Είναι οι τράπεζες στην άκρη ενός άλλου γκρεμού όπως το 2008;

Northern Rock, Bear Stearns, Countrywide Financial και Alliance & Leicester. Πίσω στα τέλη του 2007 και στις αρχές του 2008, όταν όλες αυτές οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες απέτυχαν ή διασώθηκαν, καμία από τις παραπάνω δεν ήταν συστημικά σημαντική. Και λίγοι παρατηρητές θα είχαν προβλέψει την εφιαλτική κρίση που επρόκειτο να χτυπήσει μέσα στο έτος, με την βουτιά μεγαθηρίων -από την αξιοσέβαστη Lehman Brothers της Wall Street έως στη Royal Bank of Scotland, τότε τη μεγαλύτερη τράπεζα στον κόσμο.

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, μετά από μια εβδομάδα κατά την οποία τέσσερις τράπεζες – η Silicon Valley Bank, η Signature και η First Republic στις ΗΠΑ και η Credit Suisse στην Ευρώπη – υποχώρησαν και στηρίχθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, δεν είναι περίεργο που οι επενδυτές αναρωτιούνται εάν αντιμετωπίζουμε προβλήματα τύπου 2007 που θα μπορούσαν σύντομα να εξελιχθούν σε μια άλλη πλήρη καταστροφή σαν του 2008.

Υπάρχουν καλοί λόγοι να ελπίζουμε ότι όχι. Οι κύριες αιτίες της κρίσης του 2008 —πληθώρα ενυπόθηκων δανείων χαμηλής ποιότητας που είχαν διαδοθεί σε όλο τον κόσμο στους ισολογισμούς τραπεζών με κακή κεφαλαιοποίηση μέσω παραγώγων — δεν ισχύουν το 2023. Η πιστωτική ποιότητα παραμένει αξιοπρεπής. Και το τραπεζικό κεφάλαιο είναι δύο έως τρεις φορές ισχυρότερο από ό,τι ήταν πριν από μιάμιση δεκαετία.

Τέτοιες διαβεβαιώσεις έδειξαν κενές, ωστόσο, μπροστά στον πανικό της αγοράς που πλήττει τις τραπεζικές μετοχές. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες υποχώρησαν κατά μέσο όρο 19% σε ένα δεκαπενθήμερο. Οι τράπεζες των ΗΠΑ κατά 17%. Την Τετάρτη οι μετοχές της Credit Suisse υποχώρησαν κατά 30% εντός της ημέρας, ανακάμπτοντας μόνο μετά από παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας.

Οι αγορές δεν ήταν ακριβώς ήρεμες μέχρι το τέλος της εβδομάδας, αλλά είχαν σταθεροποιηθεί κάπως. Αυτό έγινε αφότου η Credit Suisse χρησιμοποίησε παρέμβαση ρευστότητας «μπαζούκα» 54 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την κεντρική τράπεζα της Ελβετίας (SNB), ενώ ο κίνδυνος των τραπεζών των ΗΠΑ αντισταθμίστηκε από εγγυήσεις καταθέσεων, από νέες διευκολύνσεις ρευστότητας από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και μια ανάκαμψη της Wall Street.

Φυσικά τέτοιες παρεμβάσεις δεν υποτίθεται ότι ήταν απαραίτητες μετά το δράμα του 2008. Το τεράστιο πακέτο ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων μετά την κρίση σχεδιάστηκε για να διασφαλίσει ότι δεν θα μπορούσε να επαναληφθεί η κατάρρευση του ντόμινο των τραπεζών και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Επινοήθηκαν νέα ελάχιστα επίπεδα μετοχικού κεφαλαίου, εισήχθησαν ρυθμιστικές προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων και οι δείκτες ρευστότητας έγιναν πιο αυστηροί, υπαγορεύοντας ότι θα πρέπει να διατίθενται περισσότερα άμεσα κεφάλαια για την κάλυψη των αιτημάτων απόσυρσης (καταθέσεων) πελατών.

