ΣΔΙΤ: Έπιασαν το όριο του μεσοπρόθεσμου οι πληρωμές των έργων

Στον πήχη των δυνατοτήτων που έχει η χώρα μας έχει φτάσει το πρόγραμμα των έργων ΣΔΙΤ. Το πακέτο των συμπράξεων που τρέχουν ή βρίσκονται σε φάση προετοιμασίας έχει πιάσει το «ταβάνι» που θέτει το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα για την κάλυψη των πληρωμών διαθεσιμότητας ως το 0,24% του ΑΕΠ το 2029, που ανέρχεται σε 590 εκατ. ευρώ. Εμβληματικά έργα ΣΔΙΤ βρίσκονται στην τελική ευθεία για την υπογραφή, όπως τα οδικά ΣΔΙΤ του ΒΟΑΚ και του άξονα Καλαμάτα – Πύλος – Μεθώνη, συνολικού προϋπολογισμού 541,8 εκατ. ευρώ, όπου ο παράγοντας εκλογές αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο. Η πιο πρόσφατη υπογραφή έπεσε για το Flyover της Θεσσαλονίκης,  προϋπολογισμού 373,2 εκατ. εκατ. ευρώ.

Όπως σημείωσε κατά τη διάρκεια ενημερωτικής εκδήλωσης της Πανελλήνιας Ένωσης Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ), ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Νίκος Παπαθανάσης, μέσα στα τελευταία τρεισήμισι χρόνια έχουν δρομολογηθεί 34 έργα, σε διάφορες φάσης υλοποίησης, συνολικού ύψους 4,6 δισ. ευρώ. Σε αυτά περιλαμβάνονται κυρίως κτηριακά έργα εκ των οποίων πέντε για φοιτητικές εστίες και δεκατρία για κτήρια της Πολιτικής Προστασίας, ακόμη δέκα έργα ύδρευσης και άρδευσης και τέσσερα για διαχείριση απορριμμάτων.

Μετρό Θεσσαλονίκης: Μεταβατική λύση για το Φορέα Λειτουργίας

Στη δεξαμενή των έργων ΣΔΙΤ, βάσει σχεδιασμού, το επόμενο διάστημα θα προστεθούν η ανάπλαση της ΠΥΡΚΑΛ, η δημιουργία του νέου Δικαστικού Σωφρονιστικού Συγκροτήματος Αθηνών για τη μετεγκατάσταση των φυλακών Κορυδαλλού, η κατασκευή του νέου Ογκολογικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, καθώς και νέα αρδευτικά έργα για τα οποία έχει προβλεφθεί η κάλυψη του κόστους κατασκευής κατά 30% μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης.

Προϋποθέσεις για περισσότερα έργα ΣΔΙΤ

Δεδομένου ότι το όριο του 0,24% του ΑΕΠ για τις πληρωμές διαθεσιμότητας, δηλαδή τις αμοιβές του αναδόχου από το Δημόσιο κατά τη διάρκεια της περιόδου λειτουργίας και συντήρησης του έργου, έχει τεθεί ως το 2029 βάσει των προβλέψεων του μεσοπρόθεσμου, υπάρχει μια μεγάλη λίστα προϋποθέσεων για να μπορεί να ανέβει αυτός ο πήχης. Οι παρούσες διεθνείς οικονομικές συνθήκες, που έχουν διαμορφωθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ενεργειακή κρίση, την εκτίναξη του πληθωρισμού, τους τριγμούς που προκάλεσε η πανδημία στην εφοδιαστική αλυσίδα και την άνοδο των επιτοκίων, θολώνουν έτι περαιτέρω το τοπίο.

Εφόσον τα παραπάνω προβλήματα αμβλυνθούν και συγχρόνως βελτιωθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης και αυξηθεί το ΑΕΠ της χώρας, τότε και ο πήχης του 0,24% θα μπορούσε να αυξηθεί, ώστε να ανοίξει ο χώρος για περισσότερες συμπράξεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα. Εξάλλου, η δέσμευση πόρων από το ούτως ή άλλως συμπιεσμένο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων εκτός του ότι αποτελεί πάγιο στοιχείο κριτικής, απαιτεί και την διατήρηση λεπτών ισορροπιών.

Τα «συν» των έργων ΣΔΙΤ

Η μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων, οι υψηλές προδιαγραφές κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης βάσει των οποίων γίνεται η αποπληρωμή και η συνακόλουθη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων θεωρούνται ισχυρά πλεονεκτήματα του μοντέλου των ΣΔΙΤ. Μόλις λίγες ημέρες μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, που έφερε στην επιφάνεια, μεταξύ όλων των παθογενειών, και το ζήτημα της ανεπαρκούς ή σε αρκετές περιπτώσεις ανύπαρκτης συντήρησης για τις υποδομές της χώρας, η εξασφαλισμένη συντήρηση των έργων αναδεικνύεται σε κρίσιμο προαπαιτούμενο.

Μια ακόμη σημαντική παράμετρος είναι ότι στον αντίποδα των κλασικών παραχωρήσεων, τα ΣΔΙΤ δεν επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος. Επίσης, σύμφωνα με όσα παρέθεσε ο αναπληρωτής υπουργός, εντός της πρώτης πενταετίας ποσοστό 30% του προϋπολογισμού των έργων που υλοποιούνται ως συμπράξεις επιστρέφει στην πραγματική οικονομία, αποφέροντας ένα σημαντικό πρόσθετο δημοσιονομικό όφελος για τη χώρα.

Αδυναμίες και κριτική

Όπως σημείωσε στην εισήγησή της η πρόεδρος της ΠΕΣΕΔΕ, κυρία Μαρία Τσιομπάνου, η βασική αιτία για την εμφάνιση των ΣΔΙΤ είναι ότι αυτές προσφέρουν μία «σανίδα χρηματοδοτικής σωτηρίας» στο δημόσιο και τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης. Σύμφωνα δε, με την Ειδική Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (2018), μεταξύ των αδυναμιών των ΣΔΙΤ συγκαταλέγονται ο κίνδυνος ανεπαρκούς ανταγωνισμού, η αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής θέσης των αναθετουσών αρχών, το υψηλό κόστος.

Ως κρισιμότερη διαπίστωση της έκθεσης, η επικεφαλής της ΠΕΣΕΔΕ προσδιόρισε το γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν προηγήθηκε συγκριτική ανάλυση εναλλακτικών λύσεων, όπως η χρήση του δείκτη σύγκρισης του δημόσιου τομέα (Public Sector Comparator), προκειμένου να εξασφαλιστεί η μέγιστη οικονομική αποδοτικότητα και συνεπώς η προστασία του δημόσιου συμφέροντος.

Από την πλευρά τους οι εργολήπτες δημοσίων έργων εφιστούν την προσοχή των αρμοδίων φορέων στο υψηλό τελικό κόστος κατασκευής μιας δημόσιας σύμβασης με ΣΔΙΤ, αλλά και στον περιορισμό του ανταγωνισμού σε τέτοιου είδους συμπράξεις, όπου ως επί το πλείστον μπορούν να συμμετάσχουν μόνο λίγες μεγάλες εταιρείες. «Τα έργα αυτά θα πρέπει κατ’ ελάχιστον να έχουν ανταποδοτικό χαρακτήρα και θα πρέπει να έχει προηγηθεί τεκμηριωμένη συγκριτική ανάλυση που να αποδεικνύει ως βέλτιστη επιλογή τη μέθοδο της ΣΔΙΤ», είπε χαρακτηριστικά η κυρία Τσιομπάνου.