Ερευνα: Η ακτινογραφία των Ελλήνων ψηφοφόρων πριν από τις εκλογές

Την ακτινογραφία των Ελλήνων ψηφοφόρων λίγες εβδομάδες πριν από τις εθνικές εκλογές, επιχειρεί να κάνει το Ινστιτούτο Eteron, σε συνεργασία με την εταιρεία aboutpeople.

Η έρευνα που έγινε με 4182 συμμετέχοντες, δεν αποτελεί μια κλασική πολιτική δημοσκόπηση και δεν εστιάζει στη βραχεία διάρκεια του εκλογικού ανταγωνισμού ούτε στο συσχετισμό ισχύος μεταξύ των κομμάτων. Δεν αποσκοπεί στην καταγραφή της πρόθεσης ψήφου ούτε στην αποτύπωση της άποψης των πολιτών για τα θέματα της επικαιρότητας. Εξετάζει σε βάθος τις απόψεις των Ελλήνων για την πολιτική, τους θεσμούς, τη δημοκρατία και τα μεγάλα ιδεολογικά και αξιακά ζητήματα που απασχολούν επί μακρόν το δημόσιο διάλογο. Η ανίχνευση των προτιμήσεων των πολιτών και η παραγωγή μιας ακτινογραφίας των επιμέρους εκλογικών σωμάτων είναι το αντικείμενό της.
Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτουν ορισμένα αξιόλογα συμπεράσματα για το πώς αισθάνονται σήμερα οι Έλληνες και με τι κριτήρια θα ψηφίσουν.

Εκλογές: Δύο δεξαμενές ψηφοφόρων για τρεις διεκδικητές

ΕΔΩ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ

Η-ακτινογραφία-των-Ψηφοφόρων

Συγκεκριμένα:

• Η δυσαρέσκεια για την ατομική οικονομική κατάσταση κυριαρχεί όπως και η οικονομική απαισιοδοξία
• Η κοινοβουλευτική δημοκρατία εμφανίζει πολύ υψηλά ποσοστά αποδοχής καθώς το 83% των πολιτών συμφωνεί ότι αποτελεί το καλύτερο πολίτευμα (με το 13,3% να διαφωνεί). Τα υψηλότερα ποσοστά υιοθέτησης αυτής της άποψης προέρχονται από τους εκλογείς της ΝΔ (94%), του ΠΑΣΟΚ (94%), του ΣΥΡΙΖΑ (88,4%) και του ΜέΡΑ25 (87,3%). Τα χαμηλότερα συναντώνται μεταξύ των ψηφοφόρων της Ελληνικής Λύσης (67,7%), του ΚΚΕ (62,1%), και του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες (54,8%).
• Η δυσαρέσκεια για τον τρόπο που λειτουργεί η σημερινή Ελληνική Δημοκρατία είναι επίσης πολύ υψηλή. Μόνο μια μειοψηφία (29,9%) είναι ικανοποιημένη από τον τρόπο που στην πράξη λειτουργεί η δημοκρατία στην Ελλάδα (το 69,7% εκφράζει δυσαρέσκεια).
• Το 78,6% των ερωτώμενων θεωρεί ότι η δημοκρατία θα ήταν καλύτερη «αν συμμετείχαν περισσότερο οι πολίτες μέσα από λαϊκές συνελεύσεις και δημοψηφίσματα».
• Χαμηλά ποσοστά εμπιστοσύνης συγκεντρώνουν όλοι οι βασικοί θεσμοί που συγκροτούν το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Θίγει μάλιστα και θεσμούς πιο «ουδέτερους», όπως τη Δικαιοσύνη (την εμπιστεύονται λίγο ή καθόλου: 69%), την Προεδρία της Δημοκρατίας (63,7%) και τις Ανεξάρτητες Αρχές (65.1%) ή θεσμούς φύσει πλουραλιστικούς, όπως το Κοινοβούλιο (68,9%).
• Ένας οιονεί «αντιδημοκρατικός» πυρήνας που υπερβαίνει το 10% είναι διακριτός στο εσωτερικό του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Το επίκεντρο του τοποθετείται στο άκρο δεξιό τμήμα του πολιτικού φάσματος.
• Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ αποτελούν τους δύο κύριους συστημικούς πόλους στήριξης (παρότι συχνά μειοψηφικής) του πολιτικού συστήματος.
• Η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού παραμένει φιλοευρωπαϊκή.  Περίπου δύο στους/στις τρεις ψηφοφόρους (64,9%) θεωρούν ότι η συνολική αποτίμηση από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. είναι θετική, ενώ αρνητικά αποτιμά τη συμμετοχή της χώρας στο ευρωπαϊκό εγχείρημα το 32%.
• Το 69,4% τάσσεται υπέρ της παραμονής στο ευρώ, το 20,9% υπέρ της επιστροφής στη δραχμή και το 9,7% δεν εκφράζει γνώμη.
  Η άποψη επιστροφής στη δραχμή συγκροτεί πλειοψηφική τάση μόνο στο εσωτερικό των εκλογέων της Ελληνικής Λύσης (71,4%) και του Εθνικού Κόμματος -Έλληνες (57,8%).
• Αναφορικά με τις οικονομικές πολιτικές, το 64,5% των ερωτώμενων θεωρεί ότι το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει περισσότερο στην ελληνική οικονομία και μόλις το 26,9% να θεωρεί ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αποτελούν τον κύριο τρόπο για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης.
• Το 62,7% των ερωτώμενων θεωρεί ότι οι αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να μειωθούν ώστε να δοθεί μεγαλύτερο βάρος σε τομείς όπως η υγεία, η παιδεία και η κοινωνική ασφάλιση.
• Το 27,4% των πολιτών θεωρεί ότι οι αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να αυξηθούν ώστε να προστατευθεί καλύτερα η εθνική ακεραιότητα.
• Το ιδεολογικό κέντρο βάρους της ελληνικής κοινωνίας τοποθετείται στην ευρύτερη Κεντροαριστερά/Αριστερά.
• Η πλειοψηφία των πολιτών θεωρεί ότι η διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά δεν ανταποκρίνεται στη σημερινή εποχή.
• Ωστόσο, η διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς δομεί σε σημαντικό βαθμό τις οικονομικές προτιμήσεις και τις πολιτισμικές επιλογές του πληθυσμού. Δεν διαμορφώνει, ωστόσο, δύο «παρατάξεις» (ιδεολογικά οριζόμενες, όχι κομματικά) εσωτερικά συνεκτικές και με διακριτές ταυτότητες.
• Οι οπαδοί της Ελληνικής Λύσης και του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες διαφοροποιούνται από το σύνολο των κομμάτων, τοποθετώντας εαυτούς, και με μεγάλη ευκρίνεια, εκτός της διαίρεσης Δεξιά-Αριστερά.
• Με κριτήριο τις απόψεις των εκλογέων, η Κεντροαριστερά/ Αριστερά είναι οργανωτικά – κομματικά περισσότερο διαιρεμένη από την Κεντροδεξιά/Δεξιά. Είναι, όμως, ιδεολογικά πιο συνεκτική.
• Στο εσωτερικό, ωστόσο, της Κεντροδεξιάς/Δεξιάς οι ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στη ΝΔ και στα κόμματα στα δεξιά της είναι εξόχως και καθοριστικά αποκλίνουσες
• Το κόμμα της ΝΔ είναι ιδεολογικά πολυσυλλεκτικό. Αποτελεί το κατεξοχήν «κόμμα της Ευρώπης» (μαζί με το ΠΑΣΟΚ) στην ελληνική πολιτική σκηνή. Αποτελεί, επίσης, το κατεξοχήν κόμμα των οικονομικά «ικανοποιημένων» στο ελληνικό πολιτικό σύστημα – γεγονός που μειώνει την κοινωνική πολυσυλλεκτικότητά του. Συνιστά, πάντα σύμφωνα με τις απόψεις των σημερινών εκλογέων του, την κύρια έκφραση των νέο-φιλελεύθερων ιδεών στη χώρα, έκφραση που συνδυάζεται με ισχυρά στοιχεία πολιτισμικού συντηρητισμού.
• Αντίστοιχη, αν και μικρότερου εύρους, ιδεολογική πολυσυλλεκτικότητα χαρακτηρίζει το εκλογικό σώμα του ΣΥΡΙΖΑ. Στο εσωτερικό του υποεκπροσωπείται σημαντικά η ομάδα των οικονομικά ικανοποιημένων ενώ κυριαρχεί, σε βαθμό που εκπλήσσει, η ομάδα των οικονομικά δυσαρεστημένων.
• Ο ΣΥΡΙΖΑ συγκροτεί, τόσο, ιδεολογικά όσο και κοινωνιολογικά, ένα κλασικού τύπου αριστερό πολυσυλλεκτικό προφίλ, με ιδιαίτερα περιορισμένη, για μεγάλο κόμμα κυβερνητικής κλίσης, τη διείσδυσή του στις πιο εύπορες ομάδες του πληθυσμού. Εντυπωσιάζει, επίσης, για κόμμα κυβερνητικής κλίσης, η ισχυρή στήριξη των εκλογέων του σε θέματα πολιτισμικού φιλελευθερισμού.

