Κοινοτικά κονδύλια: Το στοίχημα των 60 δισ. ευρώ για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας

Το ΑΕΠ της Ελλάδας προσδοκά να κερδίσει «πόντους»  από τους κοινοτικούς πόρους και η ενδεχόμενη αποτυχία της χώρας να προχωρήσει τα έργα και τις επενδύσεις, κατά την επόμενη 10ετία, μπορεί να κοστίσει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ στην ελληνική οικονομία και χιλιάδες θέσεις εργασίας. Κατά τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα θα λάβει στήριξη ύψους περίπου 40 δισ. ευρώ από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ 2021-2027 και 30 δισ. ευρώ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έως το 2026.

Σε ό,τι αφορά το ΕΣΠΑ, προβλέπεται  η αξιοποίησή του υπολογίζεται να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο 2021-2030 επιπλέον κατά 31 δις ευρώ, ενώ την περίοδο 2021-2035 επιπλέον κατά 62,9 δις ευρώ δημιουργώντας παράλληλα περίπου 125.000 νέες σταθερές θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της ΤτΕ οι υψηλοί ρυθμοί επενδύσεων πρόκειται να συνεχιστούν και αυτό μεταφράζεται σε αύξηση 10% κατά μέσο όρο ετησίως. Υποστηρίζονται από την ενίσχυση της ρευστότητας στον τραπεζικό τομέα και από την αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων.

Ευρωπαϊκή Ένωση: Ελλείψεις στο σύστημα λογοδοσίας και ελέγχου των κονδυλίων του Ταμείο Ανάκαμψης

Η ελληνική κυβέρνηση υπολογίζει από τα 60 δισ. ευρώ επενδύσεων που σχεδιάζεται να κινητοποιηθούν, κυρίως μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης έως το 2026, τα περίπου 45 δισ. ευρώ να είναι ιδιωτικές επενδύσεις. Η Moody’s, στην τελευταία της έκθεση για την Ελλάδα, με μοχλό τις επενδύσεις αναμένει αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ γύρω στο 4-6% τα επόμενα χρόνια, σε σύγκριση με κάτω του 2% και συχνά αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης τη δεκαετία έως το 2020.

Η Ελλάδα έχει ποντάρει το μέλλον της οικονομίας στις επενδύσεις και η πρόκληση είναι να απορροφηθούν οι πόροι μέσω των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Το στοίχημα που έχει βάλει η ελληνική οικονομία αφορά τη διανομή των χρημάτων από τα προγράμματα, τόσο του ΕΣΠΑ, όσο και του Ταμείου Ανάκαμψης.  Οι προβλέψεις, για τα δημοσιονομικά περιθώρια  και για το ΑΕΠ, βασίζονται κατά κύριο λόγο σε παραδοχές που αφορούν την εκμετάλλευση των δισ. ευρώ, με σκοπό την κινητοποίηση των επενδύσεων.  Αν υπάρξει αστοχία, θα συμπαρασύρει τόσο τις εκτιμήσεις για την αύξηση των θέσεων εργασίας, όσο και τη μείωση του δημοσίου χρέους.

15 δισ. ευρώ δημοσίων επενδύσεων

Ο πήχης είναι ψηλά για φέτος, καθώς η κυβέρνηση υπολογίζει ότι θα πέσουν στην ελληνική οικονομία περισσότερα από 15 δισ. ευρώ δημοσίων επενδύσεων, εκ των οποίων τα 8,3 δισ. ευρώ θα εισρεύσουν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και τα 7 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, στο οποίο έχουν ήδη ενταχθεί πάνω από 440 έργα και επενδύσεις. Η υλοποίηση απορρόφησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης αναμένεται, σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο, να προκαλέσει αύξηση της ετήσιας ανάπτυξης στις 1,9 ποσοστιαίες μονάδες το 2023, ενώ ο όγκος των επενδύσεων εκτιμάται κατά 15,5% υψηλότερος έναντι του 2022.

