BCG: Ο «χορός του ζαλόγγου» για το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα και οι άμυνες -κλειδιά

Αντιμέτωπα με μια σειρά προκλήσεων βρίσκονται τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παγκοσμίως, όπως αναφέρει σε έκθεσή της η διεθνής συμβουλευτική εταιρεία Boston Consulting Group (BCG). Απαριθμώντας τα «αγκάθια», όπως το πληθωριστικό περιβάλλον που όμοιο του δεν έχει καταγραφεί την τελευταία 20ετία, τα ευμετάβλητα επιτόκια, τη σημαντική αύξηση της αβεβαιότητας της αγοράς σε όλες τις κατηγορίες assets, τη γεωπολιτική αστάθεια που εντάθηκε από τον παρατεταμένο πόλεμο στην Ουκρανία, το σοβαρό σοκ στην αγορά ομολόγων, τα προβλήματα ρευστότητας, τις προκλήσεις του εργατικού δυναμικού, τα υβριδικά μοντέλα εργασίας και τις ελλείψεις κρίσιμων δεξιοτήτων ταυτόχρονα, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς πως πρέπει να υπάρξουν δράσεις αποκλιμάκωσης της κατάστασης.

Πιο πρόσφατα, η κρίση της Silicon Valley Bank (SVB) στις Ηνωμένες Πολιτείες λειτούργησε ως «ξυπνητήρι» για τις τράπεζες να βελτιώσουν τους ισολογισμούς, τα σχέδια επικοινωνίας τους και να κατανοήσουν καλύτερα του κινδύνους και τις δυνατότητες δημιουργίας εσόδων. Η SVB έφερε στην επιφάνεια ελαττώματα στην τυπική προσέγγιση διαχείρισης τραπεζικού κινδύνου που άλλα ιδρύματα θα πρέπει να κινητοποιήσουν εάν δεν θέλουν να βρεθούν στην ίδια κατάσταση.

Την ίδια ώρα, και στην Ευρώπη, οι ξαφνικοί φόβοι για τη μακροπρόθεσμη φερεγγυότητα της Credit Suisse, έθεσαν την ανάγκη μεγαλύτερου ελέγχου στον παγκόσμιο τραπεζικό τομέα.

Ευρωζώνη: Έκαναν «φτερά» 214 δισ. ευρώ σε ένα εξάμηνο από τις τράπεζες

Επιτόκια και αντίθετοι άνεμοι

Το 2022 έκλεισε αρκετά καλά για τις τράπεζες γενικότερα, με τις θετικές τάσεις κερδοφορίας που παρατηρήθηκαν το πρώτο εξάμηνο να επικρατούν και στο υπόλοιπο του έτους. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες κατέγραψαν σταθερή βελτίωση, καθώς η άνοδος των καθαρών εσόδων από τόκους που προέκυψε από τα υψηλότερα επιτόκια αντιστάθμισε τους αντίθετους ανέμους στις προμήθειες, το κόστος κινδύνου και το συνολικό κόστος – με εξαίρεση ορισμένες τράπεζες του Ηνωμένου Βασιλείου των οποίων τα αποτελέσματα ήταν υποβαθμισμένα. Το αποτέλεσμα ήταν χειρότερο για τις τράπεζες των ΗΠΑ, οι οποίες σημείωσαν απότομη επιδείνωση των εσόδων από προμήθειες και μια αύξηση του κόστους, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους αντιστροφής της βελτίωσης του κόστους του κινδύνου που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας . Το τελικό αποτέλεσμα για πολλά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ήταν η μείωση των κερδών προ φόρων καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Συνολικά, όπως φαίνεται στην έκθεση, οι αντίθετοι άνεμοι μπορούν να παρατηρηθούν μέσω ορισμένων δεικτών έγκαιρης προειδοποίησης, που σηματοδοτούν ότι οι τράπεζες πρέπει να δράσουν για να αντιμετωπίσουν τις επικείμενες προκλήσεις — όχι να περιμένουν την πλήρη επίδραση του πληθωρισμού στο κόστος, κάτι που θα μπορούσε να ακινητοποιήσει ορισμένους χρηματοδότες.

Τα λειτουργικά έξοδα αυξάνονται

Στην Ευρώπη, τα συνολικά λειτουργικά έξοδα για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αυξήθηκαν κατά 1,6% κατά μέσο όρο το 2022 (σε σύγκριση με το 2021). Αυτή η αύξηση οφείλεται κυρίως στην αύξηση του κόστους εργασίας, αντανακλώντας το πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η επίδραση στις τράπεζες της Βόρειας Αμερικής ήταν πιο έντονη, με αύξηση κατά 5,1% το 2022.