• Το ΠΑΣΟΚ είναι ένα ενδιάμεσο και κοινωνιολογικά και ιδεολογικο-πολιτικά κόμμα. Ειδικά στα θέματα κοινωνικού κράτους κινείται περισσότερο προς τα αριστερά, ενώ στα θεσμικά θέματα είναι ελαφρώς πιο κοντά στη ΝΔ. Συνολικά, η ιδεολογική σύνθεση των σημερινών εκλογέων του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ είναι εναργώς πιο κεντροαριστερή από όσο δείχνουν οι συνήθεις δημοσκοπήσεις επικαιρότητας.
• Το ΜέΡΑ25 συνιστά, συνολικά, μια ιδεολογικά και πολιτικά πιο αριστερή εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ, όχι μια αντι-συστημική αριστερή δύναμη «ρήξης». Αποτελεί το κόμμα του πολιτισμικού φιλελευθερισμού στην Ελλάδα, καθώς οι θέσεις των εκλογέων του είναι πιο προωθημένες από τις αντίστοιχες του συνόλου των άλλων κομμάτων.
• Το εκλογικό σώμα του ΚΚΕ, με έμφαση στον Κομμουνισμό και στο Δημοκρατικό Σοσιαλισμό, δίνει την εικόνα ενός κόμματος με αποκρυσταλλωμένο κλασικό αριστερό προφίλ. Συνολικά, είναι ένα κόμμα μετριοπαθώς πολιτισμικά φιλελεύθερο. Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι το συγκεκριμένο εκλογικό σώμα, παρότι συνολικά ευρωσκεπτικιστικό, εμφανίζεται τριχοτομημένο ως προς την επιλογή παραμονής ή εξόδου από το ευρώ.
• Η Ριζοσπαστική Δεξιά ή Άκρα Δεξιά δεν είναι ομοιογενής. Ο εθνικισμός, η αντι-μεταναστευτική τάση, ο γενικός αντι-συστημισμός, η μεγάλη δυσπιστία προς την Ε.Ε., ο ισχυρός πολιτισμικός συντηρητισμός αλλά και η παρουσία αντι-δημοκρατικών πυρήνων είναι στοιχεία που συναντώνται τόσο στο εκλογικό σώμα της Ελληνικής Λύσης όσο και σε εκείνο του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες.
• Ωστόσο, οι ψηφοφόροι της Ελληνικής Λύσης επιδεικνύουν μεγάλη ιδεολογική διασπορά και εμφανή απουσία ιδεολογικής συνοχής. Αντιθέτως, το εκλογικό σώμα των Ελλήνων είναι πιο συμπαγές, ξεκάθαρα εθνικιστικό, περισσότερο πολιτισμικά συντηρητικό και πιο αντι-δημοκρατικό από εκείνο της Ελληνικής Λύσης.
• Το πρότυπο που χαρακτηρίζει το σύνολο των απαντήσεων που συνδέονται με τα θέματα πολιτισμικού φιλελευθερισμού/συντηρητισμού επιτρέπει την κατάταξη των εκλογέων των κομμάτων σε ένα νοητό οριζόντιο άξονα πολιτισμικού φιλελευθερισμού – συντηρητισμού σύμφωνα με την παρακάτω σειρά: ΜέΡΑ25, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, Ελληνική Λύση, Εθνικό Κόμμα-Έλληνες.

