Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας: Ισότητα ή ισοτιμία των φύλων;

Στον απόηχο μιας χρονιάς που τα δικαιώματα των γυναικών καταστρατηγήθηκαν βάναυσα -από το Ιράν και το Αφγανιστάν έως τις πολιτισμένες ΗΠΑ με την ποινικοποίηση των αμβλώσεων ή τα πλείστα όσα ανά τον κόσμο θύματα έμφυλης βίας- ο ΟΗΕ επέλεξε για τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας το θέμα «DigitAll: Καινοτομία και τεχνολογία για την ισότητα των φύλων».

Μια καμπάνια-κάλεσμα για «τις κυβερνήσεις, τους ακτιβιστές και τον ιδιωτικό τομέα να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους να κάνουν τον ψηφιακό κόσμο πιο ασφαλή, χωρίς αποκλεισμούς και πιο δίκαιο».

Ωστόσο, αντί του συνοδευτικού hashtag #Poweron, στο διαδίκτυο, σε ειδικά αφιερώματα και σε εκδηλώσεις διαφόρων οργανώσεων για την 8η Μαρτίου κυριαρχεί ένα άλλο.

Είναι το #EmbraceEquity, που επέλεξε ως θέμα για την φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η ιστοσελίδα International Women’s Day, με βασικό μήνυμα να σκεφτούμε εάν και γιατί στη σημερινή εποχή οι θεωρητικά «ίσες ευκαιρίες δεν είναι πλέον αρκετές».

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη

Πρακτικά αντιπαραβάλλει δύο ομόριζες λέξεις στο αγγλικό λεξιλόγιο, τις «equality» και «equity», που χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά.

Έχουν κοινή ρίζα τη λατινική λέξη aequus, που σημαίνει «ίσος» ή «δίκαιος». Ως προς τα δύο φύλλα μεταφράζονται αντίστοιχα σε «ισότητα» και «ισοτιμία».

Κατά πολλούς αναλυτές και οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών έχουν εν προκειμένω ειδοποιό διαφορά.

Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) προσδιορίζει τον μεν όρο «ισότητα των φύλων» ως «ίσα δικαιώματα, ευθύνες και ευκαιρίες για γυναίκες, άνδρες, κορίτσια και αγόρια», τον δε όρο «ισοτιμία των φύλων» ως «δικαιοσύνη όσον αφορά την κατανομή των οφελών και των ευθυνών μεταξύ γυναικών και ανδρών».

Στο πνεύμα της καμπάνιας #EmbraceEquity, η ισότητα είναι ο τελικός στόχος και η ισοτιμία το πώς θα φτάσουμε εκεί, με γνώμονα την κοινωνική δικαιοσύνη.

Λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη ότι στην επίτευξη ενός στόχου δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια αφετηρία, ώθηση, δυνατότητες, μέσα, πόρους και ευκαιρίες.

Μια μακρά πορεία

Εδώ και πάνω από έναν αιώνα, η Παγκόσμια ημέρα της Γυναίκας γιορτάζεται στις 8 Μαρτίου κάθε χρόνο, ως ημέρα μνήμης του αγώνα του κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και μια ευκαιρία προβληματισμού και νέας ώθησης προς την ισότητα των φύλων.

Θέμα, που παραμένει ανοιχτό μέχρι και σήμερα.

Η ιδέα της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας φέρεται ότι είχε ως έμπνευση τη διαδήλωση 15.000 εργατριών το 1908 στη Νέα Υόρκη, με αίτημα λιγότερες ώρες εργασίας, καλύτερες αμοιβές και δικαιώματα ψήφου (αν και ως αμφισβητούμενο από ορισμένους ερευνητές ορόσημο αναφέρεται μια ανάλογη κινητοποίηση στα μέσα του 19ου αιώνα).

Το επόμενο έτος κιόλας το Σοσιαλιστικό Κόμμα Αμερικής κήρυξε την πρώτη Εθνική Ημέρα της Γυναίκας, στις 28 Φεβρουαρίου του 1909.

Καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα το 1910 στη δεύτερη σύνοδο του γυναικείου τμήματος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, στην Κοπεγχάγη.

