FT: Πώς η Κίνα κερδίζει τον πόλεμο για το λίθιο της Αφρικής [γραφήματα]

Σε ένα απομακρυσμένο μέρος της Ναμίμπια βρίσκεται ο οικισμός του Uis, ένα απίθανο -όπως χαρακτηρίζεται- hotspot στον ψυχρό πόλεμο ορυκτών για το μέλλον των ηλεκτρικών οχημάτων.  Όπως αναφέρουν οι FT, το Uis βρίσκεται στους άνυδρους λόφους του Erongo, μιας μεγάλης και αραιοκατοικημένης επαρχίας της νοτιοδυτικής αφρικανικής χώρας. Για δεκαετίες τα μόνα σημάδια του ορυκτού πλούτου της περιοχής ήταν οι πολύτιμοι λίθοι που πουλούσαν στους τουρίστες βιοτέχνες ανθρακωρύχοι, οι οποίοι έβγαζαν τα προς το ζην στη σκιά ενός αχρηστευμένου ορυχείου κασσίτερου. Σύντομα, όμως, η τοποθεσία αυτού του ορυχείου θα αποτελεί μέρος μιας παγκόσμιας κούρσας για το λίθιο, τον «λευκός χρυσός» που είναι βασικό υλικό για τις μπαταρίες ηλεκτρονικών συσκευών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Η εξασφάλιση αξιόπιστης παροχής λιθίου είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες που προσπαθούν να παράγουν περισσότερα ηλεκτρικά οχήματα. Ένα πιλοτικό εργοστάσιο που κατασκευάζεται από την Andrada, μια εισηγμένη εταιρεία με έδρα στο Λονδίνο, θα παράξει την πρώτη παρτίδα συμπυκνωμένου λιθίου έως τα τέλη Ιουνίου, χρησιμοποιώντας μετάλλευμα που εξορύσσεται από την επιχείρηση. Η εγκατάσταση θα απέχει λιγότερο από 300 χιλιόμετρα από τον κόλπο Walvis στη Ναμίμπια , ένα σημαντικό περιφερειακό λιμάνι. Ο Αντονι Βιλχόεν, διευθύνων σύμβουλος της Andrada, πιστεύει ότι η περιοχή θα είναι «παγκόσμια πολύ σημαντική» όχι μόνο για το λίθιο αλλά και άλλα μέταλλα κρίσιμα για την ενεργειακή μετάβαση, όπως ο κασσίτερος και το ταντάλιο.

Στο κυνήγι του λευκού χρυσού – Ποια είναι η «αλμυρή έρημος» που αλλάζει τον κόσμο

Η Andrada έχει όμως ανταγωνισμό. Τον περασμένο μήνα, το πρώτο εργοστάσιο συμπυκνώματος λιθίου στην Αφρική, που ανήκει στην Κίνα, ξεκίνησε τη δοκιμαστική παραγωγή στη Ζιμπάμπουε. Αυτό το ορυχείο αγοράστηκε από την Huayou Cobalt το 2021 για 422 εκατομμύρια δολάρια, ως μέρος ενός κύματος κινεζικών συμφωνιών με στόχο το λίθιο αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων σε μια χώρα όπου πολλοί δυτικοί επενδυτές φοβούνται να πατήσουν. «Το πρώτο κύμα κινεζικών επενδύσεων έχει πραγματοποιηθεί και αυτό οδήγησε σε μια αγενή αφύπνιση για τις δυτικές εταιρείες», λέει ο Βιλχόεν. Διακυβεύονται πολλά περισσότερα από το λίθιο.

Από τις Βρυξέλλες και το Λονδίνο μέχρι την Ουάσιγκτον, η ανησυχία για την πρόσβαση σε κρίσιμα ορυκτά βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο όλων των εποχών μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και εν μέσω κλιμάκωσης των εντάσεων μεταξύ της Δύσης και της Κίνας. Το Πεκίνο έχει αποκτήσει δεσπόζουσα θέση σε πολλά από τα ορυκτά που είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή μετάβαση, συμπεριλαμβανομένου του κοβαλτίου, του λιθίου και άλλων σπάνιων γαιών. Η Δύση ετοιμάζεται να ξοδέψει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια για να προσπαθήσει να καλύψει τη διαφορά. Ένας πρόσφατος επισκέπτης στο Uis ήταν ο Τιερί Μπρετόν, ο επίτροπος εσωτερικών αγορών της ΕΕ, υπεύθυνος για τη στρατηγική του μπλοκ για τη διασφάλιση των προμηθειών σε κρίσιμα ορυκτά. Επαίνεσε το ορυχείο ως «ένα από τα πιθανά μεγαλύτερα ορυχεία λιθίου στον κόσμο». Παράλληλα, ο Αμος Χοκστάιν, ο απεσταλμένος του Τζο Μπάιντεν για την ενεργειακή ασφάλεια, έχει επίσης περιοδεύσει στην Αφρική και λέει ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να εφαρμόσουν μια στρατηγική για να επενδύσουν στα ορυκτά της μαύρης ηπείρου. «Πρέπει να υπάρχει ανταγωνισμός», τονίζει.