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Προσωπική οικονομική κατάσταση, προσδοκίες

Στο σύνολο του πληθυσμού, το 15,2% δηλώνει πολύ και μάλλον ικανοποιημένο από την παρούσα οικονομική του κατάσταση, το 24,5% ούτε ικανοποιημένο ούτε δυσαρεστημένο και το 60,1% μάλλον ή πολύ δυσαρεστημένο. Η δυσαρέσκεια για την οικονομική κατάσταση των ερωτώμενων κυριαρχεί.

Σε αυτό το πλαίσιο γενικευμένης δυσαρέσκειας το εκλογικό σώμα της ΝΔ διαφέρει αποφασιστικά από αυτό του ΣΥΡΙΖΑ. Στην εκλογική ΝΔ υπερεκπροσωπείται σημαντικά η ομάδα των «ικανοποιημένων» (37% έναντι μόλις 15,2% στο σύνολο του πληθυσμού). Επίσης, υπερεκπροσωπείται στο εσωτερικό του σημερινού εκλογικού της σώματος και η ομάδα που δεν είναι «ούτε ικανοποιημένοι ούτε δυσαρεστημένοι» (35,8% έναντι 24,5%), ενώ υποεκπροσωπείται σοβαρά η ομάδα των «δυσαρεστημένων» (μόλις 26,9% έναντι του 60,1% στο σύνολο του δείγματος).

Η αντιπαραβολή με την σύνθεση του εκλογικού σώματος του ΣΥΡΙΖΑ είναι εντυπωσιακή. Στον ΣΥΡΙΖΑ υποεκπροσωπείται σημαντικά η ομάδα των ικανοποιημένων (μόλις 5,1% έναντι 37% στη ΝΔ) όπως και η ομάδα των ούτε/ούτε (15,1% έναντι 35,8% στη ΝΔ) ενώ κυριαρχεί απόλυτα στο εσωτερικό του η ομάδα των δυσαρεστημένων (79,6% έναντι μόλις 26,9% στη ΝΔ). Συνεπώς, στο θέμα της προσωπικής οικονομικής κατάστασης των ερωτώμενων τα εκλογικά σώματα της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ είναι εξόχως διακριτά μεταξύ τους αλλά και σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού. Η διαφοροποίηση των δυνητικών εκλογέων της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ είναι τόσο έντονη ώστε να δικαιολογεί την εικόνα «δύο κόσμων» που αντιπαρατίθενται.

Οι απαντήσεις στο ερώτημα των προσδοκιών βελτίωσης της ατομικής οικονομικής κατάστασης στη διάρκεια των επόμενων 12 μηνών επιβεβαιώνουν – και, συνεπώς, ενισχύουν – την ως άνω εικόνα. Οι «αισιόδοξοι» υπερεκπροσωπούνται σημαντικά εντός της ΝΔ (39,6% έναντι 20,1% στο σύνολο του πληθυσμού) ενώ οι απαισιόδοξοι για το οικονομικό τους μέλλον υποεκπροσωπούνται δραματικά: 11,8% εντός του εκλογικού σώματος της ΝΔ, αλλά 40% στο σύνολο του πληθυσμού. Αντίστροφης φοράς είναι η εικόνα του δυνητικού εκλογικού σώματος του ΣΥΡΙΖΑ: ισχυρότατη υποεκπροσώπηση των «αισιόδοξων» (10,3% έναντι 20,1% στο σύνολο του πληθυσμού) και σημαντική υπερεκπροσώπηση των οικονομικά απαισιόδοξων (57,3% έναντι 40% για το σύνολο των ερωτώμενων).

Εύλογα, σε ό,τι αφορά την ταξική αυτοτοποθέτηση, στο οιονεί εκλογικό σώμα της ΝΔ είναι πολύ πιο ισχυρή η παρουσία της ανώτερης και «μεσαίας προς ανώτερη» τάξης (8,6% έναντι 5,2% στον γενικό πληθυσμό) αλλά και της μεσαίας τάξης (64,7% έναντι 47,9%), ενώ υποεκπροσωπούνται η μεσαία προς κατώτερη (22,8% έναντι 35,4% στο γενικό πληθυσμό) και – κυρίως – η κατώτερη τάξη (μόλις 2,9% έναντι 9,7%). Το αντίστροφο μοτίβο υπο- και υπερ-εκπροσώπησης χαρακτηρίζει το δυνητικό εκλογικό σώμα του ΣΥΡΙΖΑ.

Απέναντι στις τόσο διαφορετικές εικόνες που συνθέτουν το εκλογικό σώμα της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ εμφανίζονται – και στα τρία προηγούμενα ερωτήματα – πολύ πιο κοντά στο μέσο όρο του πληθυσμού (βλ. αναλυτικά ευρήματα).

Οι συμμετέχοντες-ουσες στην έρευνα που απάντησαν ότι θα ψηφίσουν το ΚΚΕ αυτοτοποθετούνται περισσότερο από τους εκλογείς των άλλων κομμάτων στη μεσαία προς κατώτερη οικονομική τάξη (50,1%) αλλά και στην κατώτερη (20,9%). Ίσως μία ιδεολογική – ή και ρομαντική – προδιάθεση, εμπνεόμενη από την παλαιά ‘εργατική τάξη’ να εξηγεί εν μέρει αυτή την ταξική αυτοτοποθέτηση. Οι δυνάμει εκλογείς των δύο κομμάτων στα δεξιά της ΝΔ διατυπώνουν, επίσης, πολύ υψηλό βαθμό οικονομικής δυσαρέσκειας και απαισιοδοξίας. Ωστόσο, οι ψηφοφόροι της Ελληνικής Λύσης είναι εμφανώς πιο δυσαρεστημένοι και απαισιόδοξοι σε σύγκριση με εκείνους του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες.

