Ποιος ανατίναξε τον Nord Stream: 3+1 θεωρίες και συνωμοσίες

Σχεδόν έξι μήνες μετά τις εκρήξεις του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου, που προκάλεσαν γεωπολιτικά κύματα σοκ σε όλο τον κόσμο τον Σεπτέμβριο, δεν υπάρχει ακόμα οριστική απάντηση στο ερώτημα ποιος ανατίναξε τον Nord Stream.

Κάποιοι έσπευσαν να ρίξουν την ευθύνη ξεκάθαρα στη Ρωσία – επικαλούμενοι το παρελθόν της στον υβριδικό πόλεμο και ένα πιθανό κίνητρο εκφοβισμού, εν μέσω ενός σκληρού οικονομικού πολέμου με την Ευρώπη για την προμήθεια φυσικού αερίου.

Μπορέλ: Περιμένει να ολοκληρωθεί η έρευνα για να εξάγει συμπεράσματα σχετικά με την ανατίναξη των αγωγών Nord Stream

Ωστόσο, έχει περάσει μισός χρόνος χωρίς καμία σταθερή απόδειξη για αυτό —ή οποιαδήποτε άλλη εξήγηση— να προκύπτει από τις συνεχιζόμενες έρευνες των αρχών σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες.

Νord Stream: Φούντωσε το blame game

Από την ημέρα της επίθεσης, τέσσερα κράτη — Ρωσία, ΗΠΑ, Ουκρανία και Ηνωμένο Βασιλείο — έχουν κατηγορηθεί δημόσια για τις εκρήξεις, με ποικίλους βαθμούς αποδεικτικών στοιχείων.

Τι θα κρίνει το μέλλον των αγωγών Nord Stream

Δολιοφθορά

Όπως γράφει το Politico, από τις πρώτες ώρες που ακολούθησαν την έκρηξη, άρχισαν να διατυπώνονται εικασίες περί δολιοφθοράς. Μία από τις τρεις έρευνες, υπό την ηγεσία της εισαγγελικής αρχής της Σουηδίας, επιβεβαίωσε τον Νοέμβριο ότι υπολείμματα εκρηκτικών και πολλά «ξένα αντικείμενα» βρέθηκαν στον «τόπο του εγκλήματος» στον βυθό, περίπου 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της Βαλτικής Θάλασσας, κοντά στο το νησί Bornholm της Δανίας.

Τώρα δύο νέα δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης – ένα από τους New York Times και μια κοινή έρευνα από τους γερμανικούς δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς ARD και SWR, καθώς και την εφημερίδα Die Zeit – παρουσιάζουν την πιθανότητα μια φιλοουκρανική ομάδα – όχι απαραίτητα από το κράτος – να φέρει την ευθύνη.

Την Τετάρτη, η γερμανική Εισαγγελία επιβεβαίωσε ότι ερεύνησε ένα πλοίο τον Ιανουάριο που ήταν ύποπτο για μεταφορά εκρηκτικών που χρησιμοποιήθηκαν στη δολιοφθορά, αλλά εξακολουθούσε να ερευνά τα κατασχεθέντα αντικείμενα, τις ταυτότητες των δραστών και τα πιθανά κίνητρά τους.

Σενάρια και θεωρίες

Στο κενό πληροφοριών από τον Σεπτέμβριο, έχουν εμφανιστεί διάφορες θεωρίες ως προς τον ένοχο και το κίνητρό τους. Το Politico αναλύει τα συγκεκριμένα σενάρια:

Θεωρία 1: Πούτιν, ο ενεργειακός νταής

Τις ημέρες αμέσως μετά την επίθεση, η υπόθεση πολλών αναλυτών στη Δύση ήταν ότι επρόκειτο για μια θρασύτατη πράξη εκφοβισμού από την πλευρά του Κρεμλίνου του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο Mykhailo Podolyak, σύμβουλος του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, εξέθεσε την υπόθεση αυτή μέσω του Twitter στις 27 Σεπτεμβρίου. Χαρακτήρισε το περιστατικό «τίποτα περισσότερο από μια τρομοκρατική επίθεση που σχεδίασε η Ρωσία και επιθετική ενέργεια προς την ΕΕ» που συνδέεται με την αποφασιστικότητα της Μόσχας να προκαλέσει «προχειμερινό πανικό» σχετικά με τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Ο Πολωνός πρωθυπουργός Mateusz Morawiecki υπαινίχθηκε επίσης τη ρωσική εμπλοκή. Η Ρωσία αρνήθηκε την ευθύνη.

