Ανορθόδοξη κυριαρχία μιας μικρής ελίτ

Πόσο πιθανό είναι σε μια μεγάλη δημοκρατική χώρα μια μικρή παρέα από φιλαράκια να κυριαρχήσει πολιτικά και να καταλάβει σχεδόν όλα τα νευραλγικά σημεία εξουσίας; Πολλοί θα απαντούσαν πως κάτι τέτοιο είναι μάλλον αδιανόητο. Ολοι δέχονται πως σε πολλές χώρες τα κέντρα εξουσίας βρίσκονται κοντά σε οικονομικά συμφέροντα και σε πανίσχυρους εξωθεσμικούς παράγοντες. Οχι όμως κάτι σαν αυτό που τα τελευταία χρόνια σημειώνεται στη Βρετανία. Οπου μια μικρή και κλειστή ομάδα «παλιόφιλων», από τα σχολικά και φοιτητικά τους χρόνια, έχουν διεισδύσει παντού και έχουν καταλάβει σχεδόν όλα τα κύρια κλειδιά της εξουσίας.

Με την εντυπωσιακή του μελέτη πάνω στο θέμα αυτό ο Simon Cooper («Chums: How a Tiny Caste of Oxford Tories Took Over the UK» (Φιλαράκια: Πως μια Μικρή Φατρία Συντηρητικών από την Οξφόρδη έχει καταλάβει το Ηνωμένο Βασίλειο, Profile Books, 2023) έχει ταράξει τα σχετικά ήρεμα νερά της βρετανικής δημόσιας ζωής. Μαθητές όλοι παλαιότερα του ξακουστού σχολείου Ιτον, συνέχισαν όλοι αυτοί τις σπουδές τους στην Οξφόρδη, όπου με την κλειστή παρεΐστικη συμπεριφορά τους, την ιδιαίτερα αναιδή στάση τους και την ολοφάνερη σνομπιστική τους νοοτροπία απέναντι σε όλους τους άλλους δημιούργησαν μια κλειστή κάστα με έντονα ελιτίστικα χαρακτηριστικά.

Αγνοώντας τις φυσικές επιστήμες, στράφηκαν όλοι προς τις κλασικές σπουδές, στις οποίες δεν ενδιαφέρει ιδιαίτερα η λεπτομέρεια και η πρακτική ανάλυση, καθώς και στην ιστορία, εξειδικεύοντας τις ικανότητές τους στις δημόσιες διαλέξεις και συζητήσεις καθώς και στο χτίσιμο μιας προσωπικής πορείας του καθενός στο περίφημο Union Society. Tο κέντρο δημόσιων συζητήσεων δηλ. του Πανεπιστημίου, που ανοίγει δρόμους σημαντικών γνωριμιών και προσωπικών διακρίσεων. Οπως εξηγεί και η Isabel Hardman στο «Why We Get the Wrong Politicians» (Γιατί Εχουμε τους Λάθος Πολιτικούς, Atlantic Books, 2019), σπάνια όλοι αυτοί βλέπουν μακρύτερα από το στενό προσωπικό τους συμφέρον. Και στην περίπτωση των Τόρις (Συντηρητικών) αυτή η μικρή ομάδα «παλιόφιλων» κατόρθωσε να υφαρπάξει το κόμμα και με τον Κάμερον, τον Τζόνσον, την Τρας, τον Ρις – Μογκ κι αρκετούς άλλους να επιβάλουν την παρουσία τους πάνω στη χώρα. Αλλά και γενικότερα η χώρα έχει κυλήσει χαμηλά, με τους νέους που φιλοδοξούν να παίξουν ρόλο στα πολιτικά πράγματα να απογοητεύονται βλέποντας πόσο ελάχιστα μπορούν να επηρεάσουν το νομοθετικό έργο αλλά και τις εξελίξεις μπαίνοντας στο κοινοβούλιο.

Αυτή η κατάσταση έχει μετατραπεί σταδιακά και σε σοβαρό ζήτημα δημοκρατίας. Ο Emiliano Grossman και η Isabelle Guinaudeau στο εξαιρετικά διαφωτιστικό τους έργο για την Ευρώπη «Do Elections (Still) Matter? Mandates, Institutions and Policy in Western Europe» (Εχουν Σημασία (Ακόμα) οι Εκλογές; Πολιτικές Εντολές, Θεσμοί και Πολιτική στη Δυτική Ευρώπη, Oxford, 2022) καταλήγουν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Παρά τους πολλούς ισχυρισμούς για το αντίθετο, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (λ.χ. Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ιταλία κ.ά.) οι εκλογές μέσω των κομμάτων που έρχονται στην εξουσία συχνά μετουσιώνουν εκλογικές υποσχέσεις σε μέτρα πολιτικής. Κυρίως επειδή τα συστήματα αναλογικής που εφαρμόζονται δίνουν ισχύ σε μικρές ομάδες που υποστηρίζουν ειδικά επιμέρους συμφέροντα. Κάτι όμως που δεν συμβαίνει στη Βρετανία του μονοεδρικού πλειοψηφικού που το ενδιαφέρον για τις μεγάλες πλειοψηφίες αγνοεί τα επιμέρους συμφέροντα. Κι επιτρέπει σε μικρές ελιτίστικες κλίκες να επικρατήσουν.