Δημοκρατία και θεσμοί

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία εμφανίζει πολύ υψηλά ποσοστά αποδοχής, καθώς το 83% των πολιτών συμφωνεί ότι αποτελεί το καλύτερο πολίτευμα (με το 13,3% να διαφωνεί). Τα υψηλότερα ποσοστά υιοθέτησης αυτής της άποψης προέρχονται από τους εκλογείς της ΝΔ (94%), του ΠΑΣΟΚ (94%), του ΣΥΡΙΖΑ (88,4%) και του ΜέΡΑ25 (87,3%).

Τα χαμηλότερα συναντώνται μεταξύ των ψηφοφόρων της Ελληνικής Λύσης (67,7%), του ΚΚΕ (62, 1%), και του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες (54,8%).

Ταυτόχρονα, εμβαθύνοντας το κυρίαρχο αυτό δημοκρατικό φαντασιακό, η συντριπτικά μεγάλη πλειοψηφία (84,9%) δεν συμφωνεί με την άποψη ότι «σε ορισμένες περιπτώσεις η δικτατορία είναι ίσως προτιμότερη από την δημοκρατία».

Οι εκλογείς του ΣΥΡΙΖΑ (95,1%), του ΜέΡΑ25 (93,4%) και του ΚΚΕ (91,6%) εκφράζουν την πιο μαζική και ξεκάθαρη διαφωνία με αυτή την άποψη. Ωστόσο, υπέρ αυτής της θέσης τοποθετείται το 58% του Εθνικού Κόμματος, το 33,3% της Ελληνικής Λύσης αλλά – και είναι αξιοσημείωτο – και το 14,2% των ψηφοφόρων της ΝΔ. Το ίδιο ισχύει για το 22,9% των ψηφοφόρων που επιλέγουν «άλλο κόμμα». Συνεπώς, ένας όχι ασήμαντος πυρήνας της τάξης του 13% του συνολικού εκλογικού σώματος θα μπορούσε, «σε ορισμένες περιπτώσεις», να συμφωνήσει με αντιδημοκρατικές λύσεις. Ο πυρήνας αυτός τοποθετείται πλειοψηφικά στο δεξιό και άκρο δεξιό τμήμα του πολιτικού φάσματος. Στο επίκεντρο του βρίσκεται η πλειοψηφία των εκλογέων του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες και το ένα τρίτο των εκλογέων της Ελληνικής Λύσης.

Συνολικά, το πολίτευμα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας απολαμβάνει μεγάλης στήριξης. Εν τούτοις, αν η πολύ μεγάλη πλειοψηφία στηρίζει τη κοινοβουλευτική δημοκρατία, μόνο μια μειοψηφία (29,9%) είναι ικανοποιημένη από τον τρόπο που στην πράξη λειτουργεί η δημοκρατία στην Ελλάδα (69,7% εκφράζει δυσαρέσκεια). Αξιολογείται ως σημαντικό το ότι οι εκλογείς της ΝΔ διαφοροποιούνται σημαντικά από τη γενική τάση δυσαρέσκειας, καθώς ένα σαφώς πλειοψηφικό ποσοστό τους (75,4%) εκφράζει ικανοποίηση από τη λειτουργία της ελληνικής δημοκρατίας. Διαφοροποίηση εκδηλώνουν και οι εκλογείς του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, οι οποίοι, παρότι υιοθετούν τη γενική στάση δυσαρέσκειας, εκφράζουν σε υψηλότερο του μέσου όρου ποσοστό (40,7%) την ικανοποίησή τους (έναντι μόλις 29,9%, όπως αναφέρθηκε, για το σύνολο των πολιτών).

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 78,6% των ερωτώμενων θεωρεί ότι η δημοκρατία θα ήταν καλύτερη «αν συμμετείχαν περισσότερο οι πολίτες μέσα από λαϊκές συνελεύσεις και δημοψηφίσματα». Και εδώ η διαφοροποίηση των εκλογέων της ΝΔ είναι αξιόλογη (52,9% υπέρ αυτής της άποψης).

Χαμηλά ποσοστά εμπιστοσύνης συγκεντρώνουν όλοι οι θεσμοί που συγκροτούν το πολιτικό σύστημα. Η απουσία εμπιστοσύνης είναι ισχυρή και γενικευμένη. Θίγει δε και θεσμούς πιο «ουδέτερους», όπως τη Δικαιοσύνη (την εμπιστεύονται λίγο ή καθόλου: 69%), την Προεδρία της Δημοκρατίας (63,7%) και τις Ανεξάρτητες Αρχές (65.1%) ή θεσμούς φύσει πλουραλιστικούς, όπως το Κοινοβούλιο (68,9%).

Το υπόδειγμα που δομεί τις απόψεις των εκλογέων σε όλα τα θέματα που αφορούν είτε, γενικά, τη λειτουργία της ελληνικής δημοκρατίας είτε, ειδικά, κεντρικούς θεσμούς του πολιτικού συστήματος είναι το ακόλουθο: οι ψηφοφόροι της ΝΔ εκδηλώνουν τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, ή τη μικρότερη δυσπιστία, ακολουθούμενοι από εκείνους του ΠΑΣΟΚ. Τα δύο αυτά εκλογικά σώματα συγκροτούν τους δύο συστημικούς πόλους στήριξης (παρότι συχνά μειοψηφικής) του πολιτικού συστήματος.