Αλλά σε ολόκληρη την ήπειρο, είναι ξεκάθαρο ποιος έχει ήδη πάρει τα ηνία. «Δεν είναι τόσο πολύς ο φόβος ότι οι Κινέζοι θα φτάσουν πρώτοι. Είναι ήδη εκεί. Έχει ήδη συμβεί», λέει ο Ράσελ Φράιερ, εκτελεστικός διευθυντής της Critical Metals. Μετά τη Ζιμπάμπουε, η Ναμίμπια είναι η επόμενη χώρα στο στόχαστρο των Κινέζων επενδυτών. Τον περασμένο μήνα, η Huayou Cobalt κέρδισε επίσης μια θέση στο Erongo με μια μικρή αλλά συμβολική επένδυση στην Askari, μια αυστραλιανή εταιρεία που εξερευνά στο Uis. Η Xinfeng, μια κινεζική εταιρεία εξερεύνησης που δραστηριοποιείται στο Erongo, εξόρυξε δεκάδες χιλιάδες τόνους ακατέργαστου λιθίου και το έστειλε στην Κίνα.

Η έκρηξη του λευκού χρυσού

Γνωστό ως «λευκός χρυσός», το λίθιο είναι το ελαφρύτερο στερεό στοιχείο στον περιοδικό πίνακα. Το υψηλό ηλεκτροχημικό δυναμικό του το καθιστά κρίσιμο για τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων. Παράγεται στη Λατινικής Αμερικής ή στην Αυστραλία – τον κορυφαίο παραγωγό – και σε άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής και της ίδιας της Κίνας. Το λίθιο είναι άφθονο σε όλη τη Γη, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει αρκετό για να κυκλοφορήσει εάν αντληθούν χρήματα στα σωστά έργα. Η πρόκληση βρίσκεται στο χρονοδιάγραμμα: η ταχεία απορρόφηση ηλεκτρικών οχημάτων αναμένεται να οδηγήσει σε σχεδόν πενταπλάσια αύξηση της ζήτησης λιθίου έως το 2030.

Η ΕΕ και ένας αυξανόμενος αριθμός πολιτειών των ΗΠΑ, όπως η Καλιφόρνια και η Νέα Υόρκη, θέλουν να σταματήσουν να πωλούν αυτοκίνητα βενζίνης και ντίζελ έως το 2035, μια προθεσμία που αφήνει ελάχιστο χρόνο για να ανακαλυφθούν ικανά κοιτάσματα λιθίου και να αναπτυχθούν για συνεπή παραγωγή. Φοβούμενοι για βαθύτερες ελλείψεις αργότερα αυτή τη δεκαετία, αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η General Motors έχουν επενδύσει και σε ορυχεία. Εάν η Αφρική μπορέσει να φέρει γρήγορα λίθιο στο δίκτυο αυτή τη δεκαετία, θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό να διορθωθεί ένα σημείο συμφόρησης στην ενεργειακή μετάβαση. Ο γίγαντας εμπορικών εμπορευμάτων Trafigura προβλέπει ότι η Αφρική θα μπορούσε να προμηθεύσει το ένα πέμπτο του λιθίου στον κόσμο έως το 2030, ενώ η Σούζαν Σου, αναλύτρια της Rystad Energy, λέει ότι η ήπειρος «θα μπορούσε να είναι ένα ανερχόμενο αστέρι για τα ορυκτά λιθίου».

