Ελληνική βιομηχανία: Αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, αλλά και προκλήσεις

Αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα επέδειξη η ελληνική βιομηχανία το 2022, διατηρώντας την ανοδική της πορεία, παρά το δυσμενές διεθνές περιβάλλον, όπως αυτό διαμορφώθηκε από το υψηλό ενεργειακό κόστος και το κόστος των πρώτων υλών, τις διαταράξεις των εφοδιαστικών αλυσίδων και τη γεωπολιτική αβεβαιότητα. Αυτό επισημαίνεται στο εβδομαδιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων της Alpha Bank, στο οποίο εξηγείται ότι το συμπέρασμα αυτό εξάγεται, καθώς:

ΙΟΒΕ: Βελτιώνονται οι προσδοκίες στην ελληνική βιομηχανία – Στις 107,4 μονάδες ο δείκτης τον Ιανουάριο

• o γενικός Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής, ο οποίος εκφράζει τον όγκο παραγωγής (προστιθέμενη αξία του κόστους των συντελεστών παραγωγής σε σταθερές τιμές), αυξήθηκε κατά 2,3% το 2022 (2021: 10,1%),
• ο γενικός Δείκτης Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία, στόχος του οποίου είναι η μέτρηση της δραστηριότητας της βιομηχανίας σε όρους αξίας (πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών), αυξήθηκε κατά 33,1% (2021: 25,6%),
• οι απασχολούμενοι στη βιομηχανία ξεπέρασαν το μισό εκατομμύριο, το τρίτο τρίμηνο του 2022, για πρώτη φορά από τα τέλη του 2010, ενώ αυξήθηκαν κατά 5% σε ετήσια βάση,
• οι βιομηχανικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά Ευρώ 14,1 δισ. το 2022 (ή 39,7%), αντιπροσωπεύοντας το 96% της αύξησης των συνολικών εξαγωγών της χώρας μας, οι οποίες διαμορφώθηκαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.

Μεταξύ των παραγόντων που συνέβαλαν στις θετικές επιδόσεις της ελληνικής βιομηχανίας το 2022 ήταν αφενός η δημοσιονομική στήριξη, συνολικού ύψους Ευρώ 4,8 δισ. (Κρατικός Προϋπολογισμός 2023), καθώς μέρος του πρόσθετου ενεργειακού κόστους των επιχειρήσεων κατά το προηγούμενο έτος απορροφήθηκε από τις κρατικές επιδοτήσεις στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, και αφετέρου η συνετή προσαρμογή του μισθολογικού κόστους έναντι των πληθωριστικών πιέσεων, με τους ονομαστικούς μισθούς στη βιομηχανία να έχουν αυξηθεί κατά 4,8% σε ετήσια βάση, το πρώτο εννεάμηνο του 2022.

Οι προκλήσεις

Οι προκλήσεις που εκτιμάται ότι θα αντιμετωπίσει η ελληνική βιομηχανία κατά το τρέχον έτος είναι σημαντικές και προέρχονται, κυρίως, από το εξωτερικό περιβάλλον. Η μεγάλη αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου, που έχει καταγραφεί τους τελευταίους μήνες, είναι αναμφίβολα ιδιαίτερα θετική εξέλιξη και συνδέεται, μεταξύ άλλων, με τις κοινές δράσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την απεξάρτηση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου από την Ρωσία. Η αβεβαιότητα, ωστόσο, που απορρέει από τις γεωπολιτικές εξελίξεις παραμένει, καθώς το ενεργειακό κόστος εξακολουθεί να βρίσκεται σε σχετικά υψηλά επίπεδα. Ως εκ τούτου, η διατήρηση της δημοσιονομικής στήριξης της κάθε χώρας προς τις βιομηχανικές επιχειρήσεις εξακολουθεί να θεωρείται ένας σημαντικός παράγοντας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της ενεργειακής κρίσης και τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητάς τους στο διεθνές περιβάλλον.

Επιπλέον, σύμφωνα με τις προβλέψεις διαφόρων διεθνών οργανισμών (π.χ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), ο ρυθμός μεγέθυνσης τόσο της ελληνικής, όσο και της ευρωπαϊκής οικονομίας αναμένεται να επιβραδυνθεί το 2023, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις διαβρώνουν το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών, πλήττοντας την ιδιωτική κατανάλωση και, κατά συνέπεια, τις εξαγωγές αγαθών των βιομηχανικών επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τον Κρατικό Προϋπολογισμό για το 2023, ωστόσο, οι εξαγωγές αγαθών, σε σταθερές τιμές, αναμένεται να αυξηθούν για δέκατο τέταρτο συνεχόμενο έτος το 2023, κατά 2,1%.