Αντιθέτως, οι εκλογείς του συνόλου (εκτός ΠΑΣΟΚ) αντιπολιτευομένων κομμάτων εκφράζουν μαζική δυσπιστία προς τους πολιτικούς θεσμούς. Αυτό ισχύει και για τους ψηφοφόρους των τριών κομμάτων της Αριστεράς, του «συστημικού» ΣΥΡΙΖΑ συμπεριλαμβανομένου. Τα ερευνητικά δεδομένα δεν επιτρέπουν αμφιβολία ως προς το ότι η αντίληψη (perception) δυσπιστίας είναι και πολύ υψηλή και σε μεγάλο βαθμό συνδεόμενη με τη διάκριση κυβέρνηση-αντιπολίτευση. Οι ψηφοφόροι του «Εθνικού κόμματος – Έλληνες» είναι εκείνοι, εν τούτοις, που διατυπώνουν την πιο συστηματική δυσπιστία προς όλους τους θεσμικούς αρμούς της ελληνικής πολιτικής.

Ευρωπαϊκή Ένωση / Ευρώ

Κλασικά, περίπου δύο στους τρεις ψηφοφόρους (64,9%) θεωρούν ότι η συνολική αποτίμηση από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. είναι θετική, ενώ αρνητικά αποτιμά τη συμμετοχή της χώρας στο ευρωπαϊκό εγχείρημα το 32%. Το 69,4% τάσσεται υπέρ της παραμονής στο ευρώ, το 20,9% υπέρ της επιστροφής στη δραχμή και το 9,7% δεν εκφράζει γνώμη.

Με κριτήριο τη στάση απέναντι στην Ε.Ε., το εκλογικό σώμα δομείται τριμερώς. Οι εκλογείς της ΝΔ (94,4%) και του ΠΑΣΟΚ (84,5%) αποτελούν τα δύο εκλογικά σώματα με την πιο θετική αποτίμηση της πορείας της χώρας στην Ε.Ε. Κρίνοντας από τη στάση των εκλογέων τους, η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ αποτελούν τα δύο «κόμματα της Ευρώπης» στην ελληνική πολιτική σκηνή. Οι εκλογείς του ΣΥΡΙΖΑ (59,4%), του ΜέΡΑ25 (51,9%), του «άλλο κόμμα» (55,2%) αλλά και οι αναποφάσιστοι (61,1%) συνιστούν μια δεύτερη ομάδα εκλογέων που κατά πλειοψηφία – αλλά λιγότερο μαζικά σε σύγκριση με την πρώτη ομάδα – αποτιμά θετικά την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.

Αντιθέτως, οι ψηφοφόροι της Ελληνικής Λύσης (70,4%), του ΚΚΕ (69,3%) και του Εθνικού Κόμματος (68,5%) συνιστούν το επίκεντρο του ευρωσκεπτικισμού (ή και «αντιευρωπαϊσμού») στη χώρα μας.

Ίδια περίπου εικόνα παρατηρείται και στο κρίσιμο θέμα παραμονής ή όχι της χώρας στη ζώνη του ευρώ. Η επιλογή παραμονής στο ευρώ εμφανίζεται πιο ισχυρή εντός των εκλογέων του ΣΥΡΙΖΑ (68,7%) και του ΜέΡΑ25 (58,4%) σε σύγκριση με την πλειοψηφική μεν αλλά λιγότερη μαζική θετική αποτίμηση της σύνολης ευρωπαϊκής πορείας από τους ίδιους ψηφοφόρους. Παραδόξως, το δυνητικό εκλογικό σώμα του ΚΚΕ είναι τριχοτομημένο με την επιλογή «καλύτερα να παραμείνουμε στο ευρώ» να έχει μικρό προβάδισμα (39,7%) απέναντι στην επιλογή «να επιστρέψουμε στη δραχμή» (32,9%) και στη στάση «δεν γνωρίζω/δεν απαντώ» (27,4%).

Ως συνέπεια, η άποψη επιστροφής στη δραχμή είναι πλειοψηφική υπόθεση μόνο για την Ελληνική Λύση (71,4%) και για το Εθνικό Κόμμα-Έλληνες (57,8%). Στο σημείο αυτό το ελληνικό εκλογικό σώμα φαίνεται να υιοθετεί μια στάση κοντινή με αυτήν που συναντάται σε πολλές χώρες της Ευρώπης.

Το ιδεολογικό κέντρο βάρους κλίνει προς την Αριστερά –Κεντροαριστερά

Σε ό,τι αφορά τη γενική ιδεολογική τοποθέτηση ή ταυτότητα των πολιτών, ο Φιλελευθερισμός-Δημοκρατικό κέντρο (19,7%), η Σοσιαλδημοκρατία (18,2%) και ο Δημοκρατικός Σοσιαλισμός (16%) συγκεντρώνουν τις περισσότερες προτιμήσεις. Ακολουθούν ο Νέο-Φιλελευθερισμός (7,3%), ο Εθνικισμός (6,1%), η Οικολογία (5,4%), ο Κομμουνισμός (5,1%) και ο Συντηρητισμός (3,5%). Η εικόνα συνόλου δεν δημιουργεί αμφιβολία: το ιδεολογικό κέντρο βάρους της ελληνικής κοινωνίας τοποθετείται στην ευρύτερη Κεντροαριστερά/Αριστερά.
Έτσι, όχι τυχαία, η Κεντροαριστερά/Αριστερά συνιστά για το 36% των πολιτών το ιδεολογικό ρεύμα/παράταξη που «θα μπορούσε να διασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για την Ελλάδα και τους πολίτες της», ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την Κεντροδεξιά/Δεξιά περιορίζεται στο 31%.

Εύλογα, οι ψηφοφόροι των ΣΥΡΙΖΑ, ΜέΡΑ25, ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ επιλέγουν, με ποσοστά που υπερβαίνουν το 60% (ΣΥΡΙΖΑ: 88,1%) την Κεντροαριστερά/Αριστερά.

