Ρωσία: Δύσκολη η αποκοπή από το δίκτυο πληρωμών των ΗΠΑ

Μια σειρά από λύσεις για να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τα διεθνή συστήματα πληρωμών παρά τις δυτικές κυρώσεις σε βάρος της Μόσχας έχουν βρει οι Ρώσοι επιχειρηματίες. Όμως οι λύσεις αυτές, αν και είναι ενδεικτικές της ανθεκτικότητας που έχει επιδείξει η ρωσική οικονομία, δεν διασφαλίζουν μακροπρόθεσμα τη δημιουργία ενός εναλλακτικού συστήματος έναντι των κυρίαρχων αμερικανικών δικτύων πληρωμών.

Ρωσία: Οι offshore επενδύσεις δεκάδων δισ. ανάχωμα στις κυρώσεις

Όπως αναφέρουν οι Financial Times, ήδη από την επόμενη ημέρα της διακοπής αποδοχής από το Ουζμπεκιστάν καρτών που βασίζονται στο ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir, «οι Ρώσοι της μεσαίας τάξης συζητούσαν πώς να παρακάμψουν την απαγόρευση».

Γρήγορα στο Telegram εμφανίστηκε ένα κανάλι που καλούσε τους Ρώσους να μεταφέρουν τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες στο Ουζμπεκιστάν, το οποίο είχε δημιουργήσει μια νεαρή Ουζμπέκα. «[Λογαριασμοί] με κάρτες μπορούν να ανοιχτούν σε 3-5 ημέρες στις [περισσότερες] τράπεζες», αναφερόταν στο κανάλι, όπου επίσης διαφημιζόταν πόσο εύκολο είναι να ταξιδέψει κανείς στο Ουζμπεκιστάν, να ανοίξει λογαριασμό και να αποκτήσει μια πιστωτική κάρτα που μπορεί να εξακολουθεί να χρησιμοποιείται διεθνώς.

Ροή καταθέσεων

Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα του Ουζμπεκιστάν, οι καταθέσεις στη χώρα αυξήθηκαν κατά 5,3 δισ. δολάρια το 2022, δύο φορές ταχύτερα από το προηγούμενο έτος, γεγονός που – όπως σχολιάζουν οι Financial Times – υποδηλώνει πως οι Ρώσοι έχουν διατηρήσει την πρόσβαση στο διεθνές εμπόριο παρά τις διεθνείς κυρώσεις. Τα στοιχεία από άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες δείχνουν επίσης σημαντική αύξηση της ζήτησης για τα τραπεζικά τους συστήματα, ενώ και στην Αρμενία παρατηρήθηκε ένα κύμα καταθέσεων από αλλοεθνείς.

«Πολλοί Ρώσοι . . πέρασαν τα σύνορα πέρυσι και άνοιξαν λογαριασμούς σε τράπεζες σε όλη την Κεντρική Ασία, συμπεριλαμβανομένου του Ουζμπεκιστάν», δήλωσε ο Anton Usov, επικεφαλής εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης για την Κεντρική Ασία και τη Μογγολία. «Ο χρόνος όμως θα δείξει πόσο από αυτούς θα παραμείνουν στην περιοχή».

«Τα στοιχεία [για τις εισροές ρωσικών καταθέσεων] είναι αρκετά εντυπωσιακά», ανέφερε και ο Timothy Ash, συνεργάτης του Chatham House. «Παράλληλα με τα εμβάσματα, έχουμε δει εισροές ρωσικών καταθέσεων, μεταξύ άλλων και σε τρεχούμενους λογαριασμούς».

Το πρόβλημα

Οι Ρώσοι βρίσκονται μπροστά σε πιεστική ανάγκη εύρεσης δημιουργικών λύσεων πληρωμών, στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι η Visa και η Mastercard έχουν περικόψει τις υπηρεσίες τους στη Ρωσία, αλλά και στο ότι το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir γίνεται πλέον αποδεκτό σε ελάχιστες χώρες, όπως η Λευκορωσία και οι αποσχισθείσες περιοχές της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας.

Όπως επισημαίνει το βρετανικό έντυπο, «αυτό που είναι επίσης προφανές, λένε οι ειδικοί, είναι ότι ένα χρόνο από την έναρξη της εισβολής η ανάγκη της Ρωσίας να καινοτομεί συνεχώς για να διατηρήσει τη ροή των πληρωμών αποδεικνύει πόσο δύσκολο είναι να υπάρξει κανείς εκτός του χρηματοπιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ, πόσο μάλλον να το αντικαταστήσει».

