Φυσικό αέριο: Οι 6 κίνδυνοι για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης το προσεχές καλοκαίρι

Η έλευση της άνοιξης μπορεί να συμβολίζει το αίσιο τέλος στο ενεργειακό δράμα της Ευρώπης για τον χειμώνα του 2022-2023, όμως τα δύσκολα εξακολουθούν να είναι μπροστά για τη γηραιά ήπειρο. Και αυτό το «μπροστά» δεν αφορά πλέον μόνο τον επόμενο χειμώνα του 2023-2024, αλλά και το ερχόμενο καλοκαίρι.

Φυσικό αέριο: Ανάκαμψη ζήτησης στην Ευρώπη από τα διυλιστήρια καθώς οι τιμές πέφτουν

Με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει, η Ευρώπη εισέρχεται πλέον σε έναν μακρύ αγώνα για να γεμίσει ξανά τις δεξαμενές αερίου της. Μόνο που φέτος οι δυσκολίες που θα κληθεί να αντιμετωπίσει είναι περισσότερες από πέρσι: Ο Nord Stream 1 που μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022 αποτελούσε την κύρια γραμμή τροφοδοσίας της Ευρώπης με ρωσικό αέριο, παρά τα «σκαμπανευάσματα» στο πλαίσιο της εργαλειοποίησης της ενεργειακής τροφοδοσίας από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, πλέον αποτελεί μια άμορφη μάζα σιδερικών στον βυθό της Βαλτικής. Ταυτόχρονα, η αφύπνιση του κινεζικού «δράκου» μετά από έναν τριετή λήθαργο λόγω των μέτρων για τον κορωνοϊό, ενδέχεται να ωθήσει την ασιατική υπερδύναμη – με την ακόρεστη δίψα για ενεργειακούς πόρους – σε ένα σκληρό μπρα ντε φερ με την Ευρώπη για την προσέλκυση ποσοτήτων LNG, ωθώντας τις τιμές προς τα πάνω.

Εξάλλου, μια περαιτέρω μείωση των ποσοτήτων αερίου που, παρά τον έναν και πλέον χρόνο πολέμου και κυρώσεων, εξακολουθεί να ρέει από τη Ρωσία προς την Ευρώπη, θα μπορούσε να φέρει σε ακόμα πιο δυσμενή θέση τη γηραιά ήπειρο. Ταυτόχρονα, η κλιματική κρίση που τους προηγούμενους μήνες, κατά παράδοξο τρόπο, βοήθησε τις χώρες της Ευρώπης να αποφύγουν τον ενεργειακό στραγγαλισμό, τώρα μετατρέπεται σε μια εφιαλτική απειλή καθώς οι λιγοστές βροχοπτώσεις σε πολλές περιοχές της Ευρώπης και η χαμηλή χιονόστρωση ακόμα και στις Άλπεις, προϊδεάζουν για ένα καλοκαίρι εφιαλτικής λειψυδρίας – και ενώ ήδη η Ευρώπη βίωσε το 2022 τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 500 ετών.

Οι 6 μεγάλες απειλές

Έτσι λοιπόν, πριν προλάβει να «ανασάνει» η Ευρώπη εισέρχεται ξανά σε ένα νέο ενεργειακό «ναρκοπέδιο», με τους βασικότερους κινδύνους – όπως τους σταχυολογεί το αμερικανικό οικονομικό πρακτορείο Bloomberg – να είναι οι ακόλουθοι:

• Ο ανταγωνισμός με την Κίνα για το φυσικό αέριο

Στα τέλη του καλοκαιριού του 2022 η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, κυρίως λόγω του συστήματος τιμολόγησης μέσω του ολλανδικού χρηματιστηρίου ενέργειας (TTF), αποτέλεσε τον βασικό παράγοντα για την άφιξη τεράστιων ποσοτήτων LNG στη γηραιά ήπειρο – τέτοιων που στα μέσα Οκτωβρίου στις δυτικές ακτές της Ευρώπης είχαν σχηματιστεί ουρές πλοίων μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου που ανέμεναν να εκφορτώσουν το φορτίο τους.

Πέραν των υψηλών κερδών που υποσχόταν η ευρωπαϊκή αγορά, η Ευρώπη «έπαιζε» στη διεθνή ενεργειακή αγορά χωρίς έναν μεγάλο ανταγωνιστή: Την Κίνα. Σήμερα, η αύξηση της ζήτησης αερίου από την ασιατική υπερδύναμη λόγω της επανεκκίνησης της οικονομικής δραστηριότητας προκαλεί φόβους ότι ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών. Προς το παρόν η ακμάζουσα εγχώρια παραγωγή αερίου της Κίνας, αλλά και η συνέχιση του ενεργειακού εφοδιασμού της ευρώπης με ρωσικό αέριο μέσω των εναπομείναντων ενεργειακών διόδων, καθησυχάζουν τις ανησυχίες. Όμως ο κίνδυνος απότομης ανόδου των τιμών λόγω ξαφνικής αύξησης της ζήτησης, είτε από την Κίνα είτε από άλλες μικρότερες οικονομίες της Ασίας, παραμένει υπαρκτός.

• Ανάκαμψη της βιομηχανικής ζήτησης

Σύμφωνα με το Bloomberg, εμφανίζονται ενδείξεις ότι η χρήση φυσικού αερίου από την ευρωπαϊκή βιομηχανία ανακάμπτει, με τα πρώτα σημάδια να αποτυπώνονται ήδη στα διυλιστήρια της Ισπανίας, των Κάτω Χωρών και της Γαλλίας.