Οι αγωγοί Nord Stream ανήκουν εν μέρει στη ρωσική Gazprom. Μέχρι τη στιγμή των εκρήξεων, η εταιρεία είχε ανακοινώσει μια «επ’ αόριστον» διακοπή λειτουργίας των αγωγών Nord Stream 1, επικαλούμενη τεχνικά ζητήματα που η ΕΕ χαρακτήρισε «ψευδή προσχήματα». Οι νέοι αγωγοί Nord Stream 2, εν τω μεταξύ, δεν τέθηκαν ποτέ σε λειτουργία.

Αλλά γιατί να ανατινάξουν τον αγωγό, αν ο εκβιασμός φυσικού αερίου μέσω διακοπής λειτουργίας είχε ήδη αποδειχθεί αποτελεσματικός; Γιατί να σταματήσει η πιθανότητα να ρέει ξανά αέριο;

Η Σιμόνε Ταλιαπέτρα, ειδικός στον τομέα της ενέργειας και ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Bruegel, είπε ότι είναι πιθανό να υπήρχαν εσωτερικές διαφωνίες σχετικά με οποιαδήποτε τέτοια απόφαση. «Σε εκείνο το σημείο, όταν ο Πούτιν είχε ουσιαστικά αποφασίσει να σταματήσει να προμηθεύει [αέριο] τη Γερμανία, πολλοί στη Ρωσία μπορεί να ήταν εναντίον αυτού. Αυτή ήταν μια πηγή εσόδων». Είναι πιθανό, είπε η Ταλιαπιέτρα, ότι οι «σκληροπυρηνικοί» πήραν την απόφαση να τερματίσουν τη συζήτηση τερματίζοντας τους αγωγούς.

Η ανατίναξη του Nord Stream, σε αυτήν την ανάγνωση της κατάστασης, ήταν μια τελική δήλωση της προθυμίας της Ρωσίας να διακόψει επ’ αόριστον τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο της Ευρώπης, επιδεικνύοντας παράλληλα τις ικανότητές της στον υβριδικό πόλεμο.

Θεωρία 2: Οι Βρετανοί το έκαναν

Από την αρχή, οι Ρώσοι ηγέτες υπαινίχθηκαν ότι πίσω από την επίθεση ήταν είτε η Ουκρανία είτε οι δυτικοί σύμμαχοί της. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε δύο ημέρες μετά τις εκρήξεις ότι οι κατηγορίες για ρωσική ενοχή ήταν «αρκετά προβλέψιμες και προβλέψιμα ανόητες». Πρόσθεσε ότι η Μόσχα δεν ενδιαφέρεται να ανατινάξει τον Nord Stream. «Χάσαμε μια διαδρομή για την προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη».

Στη συνέχεια, ένα μήνα μετά τις εκρήξεις, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας έκανε τον πολύ συγκεκριμένο ισχυρισμό ότι «εκπρόσωποι του Ναυτικού του Ηνωμένου Βασιλείου συμμετείχαν στον σχεδιασμό, την υποστήριξη και την εκτέλεση» της επίθεσης. Δεν δόθηκε κανένα στοιχείο. Οι ίδιοι υποτιθέμενοι Βρετανοί ειδικοί συμμετείχαν επίσης στο να βοηθήσουν την Ουκρανία να συντονίσει μια επίθεση με drone στη Σεβαστούπολη στην Κριμαία, είπε η Μόσχα.

Το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου είπε ότι οι «επινοημένοι» ισχυρισμοί είχαν σκοπό να αποσπάσουν την προσοχή από τις πρόσφατες ήττες της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης. Σε κάθε περίπτωση, η Μόσχα σύντομα άλλαξε τη μελωδία της.

Θεωρία 3: Black business των ΗΠΑ

Τον Φεβρουάριο, ένα άρθρο του Αμερικανού ερευνητή δημοσιογράφου Seymour Hersh πυροδότησε ένα νέο κύμα εικασιών. Ο ισχυρισμός του Χερς: οι αμερικανικές δυνάμεις ανατίναξαν το Nord Stream κατόπιν άμεσης εντολής του Τζο Μπάιντεν.

Η θεωρία αυτή – βασισμένη σε μια μόνο πηγή που λέγεται ότι είχε «άμεση γνώση του επιχειρησιακού σχεδιασμού» – ισχυριζόταν ότι ανατέθηκε κρυφά σε μια «σκοτεινή ομάδα καταδυτών στην πόλη του Παναμά» να τοποθετήσει εξ αποστάσεως νάρκες στους αγωγούς. Ισχυρίστηκε ότι το σκεπτικό του Μπάιντεν ήταν να διακόψει μια για πάντα τη σύνδεση φυσικού αερίου της Ρωσίας με τη Γερμανία, διασφαλίζοντας ότι κανένας εκβιασμός του Κρεμλίνου δεν θα μπορούσε να αποτρέψει το Βερολίνο από το να υποστηρίξει σταθερά την Ουκρανία.

