Εξερευνώντας το μαγνητικό πεδίο της Γης

Η Γη διαθέτει δύο προστατευτικές ασπίδες που την προστατεύουν από διαστημικούς κινδύνους, την ατμόσφαιρα και ένα μαγνητικό πεδίο. Η απώλεια αυτών των δύο θα σήμαινε το τέλος κάθε ζωής στον Γαλάζιο Πλανήτη. Αυτή τη στιγμή πολλά στοιχεία του γιγάντιου μαγνητικού πεδίου βρίσκονται σε κίνηση και πληθαίνουν οι εικασίες σχετικά με το εάν οι μαγνητικοί πόλοι της Γης θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα να αντιστραφούν και να αποδυναμώσουν το πεδίο. Όμως πόσο πιθανό είναι αυτό και τι θα συνεπαγόταν;

Κίνα: Νέο παγκόσμιο ρεκόρ έντασης μαγνητικού πεδίου

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), το μαγνητικό πεδίο της Γης αποτελεί έναν σύνθετο και δυναμικό προστατευτικό μηχανισμό του πλανήτη μας από την κοσμική ακτινοβολία και τα φορτισμένα σωματίδια του ηλίου. «Το μαγνητικό πεδίο της Γης είναι μια σχετικά χαοτική διαδικασία», λέει ο Γιούργκεν Μάτσκα, ειδικός στον γεωμαγνητισμό από το Γερμανικό Κέντρο Ερευνών για τις Γεωεπιστήμες (GFZ) στο Πότσνταμ.

Ο κίνδυνος των ηλιακών καταιγίδων

Οι ηλιακές καταιγίδες δεν είναι μόνο υπεύθυνες για το συναρπαστικό Βόρειο Σέλας. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν σημαντικές τεχνολογικές ζημιές και παρεμβολές στους δορυφόρους και στις τηλεπικοινωνίες. Κατά τη διαδικασία αυτή, μικροσωματίδια υψηλής ενέργειας που κινούνται μέσα σε ένα νέφος ηλιακού πλάσματος διανύουν περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα μέχρι τον πλανήτη μας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Σε αντίθεση με τους γεωγραφικούς πόλους, οι μαγνητικοί πόλοι της Γης δεν είναι καθόλου άκαμπτοι. Από στατιστική άποψη, η επαναλαμβανόμενη διαδικασία αντιστροφής των πόλων έχει καθυστερήσει εδώ και καιρό, σύμφωνα με τον Μάτσκα. «Η τελευταία αντιστροφή έγινε πριν από περίπου 780.000 χρόνια» όπως λέει, δηλαδή περισσότερο από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο των 300.000 έως 500.000 ετών. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης φάσεις στις οποίες δεν υπήρξε καμία αντιστροφή για εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με τον Μάτσκα, «γνωρίζουμε από το 1840 ότι η συνολική ισχύς του μαγνητικού πεδίου μειώνεται», κυρίως λόγω της σημαντικής μείωσης στο νότιο ημισφαίριο, στις περιοχές της Νότιας Αφρικής, της Νότιας Αμερικής και του Νοτίου Ατλαντικού, όπου το πεδίο είναι περίπου 30% ασθενέστερο από το αναμενόμενο. Στην Ευρώπη, ωστόσο, βρίσκεται και πάλι σε άνοδο.

Μπορεί να αντιστραφούν οι μαγνητικοί πόλοι;

«Έχουμε κατασκευάσει κάποιες αναπαραστάσεις του μαγνητικού πεδίου της Γης στο παρελθόν, όπου παρατηρείται πολύ συχνή και έντονη μεταβολή της ισχύος του πεδίου ή αντιστροφή των πόλων», λέει ο Μάτσκα. Στο πραγματικό μαγνητικό πεδίο δεν υπάρχουν ενδείξεις αντιστροφής, ωστόσο αυτή θα μπορούσε να προκληθεί λόγω των φαινομένων στο νότιο ημισφαίριο. Την εποχή της τελευταίας αντιστροφής του πεδίου δεν υπήρχαν άνθρωποι στη Γη, οπότε δεν υπάρχουν και σχετικές καταγραφές. Τα περισσότερα σχετικά ευρήματα από τους πυρήνες ωκεάνιων ιζημάτων έδειξαν μάλλον μικρό αντίκτυπο στην εξέλιξη ή την εξαφάνιση των ειδών.

Ωστόσο, τα πράγματα είναι διαφορετικά στην τεχνολογικά ανεπτυγμένη εποχή μας. Οι κίνδυνοι για τους δορυφόρους αυξάνονται διαρκώς. Όταν υπάρχουν προειδοποιήσεις για ηλιακές καταιγίδες, τα συστήματα στις εκάστοτε περιοχές πρέπει να απενεργοποιούνται. «Σίγουρα υπάρχει επίσης η πιθανότητα, αν μας χτυπήσει ένα ιδιαίτερα ισχυρό φαινόμενο, να υπάρξουν μεγαλύτερες ζημιές από αυτές που μπορεί κανείς να φανταστεί», λέει ο Μάτσκα. Η περιοχή του Νοτίου Ατλαντικού αποτελούσε επίσης πάντα μια πρόκληση για τους δορυφόρους σε χαμηλές γήινες τροχιές, καθώς τα ηλεκτρονικά τους συστήματα μπορούν να επηρεαστούν αρκετά από τα πρωτόνια υψηλής ενέργειας.

Η λεγόμενη ηλιακή δραστηριότητα αυξάνεται σήμερα και πάλι στον περίπου ενδεκαετή κύκλο της και το 2025 αναμένεται να φτάσει στον μέγιστο βαθμό. Ωστόσο, η εξασθένηση του μαγνητικού πεδίου δεν είναι τόσο ισχυρή, ώστε να υπάρχουν έντονοι φόβοι για σοβαρές επιπτώσεις από τις ηλιακές καταιγίδες. Πάντως, αν και δεν μπορεί κανείς να δει ή να ακούσει το μαγνητικό πεδίο στον εξωτερικό πυρήνα της Γης, επιστήμονες του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Δανίας μετέτρεψαν σε ήχο τα μαγνητικά σήματα που καταμετρήθηκαν από δορυφορική αποστολή του ESA. Και τα ευρήματα είναι περισσότερο απειλητικά παρά καθησυχαστικά.

Όλιβερ Πίτσμαν, dpa

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Πηγή: Deutsche Welle