Οι αυξήσεις του κόστους εργασίας πιθανότατα θα γίνουν ισχυρότερες, εν μέρει λόγω της μείωσης της παγκόσμιας συμμετοχής του εργατικού δυναμικού —στο 59% το 2020-2022, σε σύγκριση με το 62% το 2000-2019. Στις ΗΠΑ, οι επιχειρήσεις αγωνίζονται να βρουν ταλέντο, κάτι που αποδεικνύεται από τον διπλασιασμό των μηνιαίων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ μεταξύ 2019 και 2022, με τις θέσεις τεχνολογίας να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να καλυφθούν. Επιπλέον, οι τράπεζες  πρέπει να προσαρμοστούν σε έναν κόσμο όπου οι εργαζόμενοι είναι πολύ πιο επιρρεπείς στο να αλλάξουν δουλειά, με τα κατάλληλα κίνητρα.

Επιπλέον, η τεχνολογία ευθύνεται για ένα σημαντικό μερίδιο της αύξησης του κόστους σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές, αν και οι υποκείμενοι παράγοντες της τεχνολογικής δαπάνης ποικίλλουν. Οι τράπεζες των ΗΠΑ και της ΕΕ, για παράδειγμα, δαπανούν περισσότερο από τους τεχνολογικούς προϋπολογισμούς τους για την αποκατάσταση παλαιών συστημάτων και για δραστηριότητες συγχωνεύσεων και εξαγορών.

Ζημιές από τα δάνεια

Πέρα από τα λειτουργικά έξοδα, οι προβλέψεις για ζημίες από τα δάνεια έχουν αναδειχθεί ως σημαντικός παράγοντας κόστους, ειδικά στη Βόρεια Αμερική. Ενώ η αύξηση της κερδοφορίας έχει επιτευχθεί με τη βοήθεια υψηλότερων καθαρών εσόδων από τόκους, η επιβράδυνση της δημιουργίας νέων δανείων — λόγω των αυξημένων επιτοκίων— θα προβληματίσει τις τράπεζες.

Τα αρχικά προειδοποιητικά σημάδια μπορούν να φανούν μέσω της μείωσης του αυξητικού ρυθμού στην παροχή δανείων στη Βόρεια Αμερική ή μέσω της μείωσης του συνόλου των δανείων στην Ευρώπη το 4ο τρίμηνο του 2022. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η επιβράδυνση ξεκίνησε το τρίτο τρίμηνο στις ΗΠΑ και αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι το Συμβούλιο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ αύξησε τα επιτόκια νωρίτερα το 2022 από ό,τι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η νέα πραγματικότητα θα απαιτήσει επιμονή και ταχύτητα

Κατά την προηγούμενη δεκαετία, πολλές τράπεζες ανέλαβαν μεγάλα προγράμματα μετασχηματισμού με στόχο να καταστήσουν τα επιχειρηματικά και λειτουργικά μοντέλα τους πιο ψηφιακά και ευέλικτα, ενισχύοντας την πελατοκεντρικότητα και ξεκλειδώνοντας την ουσιαστική απόδοση κόστους στην πορεία. Το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων άσκησε σταθερή πίεση στα περιθώρια κέρδους.

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να βλέπουν τον πληθωρισμό όχι μόνο ως πρόκληση, αλλά και ως ευκαιρία για απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, επειδή το να παίζει κανείς σωστά το παιχνίδι του πληθωρισμού έχει να κάνει με την αξιοποίηση ευκαιριών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τράπεζες έχουν επιδείξει ιστορικά γρήγορα αντανακλαστικά όσον αφορά τη μείωση του κόστους σε περιόδους πληθωρισμού. Εξετάστε τις στοχευμένες προσπάθειες συγκράτησης του λειτουργικού κόστους κατά την περίοδο υψηλού πληθωρισμού των αρχών της δεκαετίας του 1980: η εισαγωγή των ΑΤΜ, η ψηφιοποίηση των δραστηριοτήτων back-office και η ενοποίηση των υποκαταστημάτων σε πολλές μεγάλες αμερικανικές τράπεζες, ιδίως στη Citibank, έδειξαν τον δρόμο.