Τα προβλήματα της προηγούμενης εβδομάδας στις ΗΠΑ προκλήθηκαν ρητά από την αδυναμία εφαρμογής αυτών των κανόνων σε οτιδήποτε άλλο εκτός από τις οκτώ μεγαλύτερες τράπεζες. Η SVB γονάτισε λόγω ενός συνδυασμού κακής διαχείρισης κινδύνου επιτοκίου και χαλαρής ρυθμιστικής εποπτείας, γεγονός που την αφήνει ευάλωτη σε μια σειρά από αναλήψεις καταθέσεων.

Παρόμοιο φαινόμενο έπληξε ώρες αργότερα την Signature, τράπεζα που εστιάζει στα κρυπτονομίσματα. Η First Republic, μια άλλη περιφερειακή τράπεζα, έγινε ιδιαίτερος στόχος αφού πανικόβλητοι επενδυτές συνειδητοποίησαν ότι δεν θα επωφεληθεί από το ειδικό όχημα χρηματοδότησης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας που υιοθετήθηκε μετά την αποτυχία της SVB, επειδή δεν είχε τις απαιτούμενες εγγυήσεις.

Καθώς οι επενδυτές έψαχναν για θύματα στην Ευρώπη, η προσοχή στράφηκε στην Credit Suisse, η οποία θεωρείται από καιρό ως η πιο αδύναμη μεγάλη τράπεζα της ηπείρου. Μοιράζεται ελάχιστα ή καθόλου κοινά σημεία με την SVB — η ρυθμιστική της εποπτεία είναι ισχυρή, ο επιτοκιακός κίνδυνος αντισταθμίζεται. Αλλά ήταν επιρρεπής σε ατυχήματα και καθυστερούσε να αναδιαρθρωθεί. Μια δεκαετία ή περισσότερο κακής διαχείρισης και σκανδάλων έχει αμαυρώσει σοβαρά τη φήμη του ομίλου – κάτι ιδιαίτερα κακό όταν μεγάλο μέρος του επιχειρηματικού μοντέλου βασίζεται στο να πείσει τους δισεκατομμυριούχους να της εμπιστευτούν τον πλούτο τους. Ταυτόχρονα, οι μακροχρόνιοι μέτοχοι έχουν εγκαταλείψει την τράπεζα για να αντικατασταθούν με μη χρήσιμους νέους.

Υπάρχει ακόμη λιγότερο θεμελιώδης λόγος να εμπιστευόμαστε ευρύτερα τη βιωσιμότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών. Οι πιστωτικές απώλειες είναι χαμηλές, τα επίπεδα κεφαλαίου είναι ισχυρά και έχουν περάσει από stress tests.

Αλλά αυτή η θετική αξιολόγηση εξακολουθεί να πλήττεται από πτωτικούς φόβους  – και υπάρχει κάποια λογική. Οι προσπάθειες της κεντρικής τράπεζας να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό θα προκαλέσουν πιέσεις ύφεσης, ωθώντας τις απώλειες δανείων των τραπεζών σε υψηλότερα επίπεδα και δυνητικά αυτές θα χρειαστούν κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας. Ταυτόχρονα, μπορεί να προκληθεί απροσδόκητη ζημιά σε λιγότερο εποπτευόμενα, αλλά εξίσου σημαντικά, τμήματα του χρηματοπιστωτικού συστήματος που έχουν συνηθίσει σε εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια, συμπεριλαμβανομένων πιθανώς των συντάξεων, των ιδιωτικών κεφαλαίων και των hedge funds. Η κρίση ομολόγων στην αγορά συντάξεων του Ηνωμένου Βασιλείου το περασμένο φθινόπωρο ήταν ένα προειδοποιητικό σημάδι τέτοιων κινδύνων.

Ακόμα κι αν οι πιθανότητες μιας άλλης πλήρους οικονομικής κατάρρευσης είναι μικρές, η ικανότητά μας να την αντιμετωπίσουμε μπορεί να είναι μικρότερη. Το 2008 οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής κατάφεραν να μειώσουν τα επιτόκια, να ξεκινήσουν ποσοτική χαλάρωση και να πλημμυρίσουν τις τράπεζες με κεφάλαια διάσωσης και με ρευστότητα. Με τους ισολογισμούς των κυβερνήσεων σήμερα πολύ πιο οριακούς και τα επιτόκια να πρέπει να αυξηθούν για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, τα όπλα που έχουν στη διάθεσή τους μειώνονται επικίνδυνα.