Ουκρανία: Πώς αντισταθμίζει τη βύθιση των εξαγωγών ηλιέλαιου

Οι εξαγωγές ηλιέλαιου σε αντίθεση με τα σιτηρά εξακολουθούν να βρίσκονται υπό πίεση στην Ουκρανία εξαιτίας της πολεμικής σύρραξης με τη Ρωσία. Όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία οι εξαγωγές του λαδιού που χρησιμοποιείται ευρέως στη μαγειρική σε όλο τον κόσμο έχουν βουλιάξει σε σχέση με τα επίπεδα πριν εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία.

Οι καταστροφές που έχουν υποστεί τόσο οι μονάδες επεξεργασίας και σύνθλιψης των σπόρων όσο και οι σταθμοί ηλεκτρικής ενέργειας που τους τροφοδοτούν, έχουν καταστήσει επί της ουσίας τα λιμάνια από τα οποία εξάγεται το ηλιέλαιο ανενεργά. Ωστόσο με τα δεδομένα αυτά, οι αγρότες στην εμπόλεμη χώρα έχουν βρει μια εναλλακτική προκειμένου να αποφευχθούν νέα προβλήματα στην αγορά μαγειρικού λαδιού. Αντί να συνθλίβουν οι ίδιοι τους σπόρους ηλιέλαιου τους εξάγουν δίχως επεξεργασία.

Οι εξαγωγές του Ιανουαρίου

Τα στοιχεία της εταιρείας συμβούλων για τα αγροτικά προϊόντα της Μαύρης Θάλασσας SovEcon για τον Ιανουάριο του 2023 είναι εντελώς αντιπροσωπευτικά. Βάσει αυτών, οι εξαγωγές ηλιέλαιου τον προαναφερόμενο μήνα σχεδόν υποδιπλασιάσθηκαν εν συγκρίσει με τον Ιανουάριο του 2022, στους 347.000 τόνους από 612.000 τόνους. Στον αντίποδα, από τους μόλις 4.000 σπόρων ηλίανθου τον περυσινό Ιανουάριο οι εξαγωγές εκτοξεύθηκαν στους 190.000 μια αύξηση περισσότερο του 4.600% και σχεδόν το σύνολο των εξαγωγών της Ουκρανίας για την καλλιεργητική περίοδο 2020/21 (191.000 τόνοι).

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA), οι παγκόσμιες εξαγωγές ηλιόσπορων θα φτάσουν τους 2,65 εκατ. τόνους την περίοδο συγκομιδής 2022/23 (ολοκληρώνεται τον Αύγουστο), από 1,62 εκατ. τόνους πέρυσι.

«Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει ξαναγράψει θεμελιωδώς τις εμπορικές ροές στην εμβληματική αγορά ηλίανθου της χώρας», δήλωσε η Άννα Πλατόνοβα, αναλύτρια για τις τιμές ελαιούχων σπόρων στο βρετανικό πρακτορείο αναφοράς τιμών Fastmarkets.

Η διαδικασία παρασκευής

Αφού καθαριστούν, οι ηλιόσποροι αλέθονται και πιέζονται μέσα από ένα σύστημα κυλίνδρων ή μύλων προκειμένου να εξαχθεί λάδι. Το λάδι εξευγενίζεται με θερμαντικά και χημικά πρόσθετα για την απομάκρυνση των ακαθαρσιών πριν συσκευαστεί και πωληθεί.

Πριν από τον πόλεμο, μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας γινόταν εντός Ουκρανίας. Επί του παρόντος, η παρασκευή ανατίθεται σε τρίτους κάτι που έχει σταθεροποιήσει την αγορά μαγειρικού λαδιού παγκοσμίως. Μια αγορά η οποία μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δέχθηκε ευρείας έντασης τριγμούς, καθώς η έλλειψη ηλιελαίου εκτόξευσε στα ύψη την τιμή του και κατ΄ επέκταση το κόστος στη μαγειρική. Οι τιμές άλλων μαγειρικών ελαίων, όπως το φοινικέλαιο και το λάδι κανόλα, αυξήθηκαν επίσης εξαιτίας της έλλειψης ηλιελαίου από την Ουκρανία.

