Κύκνος: Η κόκκινη κονσέρβα με τα 108 χρόνια ιστορίας και τα νέα σχέδια

Πρωταπριλιά του 1915. Ενώ ο Μαύρος Κύκνος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έριχνε τη ζοφερή σκιά του στην Ευρώπη, στην πόλη του Ναυπλίου γεννιόταν ένας λευκός κύκνος πάνω σε μια κόκκινη κονσέρβα.

Στα 108 χρόνια που μεσολάβησαν από τότε μέχρι σήμερα, αυτή η κόκκινη κονσέρβα μπήκε σε όλα τα ελληνικά σπίτια, κατακτώντας όλες τις κοινωνικές τάξεις, ενώ εμμέσως, ή αμέσως, «νοστίμεψε» και την κουλτούρα, λαϊκή και υψηλή.

Ο λόγος για την υπεραιωνόβια Κύκνος. Την «Ελληνική Εταιρία Κονσερβών Ανώνυμος Εταιρία» όπως είναι η επίσημη επωνυμία της. Την πρώτη επιχείρηση που έβαλε σε κουτί τον γνωστό μας τοματοπελτέ.

Με brand awareness σε… σταλινικά ποσοστά (98%), η Κύκνος συνεχίζει το ταξίδι της εντός και εκτός, διαθέτοντας προϊόντα – σάλτσες, πελτέ, χυμό – από ελληνικές ντομάτες χωρίς συντηρητικά και κανένα πρόσθετο, σαν και εκείνα που έφτιαξαν οι ιδρυτές της πριν έναν αιώνα.

Ενδεικτικό της παρουσίας στην ελληνική αγορά και ταυτόχρονα των εξαγωγικών της επιδόσεων είναι το γεγονός ότι η Κύκνος εξακολουθεί να αναπτύσσεται.

Αύξηση τζίρου, πίεση στα κέρδη

Ο κύκλος εργασιών της πρώτης κονσερβοποιίας στην Ελλάδα και μια από τις παλαιότερες σε λειτουργία στην Ευρώπη, ανήλθε στα 29,87 εκατ. ευρώ στην οικονομική χρήση 2021/2022 (ολοκληρώθηκε στο τέλος Ιουνίου 2022), αυξημένος κατά 17,04% (25,52 εκατ. ευρώ του 2021).

Ωστόσο, σημαντική συμβολή στην άνοδο είχε το εισπραχθέν τίμημα από τις πωλήσεις ακινήτων της εταιρείας. Πρόκειται για ποσό 1.079.500 ευρώ, υπερτριπλάσιο συγκριτικά με τα 319.500 που είχε εισπράξει το 2021 από ανάλογες συναλλαγές.

Σημειώνεται μάλιστα ότι τα ακίνητα της εταιρείας αποτιμώνται υψηλότερα σε αξία, παρά τις δύο συνεχόμενες χρονιές πωλήσεων.

Αντίθετα με τις θετικές επιδόσεις στα έσοδα, τα κέρδη της εταιρείας πιέστηκαν, καθώς τα μικτά αποτελέσματα υποχώρησαν κατά 5,13% (στα 5,57 εκατ. ευρώ), τα EBITDA κατά 17,73% (στα 1,53 εκατ. ευρώ) και τα προ φόρων κέρδη κατά 64,88% (στις 189,5 χιλ. ευρώ).

Το περιθώριο καθαρού κέρδους μετά από φόρους έπεσε το 2022 μόλις στο 0,63%, έναντι 1,69% για το 2021.

Η πίεση λόγω του ενεργειακού κόστους

Σύμφωνα με τη διοίκηση η πτώση στα κέρδη οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες και κυρίως στο ιδιαίτερα αυξημένο ενεργειακό κόστος που επηρέασε το παραγωγικό κόστος των προϊόντων.

