Μεταναστευτικά εμβάσματα από την ΕΕ προς τρίτες χώρες 

Τα μεταναστευτικά  εμβάσματα έχουν κομβική σημασία για τη στήριξη των οικονομιών των αναπτυσσόμενων χωρών. Μπορεί τα εμβάσματα να έχουν σχετικά μικρή αξία το καθένα χωριστά, αλλά συλλογικά οι ροές είναι πολύ σημαντικές. Όπως αναφέρεται σε πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ, το 2018 τα μεταναστευτικά εμβάσματα σε χώρες χαμηλού εισοδήματος ήταν σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερα από την επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια, ενώ το 2019 υπερέβαιναν σε αξία τις άμεσες ξένες επενδύσεις. 

Το 2021 τα προσωπικά εμβάσματα (κυρίως μεταναστευτικά) προς χώρες εκτός ΕΕ ανήλθαν σε 37,7 δισεκατομμύρια ευρώ (+15% σε σχέση με το 2019), φτάνοντας το 0,26% του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ (έναντι 0,23% το 2019). Παρά την πανδημία και την παγκόσμια ύφεση που ακολούθησε, τα μεταναστευτικά εμβάσματα από την ΕΕ έδειξαν μεγάλη ανθεκτικότητα. Στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για γενική τάση, αφού τα μεταναστευτικά εμβάσματα προς χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος αυξήθηκαν σε αξία κατά 10% το 2021. Μάλιστα, η αυξητική τάση των μεταναστευτικών εμβασμάτων από την ΕΕ στον υπόλοιπο κόσμο δεν ανακόπηκε ούτε το 2020 (έτος κορωνοϊού): +4% σε σχέση με το 2019.  

Το 22% των συνολικών μεταναστευτικών εμβασμάτων εκτός ΕΕ κατευθύνθηκε στη Βόρεια Αφρική (8,0 δισ. ευρώ),  το 21%  στην Ασία (7,8 δισ. ευρώ) και το 19% σε ευρωπαϊκές χώρες εκτός ΕΕ (7,1 δισ. ευρώ). Μεταξύ των κρατών μελών για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, μεγαλύτερη συνολική αξία το 2021 είχαν τα μεταναστευτικά εμβάσματα που εστάλησαν από τη Γαλλία (9,6 δισ. ευρώ), από την Ιταλία (7,5 δισ. ευρώ), από τη Γερμανία (3,3 δισ. ευρώ) και από το Βέλγιο (2,1 δισ. ευρώ).  

Ως ποσοστό του ΑΕΠ οι εκροές μεταναστευτικών εμβασμάτων το 2021 ήταν υψηλότερες στην Κύπρο (1,10%) και στην Ελλάδα (0,57%). Σε όλες τι υπόλοιπες χώρες οι εκροές μεταναστευτικών εμβασμάτων ήταν κάτω από 0,5% του ΑΕΠ. Σε σχέση με το 2019, τα μεταναστευτικά εμβάσματα ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν σε 14 κράτη μέλη και μειώθηκαν σε 9 (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την Ισπανία, τη Δανία, την Πορτογαλία και τη Μάλτα).  

Στις περισσότερες χώρες οι μεταβολές ήταν οριακές: οι εξαιρέσεις αφορούσαν δύο κράτη μέλη όπου το μερίδιο των εξερχομένων εμβασμάτων στο ΑΕΠ μειώθηκε, τη Λιθουανία (από 0,72% του ΑΕΠ το 2019 σε 0,34% το 2021), την Κύπρο (από 1,24% σε 1,10%), καθώς και τέσσερα κράτη μέλη όπου η αύξηση ήταν πάνω από ένα δέκατο της ποσοστιαίας μονάδας: το Βέλγιο (από 0,27% του ΑΕΠ το 2019 σε 0,43% το 2021), την Ελλάδα (από 0,44% σε 0,57%), τη Λετονία (από 0,26% σε 0,37%) και την Ιταλία (από 0,32% σε 0,42%). 

Από την άλλη οι εισροές μεταναστευτικών εμβασμάτων στην ΕΕ από χώρες έκτος ΕΕ παρέμειναν σχεδόν σταθερές τα τελευταία χρόνια (το 2021 ήταν 13 δισ. ευρώ), με αποτέλεσμα το έλλειμμα στο ισοζύγιο εμβασμάτων της ΕΕ έναντι των χωρών εκτός ΕΕ να φτάσει τα 24,7 δισ. ευρώ. Σχεδόν το 54% αυτών των συνολικών εισροών μεταναστευτικών εμβασμάτων  στην ΕΕ (6,8 δισ. ευρώ) ερχόταν το 2021 από Ευρωπαϊκές χώρες που είναι στην Ευρώπη αλλά είναι εκτός της Ένωσης. Το 20% (2,5 δισεκατομμύρια ευρώ) των εισροών ερχόταν από την Βόρεια Αμερική. Το 2021, οι μόνες χώρες της ΕΕ που είχαν πλεόνασμα στο ισοζύγιο εμβασμάτων, αξίας πάνω από το 1% του αντίστοιχου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους, ήταν η Κροατία (2,7% του ΑΕΠ), η Βουλγαρία (1,6%), η Ρουμανία (1,5%) και η Λετονία (1,1%). Αντίθετα, η Κύπρος (-0,9%), η Γαλλία (-0,5%) και η Ισπανία (-0,5%) έχουν τα μεγαλύτερα ελλείμματα εμβασμάτων σε σχέση με τρίτες χώρες ως ποσοστό του ΑΕΠ. 

Διάφοροι παράγοντές φαίνεται ότι επηρέασαν την ανθεκτικότητα των μεταναστευτικών εμβασμάτων παρά τη δυσμενή οικονομική συγκυρία. Σημαντική ήταν η σχετικά γρήγορη οικονομική ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών λόγω των πρωτοφανών μέτρων δημοσιονομικής τόνωσης και στήριξης της απασχόλησης που συνέβαλαν και στη στήριξη του εισοδήματος των μεταναστών. Επίσης η ψηφιοποίηση που εντάθηκε λόγω covid διευκόλυνε τα εμβάσματα μέσω τηλέφωνου. 

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι τα μεταναστευτικά εμβάσματα είναι «αντικυκλικά»:  όταν οι καιροί είναι δύσκολοι, οι μετανάστες στέλνουν περισσότερα εμβάσματα στην πατρίδα τους. Η αύξηση του πληθωρισμού μετά την εισβολή στην Ουκρανία θα είναι τώρα νέα δοκιμασία, καθώς επηρεάζει αρνητικά τα πραγματικά εισοδήματα όλων συμπεριλαμβανομένων και των μεταναστών. H Παγκόσμια Τράπεζα πάντως, ήδη προειδοποιεί ότι θα υπάρξει επιβράδυνση στην αύξηση των μεταναστευτικών εμβασμάτων το 2023. 

Η Χρύσα Παπαλεξάτου είναι Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη στο Παρατηρητήριο Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ. 

Ο Μάνος Ματσαγγάνης είναι Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος», και Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο Μιλάνου.