Τα λιμάνια της Ουκρανίας

Βασικά λιμάνια από τα οποία εξάγονται οι αποστολές ηλιέλαιου είτε βομβαρδίστηκαν είτε βρέθηκαν υπό την απειλή των ρωσικών δυνάμεων, την ίδια ώρα που τα ρωσικά στρατεύματα απέκλειαν τις περισσότερες αποστολές με αγροτικά προϊόντα.

Η Seed Crushers and Oil Processors Association, ένας εμπορικός οργανισμός του Ηνωμένου Βασιλείου, αναφέρει ότι η μεγαλύτερη προσφορά σπόρων εξάγεται επί του παρόντος από την Ουκρανία τόσο από τη θαλάσσα όσο και από την ξηρά επέτρεψε στις μονάδες επεξεργασίας σπόρων να συμβάλλουν στην αναπλήρωση της χαμένης προσφοράς ηλιέλαιου, όπως και στην υποχώρηση των τιμών.

Ο πληθωρισμός και η πτώση των τιμών

Η άνοδος των τιμών στο μαγειρικό λάδι έχει τροφοδοτήσει τον ευρύτερο πληθωρισμό στα τρόφιμα σε όλο τον κόσμο, επιβαρύνοντας το κόστος για την προετοιμασία πολλών φαγητών, τόσο των πιάτων που σερβίρονται στα εστιατόρια όσο και των έτοιμων προϊόντων, όπως τα σνακς. Στα τέλη του περασμένου Μαρτίου, η τιμή του ηλιέλαιου έφθασε στην κορύφωσή τις υψηλότερα από τα 2.414 δολάρια ο τόνος. Πρόσφατα, η τιμή απώλεσε περισσότερο από το ήμισυ της κορύφωσης περί των 1.049 δολαρίων ο τόνος, σύμφωνα με το πρακτορείο αναφοράς τιμών Mintec.

«Παρατηρήσαμε συντομότερα χρονοδιαγράμματα για τη μεταφορά ηλιέλαιου στην εφοδιαστική αλυσίδα και η τιμολόγηση είναι σωστή σε σύγκριση με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία», υποστηρίζει ο Ντέιβ Γκόσερ, ιδρυτής της Wholly Veggie, μιας καναδικής εταιρείας παρασκευής φυτικών σνακ τροφίμων.

Η πτώση των τιμών άρχισε μετά την αποστολή σιτηρών από την Ουκρανία πέρυσι. Η συμφωνία υποστηριζόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη επιτρέπει στα πλοία που είναι φορτωμένα με αγροτικά προϊόντα να αναχωρούν από ορισμένα λιμάνια της Ουκρανίας δίχως να παρενοχλούνται από τα ρωσικά πολεμικά πλοία. Ενώ τα σιτηρά αποτελούν την πλειοψηφία αυτών των αποστολών, οι καλλιεργητές ηλίανθων πλέον φορτώνουν τους σπόρους στα πλοία αυτά.

Μέχρι στιγμής, η συμφωνία για τα σιτηρά περιλαμβάνει τις αποστολές από τρία λιμάνια: την Οδησσό, το Τσορνομόρσκ και το Πιβντένι. Ουκρανοί αξιωματούχοι πιέζουν να συμπεριληφθούν και άλλα λιμάνια, όπως το Μικολάιβ, άλλοτε κόμβος για τη διακίνηση ηλιελαίου, σύμφωνα με εκπρόσωπο του υπουργείου Υποδομών της Ουκρανίας. Η συμφωνία των σιτηρών πρέπει να ανανεωθεί αυτόν τον μήνα.