«Η παρατεταμένη ενεργειακή κρίση που άρχισε να εμφανίζεται από το τρίτο τρίμηνο του 2021 και εντάθηκε με απότομους ρυθμούς από τον Μάρτιο του 2022 λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, είχε σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν με γρήγορο ρυθμό οι πληθωριστικές πιέσεις στις πρώτες ύλες, στα υλικά συσκευασίας και στην ενέργεια, σε τέτοιο επίπεδο που ήταν αδύνατον να προβλεφθεί. Η επίδραση των παραπάνω έφερε μεγάλες πιέσεις στο κόστος», επισημαίνεται.

Ειδικά για την Κύκνος, οι μεταβολές σε ηλεκτρική ενέργεια, μαζούτ, και Α’ και Β’ ύλες ήταν «δυσθεώρητες» με ποσοστά που έφθασαν υψηλά διψήφια νούμερα.

Η διοίκηση υπογραμμίζει ότι «η εταιρεία, συναισθανόμενη τις δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε σαν κοινωνία, απορρόφησε ένα μεγάλο κομμάτι των πρώτων πληθωριστικών πιέσεων, ενώ προχώρησε στο τρίτο τρίμηνο της χρήσης σε μία χαμηλή ανατίμηση των προϊόντων της».

Hedging στα επιτόκια

Παράλληλα, προσβλέποντας στην αύξηση των επιτοκίων η διοίκηση προχώρησε στην σύναψη συμβολαίου αντιστάθμισης του επιτοκιακού κινδύνου με αποτέλεσμα να μεταβάλει το προφίλ χρηματοδότησης από κυμαινόμενο σε σταθερό για μεγάλο μέρος του τραπεζικού της δανεισμού για την επόμενη πενταετία, προστατεύοντας την εταιρεία από τη διακύμανση των επιτοκίων και εξασφαλίζοντας σταθερό κόστος χρηματοδοτήσεως ανεξαρτήτως των επιτοκιακών συνθηκών.

Επιπλέον, μετά από σειρά διαπραγματεύσεων με τους πελάτες της εταιρείας, η μέση περίοδος είσπραξης των εμπορικών απαιτήσεων μειώθηκε κατά 35 ημέρες, όπως προκύπτουν κι από τα στοιχεία του ισολογισμού.

Μετασχηματισμός σε εταιρεία τροφίμων

Μετά από 108 χρόνια παρουσίας στην ελληνική επιχειρηματική σκηνή, η Κύκνος στοχεύει στον μετασχηματισμό της σε βιομηχανία τροφίμων με την ευρύτερη έννοια, ενώ παράλληλα επιδιώκει την ενίσχυση των εξαγωγικών της πωλήσεων.

Ήδη έχει «μπει» στα προϊόντα dressing στις κατηγορίες της μαγιονέζας και της μουστάρδας με ένα χαρτοφυλάκιο συνολικά έξι γεύσεων, ενώ δεν αποκλείεται να κάνει άνοιγμα και στα τα φυτικά προϊόντα (plant based).

Ταυτόχρονα αναπτύσσει ένα νέο προϊόν κέτσαπ χωρίς προσθήκη ζάχαρης, μόνο με φυσικά σάκχαρα από χυμούς φρούτων, με στόχο τη προσφορά στους καταναλωτές πιο υγιεινών επιλογών, χωρίς κανένα συμβιβασμό στη γεύση.

Όσον αφορά στις εξαγωγές στόχος είναι να βρεθούν τα προϊόντα Κύκνος σε νέες αγορές, αλλά να ενδυναμωθεί η παρουσία τους στις χώρες όπου ήδη πωλούνται (Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Ρουμανία κ.ά.).

Σημειώνεται ότι οι πωλήσεις στο εξωτερικό αυξήθηκαν κατά 62% το 2022 φθάνοντας στα 3,4 εκατ. ευρώ από 2,1 εκατ. ευρώ στη χρήση 2020/2021), ενώ η ανάπτυξη στο εσωτερικό κινήθηκε πέριξ του 10%, στα 25,42 εκατ. ευρώ.