Ενώ Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προωθούν αφρικανικές συνεργασίες και συντάσσουν λίστες με κρίσιμα ορυκτά, Κινέζοι επενδυτές όχι μόνο αγόραζαν αφρικανικά ορυχεία, αλλά χτίζουν διυλιστήρια επί τόπου για να επεξεργάζονται την παραγωγή τους. Η Κίνα είναι πολύ μπροστά όσον αφορά τη μετατροπή του μετάλλου σε πρώτες ύλες για μπαταρίες. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας υπολογίζει το μερίδιό του στην παγκόσμια ικανότητα διύλισης στο 58%. Μέχρι να λειτουργήσουν παρόμοιες εγκαταστάσεις στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ ή την ίδια την Αφρική, η Κίνα θα είναι ο κύριος πελάτης για το λίθιο της Αφρικής. «Είναι προφανές [ότι] η Αφρική είναι πιο κοντά στην Ευρώπη και η αποστολή του προϊόντος σε κάποιο μέρος της Ευρώπης θα είχε οικονομική λογική, αλλά η Κίνα έχει ήδη δημιουργήσει πολλές υποδομές», λέει ο Μπερνάρντ Αϊλγουόρντ, διευθύνων σύμβουλος της Kodal Minerals, στο Λονδίνο.

Οι κινεζικές εταιρείες επένδυσαν στην προμήθεια λιθίου στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική ακόμη και όταν οι τιμές του λιθίου ήταν χαμηλές. «Πρέπει να είμαστε δίκαιοι με τους Κινέζους», λέει ο Χάντλει Νάτους, πρόεδρος της Tantalex, μιας ομάδας που ερευνά για λίθιο στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. «Έβαλαν χρήματα πολύ πριν από οποιονδήποτε άλλο».

Η επίθεση γοητείας

Αντιμέτωποι με την κυριαρχία της Κίνας στην αλυσίδα εφοδιασμού λιθίου, οι δυτικοί αξιωματούχοι προτείνουν την επενδυτική τους προσφορά στις αφρικανικές χώρες ως μια πιο κοινωνικά υπεύθυνη εναλλακτική λύση. Οι αφρικανοί αντισυμβαλλόμενοι «μας βλέπουν ως δίκαιο διαιτητή, ως κάποιον που μπορεί να βοηθήσει με μεγαλύτερη διαφάνεια», λέει ο Νουσράτ Γκανί, ο υπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου αρμόδιος για κρίσιμα ορυκτά.

Τον Μάρτιο, η Atlantic Lithium, μια εισηγμένη στο Λονδίνο κατασκευάστρια εταιρεία ορυχείου της Γκάνας για να προμηθεύει τις ΗΠΑ, κατηγορήθηκε ότι δωροδοκούσε κυβερνητικούς αξιωματούχους για να εξασφαλίσει άδειες.

Στο μεταξύ, ο Κόυλς Χομπ, ένας ντόπιος ανθρακωρύχος πολύτιμων λίθων, ελπίζει ότι ζει πράγματι σε μια μελλοντική αφρικανική πόλη με άνθηση. «Είναι καλό που το ορυχείο επέστρεψε», λέει. Οι δυτικοί ανθρακωρύχοι πληρώνουν καλά και προσφέρουν μακροπρόθεσμη σταθερότητα, αλλά οι Κινέζοι αντίπαλοι προσλαμβάνουν γρηγορότερα για να πάρουν τους πόρους νωρίτερα. Η Φράιερ της Critical Metals λέει ότι δεν υπάρχει έλλειψη αγοραστών λιθίου, αλλά λίγοι θέλουν να λειτουργήσουν ένα ορυχείο. «Αυτοί [οι αγοραστές] θέλουν κάποιος άλλος να κάνει τη σκληρή δουλειά. Κυριολεκτικά δεν λερώνουν τα χέρια τους». Αφρικανοί ανθρακωρύχοι που στρέφονται στο λίθιο αναμένουν ότι θα χρησιμοποιηθεί σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα για χρόνια ή και δεκαετίες, λέγοντας ότι θα χρειαστεί χρόνος για να υιοθετηθεί ευρέως μια νέα τεχνολογία μπαταριών και να προσαρμοστούν οι αλυσίδες εφοδιασμού. «Πρέπει να δείξουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα ότι μπορούμε να φέρουμε το προϊόν μας στην αγορά πιο γρήγορα από αυτούς. Όπως συμβαίνει με όλες τους “πυρετούς”, ο πρώτος χρυσός είναι ο καλύτερος χρυσός», υπογραμμίζει ο Βιλχόεν.