Τέσσερις άξονες για την επίτευξη αριστείας εν μέσω υψηλού πληθωρισμού

Πολλές τράπεζες, παρά το γεγονός ότι έχουν επιτύχει αξιόπιστα αποτελέσματα με προγράμματα μείωσης του κόστους σε λιγότερο δύσκολους καιρούς, θα αντιμετωπίσουν συνεχή εμπόδια κάτω από σενάρια υψηλής πίεσης. Ένα βασικό παράδειγμα είναι η κρίση του COVID, όταν σχεδόν ο κάθε μεγάλος παίκτης μετάνιωσε που δεν ήταν πιο «ψηφιακά προετοιμασμένος». Η τρέχουσα κατάσταση προσφέρει μια ευκαιρία να διδαχθούμε από την προηγούμενη κρίση.

Απλοποίηση. Η επιδίωξη της συνεχούς απλοποίησης των διαδικασιών και της οργάνωσης είναι αναγκαιότητα για όλες τις τράπεζες. Χρησιμοποιώντας προσεγγίσεις όπως ο προϋπολογισμός μηδενικής βάσης, οι τράπεζες μπορούν να διασφαλίσουν ότι οι υπάρχουσες διεργασίες είναι ριζικά εξορθολογισμένες, ότι οι νέες διαδικασίες σχεδιάζονται σε υψηλά πρότυπα με χαμηλή μη αυτόματη προσπάθεια και ότι διατηρούνται οι οργανωτικές δομές. Τέτοια πλεονεκτήματα όχι μόνο επιτρέπουν χαμηλότερο κόστος, αλλά παρέχουν επίσης το πλεονέκτημα της ευελιξίας, το οποίο είναι κρίσιμο σε εξαιρετικά αβέβαιες περιόδους.

Επιταχυνόμενη ψηφιοποίηση. Οι προσπάθειες ψηφιοποίησης πρέπει να επιταχυνθούν περαιτέρω. Πρώτον, όσον αφορά τις επαφές πελατών και υπαλλήλων (με μια ανανεωμένη ώθηση προς τα ψηφιακά κανάλια), τη βελτιστοποίηση των δικτύων καταστημάτων και την ψηφιοποίηση από άκρο σε άκρο των βασικών διαδρομών με στόχο τον δανεισμό και τις συναλλαγές.

Ευέλικτα μοντέλα παράδοσης. Υπάρχουν πολύ λίγες αλλαγές σε μια τράπεζα που δεν απαιτούν κάποιο είδος πληροφοριακής υποστήριξης. Ως εκ τούτου, η εξέλιξη του μοντέλου παροχής πληροφορικής είναι το κλειδί για το ξεκλείδωμα του επόμενου επιπέδου αποτελεσματικότητας. Η μετάβαση από ένα παραδοσιακό μοντέλο σε μια ευέλικτη προσέγγιση αποφέρει σημαντικά οφέλη για τις τράπεζες όσον αφορά την αποδοτικότητα του κόστους, το χρόνο στην αγορά και την ικανότητα προσέλκυσης και διατήρησης τεχνολογικών ταλέντων υψηλής ποιότητας.

Αποτελεσματικοί συνεργάτες. Οι τράπεζες πρέπει να ενισχύσουν την πειθαρχία στις προμήθειες, υιοθετώντας μια προσέγγιση μηδενικής βάσης για τους προϋπολογισμούς εκτός προσωπικού, θεσπίζοντας υγιείς κανόνες και διακυβέρνηση στη λήψη αποφάσεων και προωθώντας συχνές αναθεωρήσεις προμηθευτών και επαναδιαπραγματεύσεις συμβάσεων. Σύμφωνα με την εμπειρία μας, η εξοικονόμηση 5% έως 15%, ειδικά στις δαπάνες που σχετίζονται με την τεχνολογία, είναι πολύ εφικτή χρησιμοποιώντας μια αυστηρή προσέγγιση μηδενικού προϋπολογισμού. Αν σκεφτούμε ευρύτερα, μια τέτοια προσέγγιση υπογραμμίζει επίσης τον κρίσιμο ρόλο που πρέπει να διαδραματίσουν οι προμήθειες στη νέα πραγματικότητα, καθώς ο υψηλός πληθωρισμός υπαγορεύει την ανάγκη στρατηγικής αναθεώρησης του τι γίνεται στο εσωτερικό και του τι ανατίθεται σε εξωτερικούς συνεργάτες.