Αειφορία και συμβολαιακή γεωργία

Στο πλαίσιο της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης, η εταιρεία διατηρεί φωτοβολταϊκό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συνολικής ισχύος 1MWp, στις στέγες του εργοστασίου της στα Σαβάλια Ηλείας, ενώ στόχος της είναι το 2023 να εγκατασταθούν επιπλέον φωτοβολταϊκά πάνελ ισχύος 1 MWp.

Την ίδια στιγμή, προτεραιότητα αποτελεί η καλή συνεργασία με τους παραγωγούς ντομάτας, καθώς η παραγωγική ικανότητα της Κύκνος συνδέεται άρρηκτα με την πρωτογενή παραγωγή. Η εταιρεία εδώ και χρόνια χρησιμοποιεί τη μέθοδο της συμβολαιακής γεωργίας.

Η αλλαγή διοίκησης και το brand της καρδιάς

Μπορεί τα προϊόντα να φτιάχνονται στο εργοστάσιο, τα brands όμως φτιάχνονται στο θυμικό και η Κύκνος το αποδεικνύει.

Από όταν οι Αθανάσιος Β. Παπαντωνίου έμπορος, Μιχαήλ Δ. Μανουσάκης διδάκτωρ των φυσικών επιστημών, Ιωάννης Γ. Δάρμος έμπορος, Βασίλειος Αθαν. Παπαντωνίου έμπορος και Κωνσταντίνος Δ. Μανουσάκης, κτηματίας υπέγραψαν το καταστατικό της «Ελληνικής Εταιρείας Κονσερβών» το 1915 στο Ναύπλιο, την ευθύνη της διοίκησης είχε κάποιο μέλος των μετόχων.

Αυτό πλέον δεν ισχύει. Από τον Μάιο του 2020 διευθύνων σύμβουλος της Κύκνος τέθηκε ο Αχιλλέας Αγγελόπουλος, ένα έμπειρο στέλεχος της αγοράς που έχει εργαστεί στο παρελθόν σε άλλες μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες όπως η ΕΛΑΪΣ – Unilever, η Unilever Ιταλίας και η Upfield.

Πρόεδρος της εταιρείας παραμένει η κα Ιωάννα Παπαντωνίου, κόρη του Βασ. Παπαντωνίου, πολύ γνωστή ενδυματολόγος, σκηνογράφος, ιδρύτρια και πρόεδρος του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος (ΠΛΙ) όπου δώρισε την περιουσία της, αφιερώνοντας τη ζωή της στην καταγραφή και ανάδειξη ενός τμήματος της ζώσας παράδοσης. Η κα Παπαντωνίου άφησε το στίγμα της στο ελληνικό θέατρο, δουλεύοντας με ιερά τέρατα όπως ο Κουν, ο Μινωτής και η Παξινού.

Ο πατέρας της Βασίλειος Παπαντωνίου εκτελέστηκε στη διάρκεια του Εμφυλίου από αντάρτες. «Η χειρότερη περίοδος» όπως έχει πει η ίδια.

Στο διοικητικό συμβούλιο συμμετέχουν επίσης τα εγγόνια των ιδρυτών, Γεώργιος Μανουσάκης και Αθανάσιος Μανουσάκης-Λιαλιάτσης.

Τα πειράματα, το εργοστάσιο και ο μύλος που πουλήθηκε

Όλα ξεκίνησαν από ένα μικρό συσκευαστήριο λαχανικών και τοματοπολτού στην Ασίνη Αργολίδας.

Εκεί έκανε πειράματα κονσερβοποίησης τροφίμων ο Μιχάλης Μανουσάκης. Η συγκεκριμένη μέθοδος μετρούσε ήδη 100 χρόνια στην ευρωπαϊκή αγορά, όμως στη φτωχή Ελλάδα δεν είχε φτάσει ακόμη.

