SVB: Τι συμβαίνει με τις τράπεζες;

Μόλις πριν από δέκα μέρες θα μπορούσε κανείς να πει με βεβαιότητα ότι το τραπεζικό σύστημα είχε επιδιορθωθεί μετά τον εφιάλτη της οικονομικής κρίσης το 2007-09.

Τώρα ωστόσο, είναι σαφές ότι εξακολουθούν να έχουν τη δύναμη να προκαλούν έναν τρόμο που «μπορεί να σταματήσει την καρδιά».

Όπως επισημαίνει ο Economist σε εκτενές του άρθρο, η Silicon Valley Bank στις 9 Μαρτίου έχασε μέσα σε μία ημέρα καταθέσεις 42 δισ. δολαρίων. Η SVB είναι μία από τις τρεις αμερικανικές τράπεζες που κατέρρευσαν σε διάστημα μιας εβδομάδας. Οι ρυθμιστικές αρχές εργάστηκαν εντατικά το Σαββατοκύριακο για να επινοήσουν μια διάσωση. Ακόμα κι έτσι, οι πελάτες διερωτώνται για άλλη μια φορά εάν τα χρήματά τους είναι ασφαλή.

SVB: Ποιο «στοιχειώδες τραπεζικό λάθος» οδήγησε στην κατάρρευσή της

Τρόμος στην αγορά

Οι επενδυτές έχουν τρομάξει, γράφει χαρακτηριστικά ο Economist: 229 δισεκατομμύρια δολάρια χάθηκαν από την κεφαλαιοποίηση των αμερικανικών τραπεζών μέχρι στιγμής αυτόν τον μήνα, καταγράφοντας πτώση 17%.

Οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν πέσει και οι αγορές υπολογίζουν τώρα ότι η Federal Reserve θα αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια το καλοκαίρι. Οι τιμές των μετοχών των τραπεζών στην Ευρώπη και την Ιαπωνία έχουν επίσης βυθιστεί. Η Credit Suisse, η οποία αντιμετωπίζει άλλα δεινά, είδε τη μετοχή της να υποχωρεί κατά 24% στις 15 Μαρτίου και στις 16 Μαρτίου αναζήτησε υποστήριξη ρευστότητας από την ελβετική κεντρική τράπεζα. Δεκατέσσερα χρόνια από την οικονομική κρίση, τα ερωτήματα στροβιλίζονται για άλλη μια φορά σχετικά με το πόσο εύθραυστες είναι οι τράπεζες και εάν οι ρυθμιστικές αρχές τα έχουν καταφέρει.

Οι μαύρες τρύπες της SVB – Τα είχε όλα, εκτός από…

Ο «υποτιμημένος» κίνδυνος

Η κατάρρευση της SVB έχει ρίξει φως σε έναν υποτιμημένο κίνδυνο εντός του συστήματος.

Όταν τα επιτόκια ήταν χαμηλά και οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων υψηλές, η τράπεζα της Καλιφόρνια φόρτωσε μακροπρόθεσμα ομόλογα. Στη συνέχεια, η Fed αύξησε τα επιτόκια με τον πιο απότομο ρυθμό της εδώ και τέσσερις δεκαετίες, οι τιμές των ομολόγων έπεσαν και η τράπεζα έμεινε με τεράστιες απώλειες. Οι κανόνες κεφαλαίου της Αμερικής δεν απαιτούν από τις περισσότερες τράπεζες να λογοδοτούν για την πτώση της τιμής των ομολόγων που σκοπεύουν να κρατήσουν μέχρι τη λήξη τους.

Μόνο οι πολύ μεγάλες τράπεζες πρέπει να γνωστοποιούν στην αγορά όλα τα ομόλογά τους που είναι διαθέσιμα για διαπραγμάτευση.

Οι «κρυφές» ζημιές

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, σε ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα της Αμερικής, αυτές οι μη αναγνωρισμένες ζημίες είναι τεράστιες: 620 δισεκατομμύρια δολάρια στο τέλος του 2022, που ισοδυναμούν με περίπου το ένα τρίτο των συνδυασμένων κεφαλαίων των τραπεζών της Αμερικής. Ευτυχώς, άλλες τράπεζες είναι πολύ πιο μακριά από το χείλος του γκρεμού από ό,τι η SVB. Όμως η αύξηση των επιτοκίων έχει αφήσει το σύστημα ευάλωτο.

Η οικονομική κρίση του 2007-09 ήταν αποτέλεσμα αλόγιστων δανειοδοτήσεων και κατάρρευσης κατοικιών. Ως εκ τούτου, οι κανονισμοί μετά την κρίση προσπάθησαν να περιορίσουν τον πιστωτικό κίνδυνο και να εξασφαλίσουν ότι οι τράπεζες κατέχουν περιουσιακά στοιχεία που θα έχουν αξιόπιστους αγοραστές. Ενθάρρυναν τις τράπεζες να αγοράσουν κρατικά ομόλογα: κανείς, τελικά, δεν είναι πιο φερέγγυος από τον θείο Σαμ και τίποτα δεν είναι πιο εύκολο να πουληθεί σε μια κρίση από τα ομόλογα.