Εξίσου εύλογα, οι εκλογείς της ΝΔ με εξόχως πλειοψηφικό ποσοστό (89%), αλλά και η Ελληνική Λύση (39,3%) και το Εθνικό Κόμμα-Έλληνες (36,7%), εκφράζουν την προτίμησή τους υπέρ της Δεξιάς/Κεντροδεξιάς. Είναι αξιοσημείωτο, ωστόσο, ότι οι ψηφοφόροι των δύο τελευταίων σχηματισμών επιλέγουν πλειοψηφικά (αντιστοίχως: 56,8% και 59,7%) το «καμία εκ των δύο παρατάξεων» – διαφοροποιούμενοι ξεκάθαρα, παρά την ισχυρότερη αλλά μειοψηφική κλίση τους προς τη δεξιά, από τη λογική της διαίρεσης Δεξιά-Αριστερά.

Κόμματα και ιδεολογικές επιλογές των εκλογέων τους

Στους ψηφοφόρους της ΝΔ ταιριάζουν περισσότερο ως ιδεολογικοί χαρακτηρισμοί ο Φιλελευθερισμός/Δημοκρατικό Κέντρο (44,3%) και ο Νέο-Φιλελευθερισμός (23,6%). Ειδικότερα, ο όρος Φιλελευθερισμός/Δημοκρατικό Κέντρο ανήκει πλέον, όχι όμως αποκλειστικά, στο πολιτικό λεξιλόγιο της ευρείας Δεξιάς-Κεντροδεξιάς (βλέπε έρευνα ETERON για οικονομική δικαιοσύνη) Συνολικά, το ιδεολογικό προφίλ του εκλογικού σώματος της ΝΔ είναι πολυσυλλεκτικό. Εντυπωσιάζει η ιδιαίτερα χαμηλή ταύτιση με τον συντηρητισμό (μόνο 7,3%) και τον εθνικισμό (3,6%). Επίσης, είναι αξιοπρόσεκτη η επιρροή στο εσωτερικό του ιδεολογικών «ταυτοτήτων» με περισσότερο αριστερό πρόσημο (Σοσιαλδημοκρατία 6,6%, Δημοκρατικός Σοσιαλισμός: 3,2%, Οικολογία: 2,4%, αθροιστικά 12,2%).

Αντίστοιχη, αν και πιο περιορισμένη, πολυσυλλεκτικότητα χαρακτηρίζει την ιδεολογική σύνθεση του ΣΥΡΙΖΑ, με την πλειοψηφία των εκλογέων του να ταυτίζεται με τον Δημοκρατικό Σοσιαλισμό (40,4%) και τη Σοσιαλδημοκρατία (30,6%). Είναι αξιοσημείωτο ότι μόνο το 7,3% των δυνάμει εκλογέων του ΣΥΡΙΖΑ συνδέει την ιδεολογία του με τον κομμουνισμό, παρά την κομμουνιστογενή προέλευση του κόμματος (αντίστοιχα: ΚΚΕ: 47,7%, ΜέΡΑ25: 7,4%).

Ειδικότερα, περισσότερο από το ένα τρίτο των σημερινών ψηφοφόρων του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης επιλέγει ιδεολογικές «ταυτότητες» με μετριοπαθή και μη-ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά (ενδεικτικά: Σοσιαλδημοκρατία: 30,6%, Φιλελευθερισμός/Δημοκρατικό Κέντρο: 4,1%). Τα προηγούμενα ενισχύονται από το γεγονός ότι το 52,8% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι η «μετριοπάθεια» αντιπροσωπεύει «κάτι καλό» (έναντι 36,4% που πιστεύει το αντίθετο).

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η ιδεολογική εικόνα του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ. Η ταύτιση με την Σοσιαλδημοκρατία (56,3%) κυριαρχεί, ενώ ο Δημοκρατικός Σοσιαλισμός (14,4%) και ο Φιλελευθερισμός/Δημοκρατικό Κέντρο (13%) συμπληρώνουν ένα προφίλ με ευρύτητα αλλά εμφανώς εστιασμένο στην Κεντροαριστερά. Με κριτήριο τις εν λόγω «συνολικές» ιδεολογικές ταυτότητες και όχι τις προγραμματικές επιλογές της καθημερινής πολιτικής, η ιδεολογική σύνθεση των σημερινών εκλογέων του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ είναι εναργώς πιο κεντροαριστερή από όσο δείχνουν οι δημοσκοπήσεις επικαιρότητας.

Το εκλογικό σώμα του ΚΚΕ, με έμφαση στον Κομμουνισμό (47,7%) και στον Δημοκρατικό Σοσιαλισμό (22,5%) εμφανίζει ένα διαμορφωμένο αριστερό προφίλ. Ωστόσο, και αυτό το κόμμα, σε μια εποχή χαλάρωσης των παραδοσιακών ταυτίσεων, διακρίνεται από μια – αναμφίβολα περιορισμένη – ιδεολογική ευρύτητα, καθώς 15,2% των ψηφοφόρων του «ταυτίζεται» με τη Σοσιαλδημοκρατία και 4,2% με τον Φιλελευθερισμό/Δημοκρατικό Κέντρο.

Σε ότι δε αφορά τη Ριζοσπαστική Δεξιά, είναι ξεκάθαρη η διαφοροποίηση ανάμεσα στο Εθνικό Κόμμα-Έλληνες, ισχυρά επικεντρωμένο στον Εθνικισμό (58%) και λιγότερο στον Συντηρητισμό (7,6%), και την Ελληνική Λύση, οι ψηφοφόροι της οποίας, παρά την ταύτιση του 24,2% εξ αυτών με τον Εθνικισμό, επιδεικνύουν μεγάλη ιδεολογική διασπορά και εμφανή απουσία ιδεολογικής συνοχής. Αξιοσημείωτο εύρημα, σε αυτή την ερώτηση, είναι και τα υψηλά ποσοστά του «ΔΓ/ΔΑ» που συνιστούν την δεύτερη σε δημοφιλία απάντηση (Ελλ. Λύση 21,6%, Έλληνες: 12.2%) εντός των αντίστοιχων εκλογικών σωμάτων.