Ο πατέρας του Βασίλη Παπαντωνίου και παππούς της Ιωάννας, πούλησε τον μύλο που είχε και έδωσε τα χρήματα για το εργοστάσιο.

Ενώ πήγαινε καλά με τα πρώτα προϊόντα Κύκνος να περιλαμβάνουν εκτός από τον τομοτοπελτέ, ολόκληρες τομάτες, μπάμπιες και φασολάκια σε κονσέρβα, στους Βαλκανικούς Πολέμους φαλίρισε.

Μετά το δικαστήριο που έγινε για τα χρέη ο καταδικασμένος παππούς της Ιωάννας Παπαντωνίου πέθανε στον δρόμο από καρδιακή προσβολή.

Το εργοστάσιο όμως δεν έκλεισε και ξαναπήρε τα πάνω του ώσπου το 1928 μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο κατασκευάζοντας τη μεγάλη μονάδα της Κύκνος, η οποία δεν συσκεύαζε απλώς τα λαχανικά, αλλά κατασκεύαζε και τα κουτιά κονσερβών.

Σε αυτή τη μονάδα θα εγκατασταθούν και οι πρώτοι ταχυσυμπυκνωτές που ήρθαν ποτέ στην Ελλάδα, απογειώνοντας την παραγωγή.

Στη δεκαετία του 1950, το εργοστάσιο του Ναυπλίου ανανεώνεται με νέα κτίρια σε σχέδια του αρχιτέκτονα Καλλικλή, αποτελώντας σύμβολο πρωτοπορίας για την εποχή.

Το 1960 η εταιρεία αγόρασε το εργοστάσιο της εταιρείας Αργολική, που λειτουργούσε στην περιοχή της Αργολίδας, ενώ το 1963, ιδρύεται το εργοστάσιο στο χωριό Σαβάλια του νομού Ηλείας με σκοπό να αξιοποιήσει την πλούσια παραγωγή τομάτας του κάμπου της Ηλείας.

Η δημιουργία του κέτσαπ για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Την δεκαετία του ’60 η θα επηρεαστεί από την μόδα του εξωτερικού και έτσι θα προχωρήσει στην δημιουργία της ελληνικής σάλτσας κέτσαπ.

Τη δεκαετία του 70, η εταιρία αποκτά παγκόσμια εξαγωγική δραστηριότητα ενώ παράλληλα αποτελεί διακεκριμένο προμηθευτή τοματοπολτού παγκοσμίως σε γνωστές εταιρίες τροφίμων.

Το 1990, η KYKNOS παρασκευάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα προϊόντα τομάτας σε χάρτινες συσκευασίες, τα οποία ονομάζει tomatino.

Μεταφορά παραγωγής

Την περίοδο 2002-2003 η Κύκνος μεταφέρει όλη την παραγωγική της δραστηριότητα στο εργοστάσιο του νομού Ηλείας, τον τόπο παραγωγής της πρώτης ύλης.

Το 2005 είναι η πρώτη εταιρεία επεξεργασίας τομάτας στην Ελλάδα που εφαρμόζει σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης (ορθής γεωργικής πρακτικής) για την τομάτα που μεταποιεί και πιστοποιείται κατά τα πρότυπα EUREGAP. Την ίδια χρονιά η εταιρεία λανσάρει το διάσημο πλέον κλασικό τοματοπολτό της σε χάρτινη τριγωνική συσκευασία μιας χρήσης.

Την διετία 2006-2007, ανακαινίζει το εργοστάσιό της στην Ηλεία, επεκτείνει τις κτιριακές εγκαταστάσεις και ανανεώνει το μηχανολογικό της εξοπλισμό με υπερσύγχρονες γραμμές παραγωγής. Το 2008 διαθέτει στην αγορά ένα από τα πιο επιτυχημένα προϊόντα της, τριμμένες τομάτες σε χάρτινη συσκευασία.