Μελέτη του ΙΟΒΕ και της ΕΥ δείχνει ότι από τρία προγράμματα άμεσης χρηματοδότησης εισήλθαν κονδύλια 2,57 δισ. την περίοδο 2014-2020 και δημιουργήθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Κατά τα επόμενα χρόνια το Ταμείο Ανάκαμψης αναμένεται να προσθέσει μονάδες στον ρυθμό ανάπτυξης, με τους διεθνείς οίκους να εκτιμούν ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της Ελλάδας θα υποστηριχθεί από επενδύσεις, τόσο μέσω κεφαλαίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και μέσω ιδιωτικών επενδύσεων.

13 δισ. ευρώ  από το 2019 μέσω των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ

Ρευστότητα – ανάσα 13 δισ. Ευρώ έχει δεχθεί η ελληνική αγορά από το 2019, μέσω των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και συνολικά ανέρχονται σε περίπου 18 δισ. Ευρώ. Πρωταγωνιστές της απορρόφησης κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο ήταν οι επενδύσεις σε δράσεις ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, καινοτομίας και οι υποδομές.

Γα την επόμενη περίοδο ο πήχης για το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 προβλέπει συνολικά ότι θα δαπανηθούν πόροι ύψους 11,77 δισ. ευρώ που αντιπροσωπεύουν το 5,27% του ΑΕΠ της χώρας, και κατανέμονται σε 6,8 δισ. ευρώ για έργα που θα χρηματοδοτηθούν και από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όπως δείχνουν τα στοιχεία για τη προγραμματική περίοδο 2014-2020, χιλιάδες επιχειρήσεις ωφελήθηκαν από τους κοινοτικούς πόρους για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας. Από την απορρόφηση των κοινοτικών πόρων ενισχύθηκαν 264.812 επιχειρήσεις, από τις οποίες το 87,5% αφορά πολύ μικρές, το 10,3% μικρές και το 2,23% μεσαίες επιχειρήσεις. Από το 2014 έως τον Φεβρουάριο του 2023 τα συνολικά ποσά ανέρχονται στα 18,22 δισ. Ευρώ και ο μέσος όρος απορρόφησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων αυξηθηκε στο 83% στα τέλη του 2022, από μόλις 27% το καλοκαίρι του 2019.

Διευρύνονται τα περιθώρια απορρόφησης των προγραμμάτων χρηματοδότησης

Η τάση των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων για επενδύσεις ήταν εμφανής το πρώτο εξάμηνο του 2021. Σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Τράπεζας, σχεδόν το ½ του τομέα δήλωνε πρόθυμο να ενταχθεί σε κάποια δράση του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο βαθμός ενδιαφέροντος δείχνει να είναι πλέον παγιωμένος σε αυτό το υψηλό επίπεδο, ενώ σταδιακά αυξάνεται και ο βαθμός ετοιμότητας. Συγκεκριμένα, το 14% του τομέα δηλώνει ότι έχει σχηματοποιημένα επενδυτικά σχέδια (από 1% ένα χρόνο πριν), με εκτιμώμενο ύψος επενδύσεων της τάξης των €2,8 δις (από €0,2 δις ένα χρόνο πριν).

Υψηλότερη κινητικότητα σημειώνεται στα μεγαλύτερα μεγέθη επιχειρήσεων, τόσο σε όρους επενδυτικής διάθεσης (58% των μεσαίων, έναντι 43% των πολύ μικρών) όσο και ετοιμότητας (με ενεργό ενδιαφέρον από 19% των μεσαίων, έναντι μόλις 6% των πολύ μικρών). Όσον αφορά τον τύπο προωθούμενων επενδύσεων, ως αιχμή του δόρατος ξεχωρίζουν οι ψηφιακές επενδύσεις (κυρίως από επιχειρήσεις εμπορίου), καθώς και οι πράσινες επενδύσεις (κυρίως από βιομηχανίες).

