε λογαριασμούς κοινής ωφελείας και τη μείωση εξόδων των νοικοκυριών σε άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Επιπλέον, η ενεργειακή φτώχεια σχετίζεται με ένα ευρύ φάσμα φυσικών και ψυχικών ασθενειών υγείας, όπως η κατάθλιψη, το άσθμα και η καρδιακή ασθένεια. Η ενεργειακή φτώχεια προκαλείται από τη σύγκλιση πέντε παραγόντων: το χαμηλό εισόδημα, τις υψηλές τιμές καυσίμων, την αναποτελεσματική ενεργειακή απόδοση ενός σπιτιού, την υπό μερική κατάληψη (χρήση) κατοικία, τη μεγάλη ηλικία.

Χωρίς θέρμανση

Σύμφωνα με την ΟΚΕ, δύο είναι οι επίσημες και κοινά αποδεκτές στατιστικές που αποδίδουν την ενεργειακή φτώχεια και παρέχονται από την Eurostat (EU SILC): Η αδυναμία ενός νοικοκυριού να διατηρεί το σπίτι του επαρκώς ζεστό και οι απλήρωτοι λογαριασμοί.

Σχετικά με το πρώτο κριτήριο, την διατήρηση του σπιτιού επαρκώς ζεστό, ενώ στην ΕΕ κατά μέσο όρο το 2021 το 6,9% αδυνατούσε να το καταφέρει, το ποσοστό στην Ελλάδα ήταν υπερδιπλάσιο καθώς ανήλθε στο 17,5%. Λιθουανία, Βουλγαρία, Πορτογαλία και Ελλάδα καταγράφουν τις χειρότερες επιδόσεις

Πρωτιά στην ΕΕ

Σχετικά με το δεύτερο κριτήριο, τους απλήρωτους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, η Ελλάδα διατηρεί το ρεκόρ σε όλη την ΕΕ. Για την ακρίβεια, το 26,3% των Ελλήνων το 2021 είχε απλήρωτους λογαριασμούς. Ο μέσος όρος στην ΕΕ των 27 και στην ευρωζώνη των 19 ανερχόταν σε 6,4%, δηλαδή 4 φορές λιγότεροι απ’ όσο στην Ελλάδα. Την δεινή θέση της Ελλάδας, την επιβεβαιώνει επίσης η απόσταση που την χωρίζει από τον δεύτερο, την Βουλγαρία, και τον τρίτο, την Κροατία, όπου το ποσοστό των πολιτών οι οποίοι αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους είναι 19,2% και 15,2% αντίστοιχα. Η Ελλάδα κατείχε τα πανευρωπαϊκά πρωτεία στο ποσοστό των πολιτών που αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ρεύματος και τα προηγούμενα χρόνια. Το 2020 ήταν στο 28,2%, το 2019 στο 32,5%, 2018 στο 35,6% και το 2017 στο 38,5%.