Εκλογείς και η διάκριση Δεξιάς-Αριστεράς

Το 58,3% των πολιτών πιστεύει ότι η διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά δεν ανταποκρίνεται στη σημερινή εποχή έναντι του 36,1% που τη θεωρεί σημαντική.

Μόνο οι ψηφοφόροι της Αριστεράς θεωρούν πλειοψηφικά, ή σχετικά πλειοψηφικά, ότι η διάκριση παραμένει σημαντική: οι του ΣΥΡΙΖΑ (62,7%), οι του ΜέΡΑ25 (52,4%), οι δε του ΚΚΕ (49,7%). Είναι ενδιαφέρον ότι μόλις το 37% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ θεωρεί τη διάκριση σημαντική.

Οι οπαδοί της Ελληνικής Λύσης (8,8%) και του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες (19,2%) διαφοροποιούνται από το σύνολο των κομμάτων, τοποθετώντας εαυτούς, και με μεγάλη ευκρίνεια, εκτός της παραδοσιακής αυτής διαίρεσης. Είναι χαρακτηριστικό, σε συγγενή ερώτηση, ότι η απάντηση «Είμαι περήφανος που οι απόψεις μου παίρνουν τα καλά της Δεξιάς και της Αριστεράς χωρίς να ταυτίζομαι ούτε με τη μία ούτε με την άλλη» λαμβάνει το 83,2 % των συνολικών απαντήσεων στην Ελληνική Λύση και – το σαφώς χαμηλότερο αλλά εξίσου ισχυρό- 60,3% στους Έλληνες.

Στο εσωτερικό του εκλογικού σώματος του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ, τα μόνα δύο εκλογικά σώματα που διεκδικούν πλειοψηφικά την υπερηφάνεια της αριστερής τους ταυτότητας (αντιστοίχως: 57,2% και 58,6%), το όχι αμελητέο 32,7% για τον ΣΥΡΙΖΑ και το 28,7% για το ΚΚΕ επιλέγουν την απάντηση «Είμαι περήφανος που οι απόψεις μου παίρνουν τα καλά της δεξιάς και της αριστεράς».

Mεικτή οικονομική κουλτούρα με προβάδισμα των αριστερόστροφων ιδεών

Σε ό,τι αφορά τις οικονομικές πολιτικές, μια σημαντική πλειοψηφία (το 64,5% των ερωτώμενων) θεωρεί ότι το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει περισσότερο στην ελληνική οικονομία «για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης», με το 26,9% να θεωρεί ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αποτελούν τον κύριο τρόπο για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης. Η πλειοψηφία αυτή είναι διακομματική, με την εξαίρεση των εκλογέων της ΝΔ (48,9% υπέρ του κεντρικού ρόλου των ιδιωτικών επιχειρήσεων έναντι 45% που θεωρούν το κράτος ως κεντρικό μοχλό της οικονομικής ανάπτυξης).

Εντυπωσιάζει η θέση της πλειοψηφίας των πολιτών (62,7%), η οποία θεωρεί ότι οι αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να μειωθούν ώστε να δοθεί μεγαλύτερο βάρος σε τομείς όπως η υγεία, η παιδεία και η κοινωνική ασφάλιση. Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε μια συγκυρία όπου τα πράγματα με την Τουρκία δεν είναι τεταμένα. Το 27,4% των πολιτών θεωρεί ότι οι αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να αυξηθούν ώστε να προστατευθεί καλύτερα η εθνική ακεραιότητα. Είναι άξιο σημείωσης ότι, σε αυτή τη θεματική, η πλειοψηφική θέση δεν στηρίζεται διακομματικά. Υπέρ της αύξησης των αμυντικών δαπανών τάσσονται, πέραν των εκλογέων της ΝΔ (58,9%), και εκείνοι της Ελληνικής Λύσης (60%) και του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες (55,3%), ενεργοποιώντας, σε αυτό το ευαίσθητο εθνικά ζήτημα, τα κλασικά αντανακλαστικά Δεξιάς –Αριστεράς.

Ο εκσυγχρονισμός και το κοινωνικό κράτος είναι στην κορυφή των δημοφιλών «τοποθετήσεων» με 87,9% και 87,7% αντίστοιχα και ευρεία διακομματική επιδοκιμασία. Θέματα-κλειδιά μιας οικονομικής λογικής περισσότερο νέο-φιλελεύθερης αξιολογούνται ιδιαίτερα υψηλά, όπως η ανταγωνιστικότητα (77,9%), οι ξένες επενδύσεις (68,2%) και η οικονομία της αγοράς (54%). Τις πλειοψηφικές αυτές απόψεις υιοθετεί και ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των δυνάμει εκλογέων των κομμάτων της Κεντροαριστεράς και Αριστεράς. Χαρακτηριστικό, ωστόσο, της μη συνεκτικής οικονομικής κουλτούρας του πληθυσμού, είναι η – ταυτόχρονα – πολύ χαμηλή «δημοφιλία» όρων όπως ιδιωτικοποιήσεις (31%), πολυεθνικές (30,1%) και καπιταλισμός (24,1%).

Το εκλογικό σώμα της ΝΔ επιδεικνύει τη μεγαλύτερη εσωτερική συνοχή και συνέπεια στη θετική αξιολόγηση όρων και εννοιών που συνδέονται με την φιλελεύθερη οικονομική λογική. Αντιθέτως, οι εκλογείς των δύο κομμάτων στα δεξιά της ΝΔ δεν ακολουθούν καθόλου το ως άνω υπόδειγμα. Η αποστασιοποίηση τους από τον άξονα Δεξιάς-Αριστεράς είναι – και στα οικονομικά θέματα – ιδιαίτερα εμφανής.