Το άρθρο του Χερς βασίστηκε επίσης στις δημόσιες παρατηρήσεις του Μπάιντεν όταν, τον Φεβρουάριο του 2022, λίγο πριν από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας, είπε στους δημοσιογράφους ότι εάν η Ρωσία εισβάλει «δεν θα υπάρχει πλέον ο Nord Stream 2. Θα βάλουμε ένα τέλος σε αυτό».

Ο Λευκός Οίκος περιέγραψε την ιστορία του Χερς ως «εντελώς ψευδή και πλήρη μυθοπλασία». Το άρθρο βεβαίως περιλάμβανε μερικούς αμφίβολους ισχυρισμούς, μεταξύ άλλων ότι ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ «συνεργάστηκε με την αμερικανική κοινότητα πληροφοριών στον πόλεμο του Βιετνάμ». Ο Στόλτενμπεργκ, γεννημένος το 1959, ήταν 16 ετών όταν τελείωσε ο πόλεμος.

Οι Ρώσοι ηγέτες, ωστόσο, άρπαξαν την έκθεση, αναφέροντάς την ως αποδεικτικό στοιχείο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αργότερα τον Φεβρουάριο και ζήτησαν διεξαγωγή έρευνας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ για τις επιθέσεις, ωθώντας τη Γερμανία, τη Δανία και τη Σουηδία να εκδώσουν κοινή δήλωση λέγοντας ότι οι έρευνές τους συνεχίζονται .

Θεωρία 4: Οι μυστήριοι «βαρκάρηδες»

Οι τελευταίες ενδείξεις – μετά από αναφορές την Τρίτη από τους New York Times και τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης – επικεντρώνονται σε μια βάρκα, στην οποία επέβαιναν έξι άτομα με πλαστά διαβατήρια, και στο μικροσκοπικό νησί Christiansø της Δανίας.

Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, ένα σκάφος που απέπλευσε από το γερμανικό λιμάνι του Ρόστοκ, για να σταματήσει αργότερα στο Christiansø, βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνών του Nord Stream.

Ο ομοσπονδιακός εισαγγελέας της Γερμανίας επιβεβαίωσε την Τετάρτη ότι ένα πλοίο που είναι ύποπτο για μεταφορά εκρηκτικών ερευνήθηκε τον Ιανουάριο — και μερικοί από τους 100 περίπου κατοίκους του μικρού Christiansø είπαν στο TV2 της Δανίας ότι η αστυνομία είχε επισκεφθεί το νησί και έκανε έρευνες. Οι κάτοικοι κλήθηκαν να δώσουν πληροφορίες μέσω ανάρτησης στη σελίδα του νησιού στο Facebook.

Τόσο οι New York Times όσο και τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης υποστήριξαν ότι οι μυστικές υπηρεσίες υποδεικνύουν σύνδεση με φιλοουκρανική ομάδα, αν και δεν υπάρχουν στοιχεία ότι προήλθαν εντολές από την ουκρανική κυβέρνηση και οι ταυτότητες των φερόμενων δραστών είναι επίσης άγνωστες.

«Διασκεδαστικές θεωρίες συνωμοσίας»

Ο Podolyak, σύμβουλος του Zelenskyy, έγραψε στο Twitter ότι του άρεσε «να συλλέγει διασκεδαστικές θεωρίες συνωμοσίας» σχετικά με το τι συνέβη στο Nord Stream, αλλά ότι η Ουκρανία δεν είχε «καμία σχέση» με αυτό και «δεν είχε πληροφορίες για ομάδες δολιοφθοράς υπέρ της Ουκρανίας».

Εν τω μεταξύ, ο υπουργός Άμυνας της Γερμανίας Μπόρις Πιστόριους προειδοποίησε να μην «βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα» σχετικά με τις τελευταίες αναφορές, προσθέτοντας ότι είναι πιθανό να υπήρξε μια επιχείρηση «ψευδής σημαία» για να κατηγορηθεί η Ουκρανία.

Η Δανική Υπηρεσία Ασφάλειας και Πληροφοριών είπε μόνο ότι η έρευνά τους βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ ένας εκπρόσωπος της Εισαγγελικής Αρχής της Σουηδίας είπε ότι οι πληροφορίες θα κοινοποιηθούν όταν είναι διαθέσιμες — αλλά δεν υπήρχε «χρονοδιάγραμμα» για το πότε θα ολοκληρωθούν οι έρευνες.

Και το μυστήριο συνεχίζεται, καταλήγει το Politico…