Τέλος, σημαντικός παράγοντας που αναμένεται να επηρεάσει την πορεία της ελληνικής αλλά και της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, κατά το τρέχον έτος και ενδεχομένως και τα επόμενα χρόνια, είναι ο νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού (Inflation Reduction Act – IRA), ο οποίος υπογράφηκε τον Αύγουστο του 2022 στις ΗΠΑ. Ο εν λόγω νόμος προβλέπει μέτρα συνολικού ύψους 369 δισ. δολαρίων (χρηματοδοτήσεις και φορολογικά κίνητρα) για επενδύσεις σε «καθαρές» μορφές ενέργειας και αφορά επιχειρήσεις αλλά και νοικοκυριά, παρέχοντας ισχυρά κίνητρα για υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων στις ΗΠΑ έναντι τρίτων χωρών. Μολονότι πρωταρχικός στόχος του IRA πιθανότατα είναι ο επαναπατρισμός επιχειρήσεων από την Κίνα, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με τον κίνδυνο μετανάστευσης επιχειρήσεων από την επικράτειά της προς τις ΗΠΑ.

Η ΕΕ σκοπεύει να χαλαρώσει τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, προκειμένου να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση και να αποφευχθεί η φυγή ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ενώ υπό εξέταση τελεί η προοπτική χρηματοδότησης σε επίπεδο ΕΕ. Επιπρόσθετα, προς αυτή την κατεύθυνση, η ΕΕ παρουσίασε στις αρχές Φεβρουαρίου ένα νέο σχέδιο για την ευρωπαϊκή βιομηχανία (“Green Deal Industrial Plan”, European Commission, 1.2.2023), με σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της, την ενσωμάτωση τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών αερίου και τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα. Το σχέδιο συμπληρώνει προηγούμενες πρωτοβουλίες όπως το REPowerEU (μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου και της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο) και προβλέπει την απλούστευση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, την επιτάχυνση των διαδικασιών αναφορικά με τη χρηματοδότηση, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την διευκόλυνση του εμπορίου.

Βιομηχανική παραγωγή, μεταποίηση και απασχόληση

Η άνοδος του γενικού Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής το περασμένο έτος αποδίδεται εξ ολοκλήρου στην αύξηση της μεταποίησης κατά 4,4%, η οποία αντιπροσωπεύει το 72,6% του γενικού δείκτη, καθώς μείωση κατέγραψαν οι υπόλοιποι τομείς της βιομηχανίας, ήτοι τα ορυχεία-λατομεία (-7,8%), η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος (-3,7%) και η παροχή νερού (-2,2%). Σημειώνεται ότι, από τις αρχές του 2022 μέχρι τον Αύγουστο, η πορεία του δείκτη βιομηχανικής παραγωγής συμβάδιζε με αυτή του δείκτη μεταποίησης, ενώ, από τον Σεπτέμβριο και μετά, ο πρώτος καταγράφει αρνητικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής και ο δεύτερος συνεχίζει να αυξάνεται (Γράφημα 1). Αξίζει να αναφερθεί η αύξηση της παραγωγής στη μεταποίηση κατά 5,6% σε ετήσια βάση τον Δεκέμβριο. Επιπρόσθετα, θετική ένδειξη για τις συνθήκες που επικρατούν στον κλάδο είναι η άνοδος του πρόδρομου δείκτη των υπευθύνων για τις προμήθειες στη μεταποίηση (Purchasing Managers’ Index, PMI), από τις 47,2 μονάδες τον Δεκέμβριο του 2022, στις 49,2 μονάδες τον Ιανουάριο του 2023, βρισκόμενος ελαφρώς κάτω από τις 50 μονάδες που είναι το όριο μεταξύ επέκτασης και συρρίκνωσης. Αναφορικά με τις κύριες ομάδες βιομηχανικών κλάδων, τα διαρκή καταναλωτικά αγαθά σημείωσαν τη μεγαλύτερη άνοδο το 2022 (22,9%), ακολουθούν τα μη διαρκή καταναλωτικά αγαθά (5,9%), τα κεφαλαιουχικά αγαθά (5,5%) και τα ενδιάμεσα αγαθά (2%), ενώ αρνητική ετήσια μεταβολή καταγράφηκε στην ενέργεια (-2,5%).