Οι αντιπρόσωποι (100 γυναίκες από 17 χώρες) ενέκριναν την  πρόταση ως μέσο προώθησης του αγώνα για ίσα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος του εκλέγειν.

Γιορτάστηκε για πρώτη φορά επίσημα ως διεθνής ημέρα στις 19 Μαρτίου 1911.

Η Γερμανία, η Ελβετία, η Αυστρία και η Δανία ήταν μεταξύ των πρώτων χωρών που την τίμησαν με τη υποστήριξη άνω του ενός εκατομμυρίου ανθρώπων.

Η ημερομηνία της 8 Μαρτίου συνδέεται στενά (στο γρηγοριανό ημερολόγιο) με τα γυναικεία κινήματα στη Ρωσία κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917, μάλιστα ως η πρώτη πράξη της με τη διαδήλωση εργατριών στην κλωστοϋφαντουργία στην Αγία Πετρούπολη.

Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες μέχρι το 1975 ο ΟΗΕ να λάβει μέρος στον ετήσιο εορτασμό.

Θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 1977 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για να αναδείξει τα προβλήματα και να προωθήσει τα δικαιώματα της γυναίκας.

Από το 1996, ο ΟΗΕ υιοθετεί ένα ετήσιο θέμα για την ημέρα. Το πρώτο ήταν «Γιορτάζοντας το παρελθόν, Σχεδιάζοντας για το Μέλλον».

Πολύς ακόμη ο δρόμος…

Εν έτει 2023, ο αγώνας για ίσα δικαιώματα συνεχίζεται στο φόντο διαχρονικών ανισοτήτων μεταξύ των φύλων.

Υπάρχει χάσμα στις αμοιβές και στην απασχόληση, έξαρση της βίας κατά των γυναικών και σε πολλές περιπτώσεις χωρών σαφής οπισθοχώρηση σε σκοταδιστικές περιόδους.

Η πιο πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το Χάσμα των Φύλων, το 2022, κατέδειξε πόσο μεγάλες παραμένουν οι ανισότητες, ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες.

«Με τους σημερινούς ρυθμούς προόδου, θα χρειαστούν 132 χρόνια για να επιτευχθεί πλήρης ισότητα», επισημαίνουν χαρακτηριστικά οι συντάκτες της.

Καμία χώρα δεν την έχει ακόμη καταφέρει.

Όσες είναι στο Top10, έχουν καλύψει τουλάχιστον το 80% των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων, με την πρώτη της κατάταξης, την Ισλανδία, να είναι η μοναδική που ξεπερνά έστω και λίγο το 90%.

Πέρα από μια σειρά ανεπτυγμένων κρατών (Φινλανδία, Νορβηγία, Νέα Ζηλανδία, Σουηδία, Ιρλανδία, Γερμανία) στην πρώτη δεκάδα βρίσκονται επίσης η Ρουάντα, η Νικαράγουα και η Ναμίμπια.

Η Ελλάδα είναι στην 100η θέση, σε σύνολο 145 χωρών.

Οι κρίσεις γίνονται εν τω μεταξύ διεθνώς πιο επείγουσες και σύνθετες, με ορατό τον κίνδυνο περαιτέρω υποχώρησης των περιθωρίων για πλήρη επίτευξη των στόχων.

«Η πρόοδος που έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες εξαφανίζεται μπροστά στα μάτια μας», προειδοποίησε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες ενόψει της φετινής  Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας.

«Η ισότητα των φύλων απομακρύνεται όλο και περισσότερο. Στην τρέχουσα πορεία, οι ειδικοί στα Ηνωμένα Έθνη την τοποθετούν 300 χρόνια μακριά».

Η διευθύνουσα σύμβουλος του αυστραλιανού τμήματος της Υπηρεσίας του ΟΗΕ για τις Γυναίκες (UN Women), Σιμόν Κλάρκ επέκρινε εν τω μεταξύ την πρωτοβούλια #EmbraceEquity, που ανήκει σε ιδιώτες, διαφοροποιείται από το θέμα των Ηνωμένων Εθνών και -όπως τόνισε- «θολώνει τα νερά».

Κατά το δε ινστιτούτο EIGE, ο όρος «ισοτιμία των φύλων» χρησιμοποιείται ενίοτε «με τρόπο που διαιωνίζει τα στερεότυπα».