Η προετοιμασία

Η Ρωσία άρχισε να προετοιμάζεται για την απόσυρση της Visa και της Mastercard μετά τις κυρώσεις που της επιβλήθηκαν λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας, πριν από σχεδόν μια δεκαετία.

Το Κρεμλίνο εγκαινίασε το Εθνικό Σύστημα Πληρωμών με Κάρτες (NSPK) το 2014 για να δημιουργήσει ένα εναλλακτικό σύστημα χρηματοπιστωτικών συστημάτων για την επεξεργασία συναλλαγών με κάρτες στη Ρωσία. Η απειλή υψηλών προστίμων οδήγησε τη Mastercard και τη Visa να υπογράψουν συμφωνίες που επέτρεπαν στο NSPK να διαχειρίζεται όλες τις εγχώριες πληρωμές.

Ένα χρόνο αργότερα, η Ρωσία εγκαινίασε το Mir, το οποίο απέκτησε γρήγορα μερίδιο αγοράς αφού η χρήση του έγινε υποχρεωτική από δημόσιους υπαλλήλους και συνταξιούχους. «Με 161 εκατ. κάρτες σε κυκλοφορία από τον Σεπτέμβριο του 2022, περισσότερες από τον πληθυσμό της Ρωσίας που ξεπερνά τα 147 εκατ. άτομα, το Mir έχει γίνει μια βιώσιμη [εγχώρια] εναλλακτική λύση στα δυτικά συστήματα πληρωμών», δήλωσε ο Ola Oyetayo, διευθύνων σύμβουλος της πλατφόρμας πληρωμών Verto.

Όταν η Visa και η Mastercard αποσύρθηκαν από τη Ρωσία τον Μάρτιο του 2022, οι κάρτες που εκδόθηκαν από τη Μόσχα απλώς συνέχισαν να λειτουργούν στο εσωτερικό της χώρας, στο NSPK.

Τα ψηφιακά πορτοφόλια

Οι ιδιωτικές τράπεζες αντέδρασαν επίσης στις εξόδους της Apple Pay και της Google Pay, οι οποίες αποτελούσαν περίπου το ένα τέταρτο της αγοράς ψηφιακών πορτοφολιών στη Ρωσία το 2020, σύμφωνα με την GlobalData.

Ο Kartik Chakla, ανώτερος αναλυτής τραπεζικών υπηρεσιών και πληρωμών της GlobalData, δήλωσε ότι η Sberbank, το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της Ρωσίας και στόχος κυρώσεων από τον Απρίλιο του 2022, έχει δημιουργήσει με επιτυχία ένα σύστημα πληρωμών QR που διαχειρίζονται από κοινού η NSPK και η ρωσική κεντρική τράπεζα, το οποίο επιτρέπει στους καταναλωτές να πληρώνουν σε περισσότερους από 1 εκατ. εμπόρους.

Η Sberbank δήλωσε ότι από τους 75 εκατ. πελάτες που χρησιμοποιούν την εφαρμογή της κάθε μήνα, περισσότεροι από 28 εκατ. χρήστες κάνουν χρήση των πληρωμών QR, οι οποίες ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2022.

Εν τω μεταξύ, η ψηφιακή τράπεζα Tinkoff – που βρέθηκε στο στόχαστρο του δέκατου γύρου κυρώσεων από την ΕΕ, στα τέλη Φεβρουαρίου – έχει κατασκευάσει μια φυσική εναλλακτική λύση στο Apple Pay: Πρόκειται για ένα αυτοκόλλητο με τσιπ κοντινού πεδίου, το οποίο συνδέεται με τους λογαριασμούς της. Προσαρτημένο στο μπροστινό μέρος ενός τηλεφώνου, το μετατρέπει σε συσκευή ανέπαφων συναλλαγών.

«Η εμπειρία του χρήστη είναι φανταστική, είναι η ίδια ποιότητα υπηρεσιών [όπως ένα ψηφιακό πορτοφόλι]», δήλωσε στέλεχος fintech με γνώση της ρωσικής αγοράς.