Η πλειονότητα των επιμέρους κλάδων της μεταποίησης κατέγραψε αύξηση της παραγωγής το 2022, με την υψηλότερη να έχει καταγραφεί στην παραγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων (Γράφημα 2). Το τελευταίο συνδέεται, σε κάποιο βαθμό, με την εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών μέσων μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, ιδιαίτερα για επαγγελματικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς.  Επιπρόσθετα, διψήφια ποσοστά ανόδου σημείωσαν οι κλάδοι επισκευή και εγκατάσταση μηχανημάτων και εξοπλισμού (16,8%), κατασκευή μηχανημάτων (11,8%) και φαρμακευτικά προϊόντα (11,2%). Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ (Εξέλιξη Κύκλου Εργασιών των Επιχειρήσεων, Δεκέμβριος, Δ’ Τρίμηνο 2022, Ετήσια Στοιχεία 2022), ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων στη μεταποίηση αυξήθηκε κατά 39,1% το 2022 (2021: 25,9%), η οποία είναι μια από τις μεγαλύτερες αυξήσεις μεταξύ των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας.

Αναφορικά με την απασχόληση, σύμφωνα με τα τριμηνιαία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι απασχολούμενοι στη βιομηχανία ανήλθαν σε περίπου 502 χιλιάδες, το τρίτο τρίμηνο του 2022, με το 82% εξ αυτών (413 χιλιάδες) να απασχολούνται στη μεταποίηση. Σημειώνεται ότι οι απασχολούμενοι στη βιομηχανία και τη μεταποίηση ανήλθαν στα υψηλότερα επίπεδα από το τέταρτο τρίμηνο του 2010 και το πρώτο τρίμηνο του 2011, αντίστοιχα. Επιπλέον, οι απασχολούμενοι στη βιομηχανία αντιπροσωπεύουν το 11,9% του συνόλου των απασχολούμενων, με το εν λόγω ποσοστό να διατηρείται σχετικά σταθερό από το τέταρτο τρίμηνο του 2021.

Εξαγωγές αγαθών το 2022

Οι εξαγωγές αγαθών κινήθηκαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2022, καθώς διαμορφώθηκαν σε Ευρώ 54,7 δισ., σημειώνοντας αύξηση κατά 36,7% σε σύγκριση με το 2021.. Οι βιομηχανικές εξαγωγές ανήλθαν σε Ευρώ 49,6 δισ. (90,7% επί του συνόλου), με τις εξαγωγές της μεταποίησης να ανέρχονται σε Ευρώ 46,1 δισ. Επιπλέον, οι εξαγωγές αγαθών εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών διαμορφώθηκαν σε Ευρώ 35,2 δισ. το 2022, καταγράφοντας ετήσια αύξηση κατά 21,4%. Επιπρόσθετα, παρά τις σημαντικές προκλήσεις που κλήθηκαν να διαχειριστούν κατά τη διάρκεια του έτους, οι ελληνικές επιχειρήσεις κατόρθωσαν να ενισχύσουν την εξαγωγική τους δραστηριότητα προς όλες τις κύριες χώρες προορισμού των ελληνικών προϊόντων. Οι εξαγωγές προς κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανήλθαν συνολικά σε Ευρώ 30,1 δισ. το 2022 (+40%), ενώ προς τρίτες χώρες διαμορφώθηκαν σε Ευρώ 24,5 δισ. (+32,9%).

Αναφορικά με τις εξαγωγές ανά κατηγορία προϊόντος, όλες κατέγραψαν θετικό ρυθμό μεταβολής το 2022, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να έχουν σημειωθεί στις κατηγορίες ορυκτά καύσιμα και λιπαντικά (78,7%), λάδια και λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης (43,4%), βιομηχανικά είδη (29,2%), μηχανήματα (28,2%) και ποτά και καπνός (24,5%). Οι μικρότερες αυξήσεις εξαγωγών σημειώθηκαν στις πρώτες ύλες εξαιρουμένων των καυσίμων (2,8%) και στα χημικά προϊόντα (6,7%).