Τα χρόνια του φτηνού χρήματος

Πολλά χρόνια χαμηλού πληθωρισμού και επιτοκίων σήμαιναν ότι λίγοι σκέφτηκαν πώς θα υπέφεραν οι τράπεζες εάν ο κόσμος άλλαζε και τα μακροπρόθεσμα ομόλογα έπεφταν σε αξία.

Αυτή η ευπάθεια επιδεινώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς οι καταθέσεις πλημμύρισαν τις τράπεζες και τα μέτρα στήριξης της Fed διοχέτευσαν μετρητά στο σύστημα. Πολλές τράπεζες χρησιμοποίησαν τις καταθέσεις για να αγοράσουν μακροπρόθεσμα ομόλογα και τίτλους με κρατική εγγύηση ενυπόθηκων δανείων.

Μπορεί κανείς να θεωρεί ότι οι μη πραγματοποιηθείσες απώλειες δεν έχουν σημασία. Ένα πρόβλημα είναι ότι η τράπεζα έχει αγοράσει το ομόλογα με χρήματα κάποιου άλλου, συνήθως με  τις καταθέσεις.

Η διατήρηση ενός ομολόγου μέχρι τη λήξη του απαιτεί την αντιστοίχιση του με τις καταθέσεις και καθώς τα επιτόκια αυξάνονται, ο ανταγωνισμός για τις καταθέσεις αυξάνεται. Στις μεγαλύτερες τράπεζες, όπως η JPMorgan Chase ή η Bank of America, οι πελάτες είναι σταθεροί, επομένως τα αυξανόμενα επιτόκια τείνουν να αυξάνουν τα κέρδη τους, χάρη στα δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου. Αντίθετα, οι περίπου 4.700 μικρές και μεσαίες τράπεζες με συνολικό ενεργητικό 10,5 τρισεκατομμύρια δολάρια πρέπει να πληρώσουν περισσότερο τους καταθέτες για να τους εμποδίσουν να βγάζουν τα χρήματά τους. Αυτό συμπιέζει τα περιθώρια κέρδους τους – κάτι που εξηγεί γιατί οι τιμές των μετοχών ορισμένων τραπεζών έχουν πέσει.

Το άλλο πρόβλημα

Το άλλο πρόβλημα επηρεάζει τράπεζες όλων των μεγεθών. Σε μια κρίση, οι κάποτε πιστοί καταθέτες θα μπορούσαν να φύγουν, αναγκάζοντας την τράπεζα να καλύψει τις εκροές καταθέσεων πουλώντας περιουσιακά στοιχεία. Το μαξιλάρι του κεφαλαίου μπορεί να φαίνεται παρήγορο σήμερα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του θα μπορούσε να εξελιχθεί σε «μια λογιστική φαντασία».

Αυτή η ανησυχητική προοπτική εξηγεί γιατί η Fed ενήργησε τόσο άμεσα το περασμένο Σαββατοκύριακο. Από τις 12 Μαρτίου είναι έτοιμη να συνάψει δάνεια με εξασφάλιση έναντι τραπεζικών ομολόγων. Ενώ παλαιότερα επέβαλε κούρεμα στην αξία των εξασφαλίσεων, τώρα θα προσφέρει δάνεια μέχρι την ονομαστική αξία των ομολόγων.

Με ορισμένα μακροπρόθεσμα ομόλογα, αυτό μπορεί να είναι περισσότερο από 50% πάνω από την αγοραία αξία. Δεδομένης αυτής της μεγαλοπρέπειας, είναι σχεδόν αδύνατο οι μη πραγματοποιηθείσες απώλειες στα ομόλογα μιας τράπεζας να προκαλέσουν κατάρρευση. Και αυτό σημαίνει ότι οι καταθέτες της τράπεζας δεν έχουν λόγο να ξεκινήσουν να αποσύρουν τα χρήματά τους.

Η Fed έχει δίκιο να δανείζει έναντι καλών εξασφαλίσεων για να σταματήσει την εκροή των καταθέσεων. Αλλά τόσο εύκολοι όροι έχουν κόστος. Δημιουργώντας την προσδοκία ότι η Fed θα αναλάβει κινδύνους επιτοκίου σε μια κρίση, ενθαρρύνουν τις τράπεζες να συμπεριφέρονται απερίσκεπτα.

Το πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης υποτίθεται ότι θα διαρκέσει μόνο για ένα χρόνο, αλλά, ακόμη και μετά τη λήξη του, οι τράπεζες που ανταγωνίζονται για καταθέσεις θα αναζητήσουν υψηλές αποδόσεις αναλαμβάνοντας υπερβολικούς κινδύνους. Ορισμένοι καταθέτες, γνωρίζοντας ότι η Fed έχει παρέμβει μία φορά, δεν θα έχουν πολλούς λόγους να κάνουν διακρίσεις μεταξύ καλών  και κακών κινδύνων.