Δυσκολίες στο εξωτερικό

Οι Ρώσοι που ταξιδεύουν ή εργάζονται στο εξωτερικό αντιμετώπισαν περισσότερες δυσκολίες, καθώς οι κάρτες Visa και Mastercard που έχουν εκδοθεί από τη Ρωσία σταμάτησαν να λειτουργούν εκτός της χώρας.

Η πολιτική πίεση έχει επίσης επηρεάσει τον αριθμό των χωρών στις οποίες γίνεται αποδεκτή η Mir. Τον Σεπτέμβριο του 2022, τον ίδιο μήνα που ο διευθύνων σύμβουλος της NSPK Vladimir Valerievich Komlev βρέθηκε στο στόχαστρο κυρώσεων, οι τουρκικές τράπεζες ανέστειλαν την αποδοχή καρτών Mir, όπως και το Ουζμπεκιστάν.

Η UnionPay, ο κινεζικός αντίπαλος της Visa και της Mastercard που κάποτε θεωρούνταν ως πιθανή ραχοκοκαλιά για τις ρωσικές πληρωμές, δεν έχει επεκταθεί σημαντικά, με τους ειδικούς να επικαλούνται φόβους για την αντίδραση των ΗΠΑ.

Έτσι, όπως δήλωσαν στους Financial Times στελέχη με γνώση των εξελίξεων, ο ευκολότερος τρόπος για να αποκτήσει κανείς μια διεθνή κάρτα για να πληρώνεται ο μισθός του ή για να κάνει δαπάνες διεθνώς ήταν να πάει σε μια γειτονική χώρα.

«Υπάρχει μια πολύ καλύτερη εμπειρία χρήσης για τους ανθρώπους που πρέπει να ταξιδέψουν εκτός της χώρας για να αποκτήσουν μια τραπεζική κάρτα από ένα γειτονικό κράτος αντί για μια κάρτα [UnionPay] που λειτουργεί μόνο σε ορισμένα μηχανήματα καρτών», δήλωσε ο ένας.

Στο κανάλι Telegram του Ουζμπεκιστάν, μια ανάρτηση από τον Οκτώβριο σταθμίζει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των τραπεζών. Ορισμένες απαιτούν από τους ξένους υπηκόους να παραμείνουν στο Ουζμπεκιστάν για 15 ημέρες προτού μπορέσουν να πάρουν την κάρτα τους -το ίδιο χρονικό διάστημα που οι Ρώσοι πολίτες μπορούν να παραμείνουν στη χώρα χωρίς να εγγραφούν- ή χρειάζονται αποδείξεις ότι εργάζονται εκεί. Άλλες, όπως τα μικρά υποκαταστήματα, μπορούν να βγάλουν κάρτες πιο γρήγορα, αλλά εμφανίζουν άλλου είδους μειονεκτήματα.

Δύσκολη η αποκοπή από τις ΗΠΑ

Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι η σχετική ανθεκτικότητα των συστημάτων πληρωμών της Μόσχας δεν προαναγγέλλει στροφή προς τους μη αμερικανικούς αντιπάλους, καθώς οι τεχνικές προκλήσεις, το κόστος και οι φόβοι για αντίποινα από την Ουάσινγκτον εξακολουθούν να εμποδίζουν μια τέτοια εξέλιξη.

«Οι επενδυτές πάντα ανησυχούν για την αποδιαμεσολάβηση», δήλωσε ανώτερο στέλεχος μεγάλης αμερικανικής εταιρείας πληρωμών, «αλλά τα εγχώρια δίκτυα αντιμετωπίζουν μια πρόκληση στην κλιμάκωση και τη διατήρηση του κόστους, όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Το ποσό που πρέπει να επενδύσουν γίνεται μεγαλύτερο κάθε χρόνο.»

Είναι σημαντικό ότι η Visa και η Mastercard διαθέτουν ήδη παγκόσμια συστήματα. Οι πιθανοί ανταγωνιστές θα πρέπει να ξεπεράσουν τη γεωπολιτική αβεβαιότητα για να δημιουργήσουν τις συνδέσεις που απαιτούνται για να τους ανταγωνιστούν.

«Η εμπιστοσύνη είναι το κλειδί για τα διακρατικά συστήματα πληρωμών», δήλωσε ένα στέλεχος μιας fintech εταιρείας πληρωμών, «και η εμπιστοσύνη είναι σχεδόν αδύνατο να οικοδομηθεί αυτή τη στιγμή».