Αίτημα για επιπλέον δάνεια 5 δισ. Ευρώ στο πλαίσιο του REPowerEU

Το σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης που αφορά τα δάνεια, έχει αναδειχθεί σε δημοφιλές μέσο χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις εξαιτίας του φθηνού δανεισμού μέσω των ελληνικών τραπεζών. Τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών μετρούν κοντά στα 12 δισεκατομμύρια ευρώ κατατεθειμένα επενδυτικά σχέδια, εκ των οποίων περίπου 4 δισεκατομμύρια ευρώ επενδυτικά σχέδια έχουν συμβασιοποιηθεί.

Η Ελλάδα τις επόμενες ημέρες αναμένεται να καταθέσει αίτημα για επιπλέον δάνεια 5 δισ. Ευρώ, στο πλαίσιο του REPowerEU,τα οποία χρήματα θα διατεθούν για ενεργειακά έργα. Εντός της εβδομάδας, επίσης, αναμένεται η κυβερνητική παρουσίαση της, μέχρι τώρα, προόδου του Ταμείου Ανάκαμψης.

Σχετικά με τα επιπλέον δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης, ύψους 5 δισ. Ευρώ είναι στο πλαίσιο του REPowerEU και μέχρι την έγκριση θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να καθοριστούν οι δράσεις. Μετά το “ναι”, η Ελλάδα θα εξασφαλίσει επιπλέον επιχορηγήσεις ύψους 769,2 εκατ. ευρώ για έργα ενεργειακής μετάβασης. Η ένταξη του REPowerEU στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης θα συνδυαστεί με την αναθεώρηση του «Ελλάδα 2.0» για όλα τα κράτη-μέλη. Τα δάνεια αναμένεται να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας και πράσινη μετάβαση των επιχειρήσεων.

«Ορίζοντας 2020», «LIFE» και «Erasmus+»

Μελέτη που εκπόνησαν η ΕΥ Ελλάδος και το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για την πορεία υλοποίησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων άμεσης χρηματοδότησης στην Ελλάδα κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020. Επικεντρώνεται στα τρία βασικά προγράμματα της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου:«Ορίζοντας 2020», «LIFE» και «Erasmus+», τα οποία παρείχαν πόρους για ψηφιακό μετασχηματισμό, καινοτομία, ενεργειακή μετάβαση και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Κατά το 2014-2020, η χρηματοδότηση ελληνικών φορέων από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας, έφτασε τα 1,7 δισ. ευρώ. Συμμετείχαν 665 εγχώριες ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες έλαβαν το 29,9% του συνόλου χρηματοδότησης – ποσοστό αισθητά χαμηλότερο από τη συμμετοχή των ιδιωτικών επιχειρήσεων στις συνολικές δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη στην Ελλάδα (40,2% το 2020, σε όρους εκτέλεσης).

Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι οι ελληνικές ιδιωτικές επιχειρήσεις δεν είχαν εξετάσει και αξιοποιήσει επαρκώς το πρόγραμμα ως εργαλείο χρηματοδότησης, σε αντίθεση με τα δημόσια ερευνητικά ιδρύματα, τα οποία έχουν μεγαλύτερη τεχνογνωσία και εμπειρία στην αξιοποίηση τέτοιων πηγών, απορροφώντας, έτσι, αναλογικά περισσότερους πόρους. Καταγράφεται, επίσης, σημαντική συγκέντρωση της χρηματοδότησης (76,5%) στην Αττική.

Αντίστοιχα, από το πρόγραμμα «LIFE», η Ελλάδα άντλησε 44,6 εκατ. ευρώ άμεσης χρηματοδότησης για έργα σε θέματα κλιματικής αλλαγής και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Το 27,2% των χρηματοδοτούμενων φορέων ήταν ιδιωτικές επιχειρήσεις, με το 61,8% του συνόλου των χρηματοδοτούμενων φορέων να βρίσκονται στην Αττική. Τέλος, μέσω του προγράμματος «Erasmus+», ελληνικοί φορείς συντόνισαν 188 έργα με συνολικό προϋπολογισμό €42,5 εκατ., εκ των οποίων μόλις το 14,7% συντονίστηκαν από εγχώριες επιχειρήσεις.