Αναλυτές της Goldman Sachs και της SEB έχουν προειδοποιήσει ότι οι τιμές του φυσικού αερίου μπορεί να υπερδιπλασιαστούν από τα σημερινά επίπεδα, εάν η βιομηχανική ζήτηση ανακάμψει. Η προοπτική αυτή πάντως φαντάζει απίθανη, δεδομένου ότι πολλές βιομηχανίες ήδη από πέρσι ανέστειλαν ή μετέφεραν δραστηριότητές τους εκτός Ευρώπης, όταν το ενεργειακό κόστος κατέστη απαγορευτικό. Άλλωστε, η εν εξελίξει τραπεζική αναταραχή θεωρείται ότι είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά τον ευρωπαϊκό βιομηχανικό τομέα, περιορίζοντας την ανάκαμψη της ζήτησης.

• Επιστροφή στην ηλεκτροπαραγωγή με φυσικό αέριο

Οι μειωμένες τιμές του φυσικού αερίου το καθιστούν και πάλι ελκυστικό για τους ευρωπαϊκούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, σε σύγκριση με εναλλακτικές λύσεις όπως ο άνθρακας ή το πετρέλαιο. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα στην Ευρώπη αυξήθηκε πέρυσι, βάζοντας τέλος σε πολλά έτη διαδοχικών μειώσεων. Τον Φεβρουάριο, όμως, η χρήση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή ξεπέρασε κατά διαστήματα τα στερεά καύσιμα, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στα υψηλότερα τέλη εκπομπών άνθρακα.

ΙΕΑ: Ακριβό ως το 2025 το ρεύμα από φυσικό αέριο – Μεγαλύτερη εξάρτηση από τον καιρό το 2023

• Η πυρηνική ενέργεια της Γαλλίας

Στη Γαλλία, που βασίζεται στην πυρηνική ενέργεια σε ποσοστό άνω του 75%, πολλοί πυρηνικοί σταθμοί έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας λόγω τεχνικών προβλημάτων ή ανάγκης συντήρησης. Σύμφωνα με την παγκόσμια ένωση πυρηνικής ενέργειας, στις αρχές Φεβρουαρίου συνολικά 12 αντιδραστήρες είχαν τεθεί εκτός λειτουργίας, 8 εκ των οποίων βρίσκονταν υπό επισκευή ή διερεύνηση προβλημάτων διάβρωσης που εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στο Civaux 1, κοντά στο Πουατιέ της κεντρο-δυτικής Γαλλίας, τον Δεκέμβριο του 2021. Στις 10 Ιανουαρίου 2023, η παραγωγή ήταν μειωμένη κατά 23% σε σχέση με τον μέσο όρο της πενταετίας.

• Το ενδεχόμενο μιας νέας ξηρασίας

Με την Ευρώπη, όπως προαναφέρθηκε, να έχει αντιμετωπίσει το καλοκαίρι του 2022 τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 500 ετών, τα σημάδια για την ερχόμενη θερινή περίοδο δεν είναι καθόλου ευοίωνα. Η ποσότητα ύδατος που βρίσκεται αποθηκευμένη στους ταμιευτήρες των Άλπεων, καθώς και το επίπεδο χιονόστρωσης, βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2017. Ταυτόχρονα, η Ιταλία βρίσκεται αντιμέτωπη ήδη με εκτεταμένη λειψυδρία, κυρίως στην περιοχή του Πάδου, αναγκάζοντας τη Ρώμη να εκπονήσει έκτακτο σχέδιο αντιμετώπισης της έλλειψης νερού. Αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί, μεγάλο μέρος της ηλεκτροπαραγωγής μέσω υδατοπτώσεων θα κινδυνεύσει, ενώ και οι πυρηνικοί σταθμοί χρειάζονται σταθερή τροφοδοσία με νερό για την ψύξη των αντιδραστήρων.

• Θα συνεχιστεί η τροφοδοσία από τη Ρωσία;

Τέλος, «μεγάλος άγνωστος» παραμένει το εάν και σε πιο βαθμό θα συνεχιστεί η τροφοδοσία της Ευρώπης με ρωσικό φυσικό αέριο. Πέρσι, μέσα σε έναν μόλις χρόνο το μερίδιο της Ρωσίας στη συνολική ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση μειώθηκε σε λιγότερο από 10%, από 40% το 2021. Η ανατίναξη – κατόπιν επιχείρησης δολιοφθοράς – των αγωγών Nord Stream τον Σεπτέμβριο του 2022 κατέστρεψε τη βασική γραμμή τροφοδοσίας της γηραιάς ηπείρου με ρωσικό αέριο. Ωστόσο άλλες γραμμές τροφοδοσίας όπως ο Yamal που διασχίζει τη Λευκορωσία, οι Soyuz και Brotherhood που διασχίζουν το έδαφος της εμπόλεμης Ουκρανίας και ο TurkStream, μέσα του οποίου φτάνει αέριο και στην Ελλάδα, παραμένουν ενεργοί. Όμως η ροή αερίου μέσω αυτών των αγωγών θα μπορούσε να διαταραχτεί ανά πάσα στιγμή.

Ενώ οι εισαγωγές ρωσικού αερίου έχουν καταρρεύσει, οι εισαγωγές LNG – σύμφωνα με το Bloomberg – έχουν εκτοξευτεί, ανερχόμενες στο 14% των συνολικών ευρωπαϊκών εισαγωγών. Ενδεχόμενη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να περιορίσει ή να απαγορεύσει αυτές τις εισαγωγές θα προκαλούσε μεγάλη έλλειψη αερίου και θα οδηγούσε σε άνοδο των τιμών, καθώς η γηραιά ήπειρος εξακολουθεί να χρειάζεται το ρωσικό αέριο – ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίον αυτό φτάνει στη δυτική Ευρώπη.