Πολιτισμικός Φιλελευθερισμός και Συντηρητισμός, Δικαιώματα

Σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους εκλογείς, αφενός, των κομμάτων της αριστεράς και κεντροαριστεράς (ΚΚΕ, ΜέΡΑ25, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ) και, αφετέρου, τους εκλογείς των κομμάτων δεξιάς και κεντροδεξιάς (ΝΔ, Ελληνική Λύση, Εθνικό Κόμμα-Έλληνες) παρατηρούνται σε θέματα «κοινωνικού προοδευτισμού» και «κοινωνικού συντηρητισμού». Το δίπολο πολιτισμικού φιλελευθερισμού και πολιτισμικού συντηρητισμού δομεί σε μεγάλο βαθμό αντιτιθέμενες απόψεις και στάσεις.

Στην πρώτη υποενότητα που αφορά τα λεγόμενα θέματα «νόμου και τάξης», το 47,3% των πολιτών υποστηρίζει ότι το δικαίωμα σε συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις πρέπει να περιορίζεται όταν απειλείται η δημόσια τάξη, ενώ το 49,5% είναι αρνητικό σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Επιπλέον, δύο στους τρεις ερωτώμενους πιστεύουν ότι η αστυνομία είναι πολύ βίαιη όταν υπάρχουν συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες.

Οι ψηφοφόροι του κυβερνώντος κόμματος κατέχουν το υψηλότερο ποσοστό υπέρ του περιορισμού των διαδηλώσεων όταν κινδυνεύει η δημόσια τάξη, με το εντυπωσιακό 86,7%. Στην ίδια επιλογή συγκλίνουν οι εκλογείς του ΠΑΣΟΚ (52%), της Ελληνικής Λύσης (60,4%) και των Ελλήνων (61,8%). Αντιθέτως, τα (πλην ΠΑΣΟΚ) αριστερά κόμματα διαφωνούν μαζικά με τον ως άνω περιορισμό (ΣΥΡΙΖΑ:81,1%, ΚΚΕ 78,3%, ΜέΡΑ25: 83,0%).

Όσον αφορά τη βία της αστυνομίας, όλα τα αντιπολιτευτικά κόμματα, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, συντάσσονται με την άποψη ότι η αστυνομία είναι πολύ βίαιη κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων και συγκεντρώσεων. Όχι τυχαία, τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στο εκλογικό σώμα του ΜέΡΑ25 (96,4%), του ΣΥΡΙΖΑ (93,0%) και του ΚΚΕ (91,1%). Αντιθέτως, μόνο οι εκλογείς της ΝΔ (62,1%) διαφωνούν με την άποψη ότι η Αστυνομία είναι πολύ βίαιη κατά τη διάρκεια συγκεντρώσεων/διαδηλώσεων.

Ο γενικός πληθυσμός είναι κατά της επαναφοράς της θανατικής ποινής για ορισμένα εγκλήματα με 52,6%, έναντι 44,2% που διατυπώνει την αντίθετη άποψη. Ειδικότερα, οι ψηφοφόροι των κομμάτων που τοποθετούνται στο δεξιό φάσμα του πολιτικού συνεχούς είναι υπέρ της θανατικής ποινής: ΝΔ: 54,1%, Ελληνική Λύση: 67,9%, Εθνικό Κόμμα-Έλληνες: 76,5%.

Αυτό το μοντέλο τοποθετήσεων ακολουθείται σε πολλές αντίστοιχες «πολιτισμικές» θεματικές Ενδεικτικά, η παρουσία μεταναστών στην χώρα μας έχει κάνει περισσότερο καλό παρά κακό απαντά το 58,8% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ, το 51,3% του ΜέΡΑ25, το 50,8% του ΚΚΕ και το 46,3% του ΠΑΣΟΚ. Έπονται αναποφάσιστοι (34,7%) και ψηφοφόροι της ΝΔ (32%), ενώ πολύ χαμηλά είναι οι ψηφοφόροι της Ελληνικής Λύσης (9,7%) και του Εθνικού Κόμματος (8%).

Χωρίς να υπεισέλθουμε σε λεπτομερειακή παρουσίαση των ευρημάτων, θα διατυπώσουμε τη γενική τάση.

Το πρότυπο που χαρακτηρίζει το σύνολο των απαντήσεων που συνδέονται με τα θέματα πολιτισμικού φιλελευθερισμού/συντηρητισμού επιτρέπει την κατάταξη των εκλογέων των κομμάτων σε ένα νοητό οριζόντιο άξονα πολιτισμικού φιλελευθερισμού – συντηρητισμού σύμφωνα με την παρακάτω σειρά: ΜέΡΑ25, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, Ελληνική Λύση, Εθνικό Κόμμα-Έλληνες.

Την ποσοτική έρευνα παρουσίασαν ο Πέτρος Ιωαννίδης, διευθυντής της aboutpeople και ο Γεράσιμος Μοσχονάς, καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο, επιστημονικός σύμβουλος της aboutpeople σε θέματα κοινωνικών και ευρωπαϊκών ερευνών.

Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης, διευθυντής του Eteron, στην τοποθέτησή  του τόνισε σχετικά: «Η σημαντική αυτή έρευνα του Eteron και της aboutpeople έχει σκοπό να αναδείξει τα ιδεολογικά και τα αξιακά χαρακτηριστικά της πρόθεσης ψήφου στις επικείμενες εκλογές και αυτό την καθιστά εξαιρετικά χρήσιμη και ενδιαφέρουσα. Σε μία περίοδο που οι έρευνες -σε μεγάλο βαθμό- ασχολούνται με τις ποσοτικές εκτιμήσεις της πρόθεσης ψήφου, είναι σημαντικό να διαφωτιστεί η πολιτική ουσία της εκλογικής συμπεριφοράς και να αναδειχθούν στάσεις και τάσεις απέναντι στα κρίσιμα πολιτικά διακυβεύματα της περιόδου. Το πολύ μεγάλο δείγμα και μεθοδολογική αρτιότητα της έρευνας, την μετατρέπουν σε ένα ουσιώδες εργαλείο πολιτικής ανάλυσης για όσες και όσους ενδιαφέρονται για μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα».

Πηγή: in.gr