Κινητά τηλέφωνα: Τα 20 αντικείμενα που εξαφάνισαν από την καθημερινότητα μας

Το τηλέφωνο με το βαρύ ακουστικό από μαύρο βακελίτη με το οποίο επικοινωνούσε ενώ οδηγούσε ο Τζέιμς Μποντ αντιμετωπίζονταν από τους κινηματογραφικούς θεατές σαν ένα από τα εξωτικά «αξεσουάρ» με τα οποία είχε εφοδιάσει την ασημένια Aston Martin ο πολυμήχανος Q. Είκοσι χρόνια αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, εμφανίστηκαν στο εμπόριο κάτι ασύρματες συσκευές βάρους τριών κιλών που κόστιζαν περίπου 4.000 (σημερινά) ευρώ και με τις οποίες μπορούσε κάποιος να επικοινωνήσει τηλεφωνικά. Μιλάμε βέβαια για φωνητική επικοινωνία και μόνο – δεν διέθεταν ούτε καν «φιδάκι».

Κινητό τηλέφωνο: Πώς να προστατεύσετε τα δεδομένα σας

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 τα κινητά τηλέφωναν μίκρυναν ως συσκευές και απέκτησαν επιτέλους Snake. Φθήνυναν επίσης. Αλλά παρέμεναν ακριβά και σπάνια και ήταν σαφές ότι αποτελούσαν στοιχείο κοινωνικής και οικονομικής καταξίωσης για όποιον τα επιδείκνυε. «Ακόμα δέκα χρόνια αργότερα κι αφού είχαν εμφανιστεί και εξαφανιστεί τα Blackberries, ο ιδιοφυής Στιβ Τζομπς άλλαξε πάλι τον κόσμο παρουσιάζοντας στην αγορά το πρώτο πανέξυπνο iPhone», γράφει ο Κόνορ Πόουπ στους «Irish Times».

«Από το 2007 οι συσκευές κινητών τηλεφώνων γίνονταν όλο και πιο έξυπνες», σημειώνει ο Πόουπ. Θα μας επιτρέψει βέβαια να αναρωτηθούμε πόσο εξυπνότερο ήταν άραγε το iPhone 13 από το iPhone 12 (τυχαία αναφέρονται τα μοντέλα). Διότι εντάξει, η τεχνολογία κάνει άλματα εις ύψος (ή και επί κοντώ). Αλλά το να παρουσιάζεις κάθε χρόνο και νέο μοντέλο μοιάζει περισσότερο με μπίζνα που απευθύνεται στους ακραία ματαιόδοξους παρά με ανάγκη να εφαρμοστούν νέες καινοτομίες.

Μιλάμε δηλαδή για μια πρακτική πολύ λιγότερο αθώα από εκείνη του σούπερ επικοντιστή Σεργκέι Μπούμπκα, που ανέβαζε πόντο-πόντο τον πήχη για να κάνει περισσότερα παγκόσμια ρεκόρ και να εισπράττουν οι σπόνσορες και ο ίδιος βέβαια – ανάλογα πράττει στις μέρες μας και ο Ντουπλάντις.

Στο δημοσίευμά τους οι δουβλινέζικοι «Irish Times» παραθέτουν 20 χρηστικά αντικείμενα που από το 2007 και εντεύθεν αντικαταστάθηκαν από τα έξυπνα κινητά και «πιθανότατα κάποια από αυτά να μην τα ξαναδούμε ποτέ», όπως γράφουν χαρακτηριστικά. Ή να τα βλέπουμε πλέον ως κοσμήματα, όπως τους ακριβούς ελβετικούς χρονομέτρες για παράδειγμα, σαν κι αυτόν που έβγαλε κρυφά ο Εμανουέλ Μακρόν κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης για να μην προκαλέσει τους χαμηλόμισθους τηλεθεατές που περιορίζουν, λόγω της ακρίβειας, την ποσότητα του φαγητού που καταναλώνουν, σύμφωνα με έρευνα της Ifop που δημοσίευσε η «Le Parisien».

Ρολόγια

Τα ρολόγια χειρός είναι λοιπόν ένα από τα «ειδικά αξεσουάρ» της καθημερινότητας που τέθηκαν σε αχρηστία από τα smartphones. Ασφαλώς κυκλοφορούν στην αγορά και έξυπνα ρολόγια χειρός (smartwatches), ικανά να εκτελέσουν σχεδόν όλες τις λειτουργίες ενός smartphone. Αλλά το απλό ρολόι του καρπού που κάποιοι που βρίσκονταν πολύ μπροστά από την εποχή τους το πετούσαν κάποτε για να πάρουν κομπολόι, τείνει να εξαφανιστεί εντελώς. «Πόσοι ρωτούν πλέον στο δρόμο έναν περαστικό τι ώρα είναι;», αναρωτιέται ο ρεπόρτερ των «Irish Times».

Ξυπνητήρια

Τα ρολόγια τοίχου των σπιτιών (και οι κούκοι ενδεχομένως) μάλλον θα υπάρχουν για πάντα. Αλλά τα ξυπνητήρια που μισήθηκαν βαθιά από εκατομμύρια εργαζόμενους εξαιτίας των πρωινών αφυπνίσεων, είναι πλέον άχρηστα αντικείμενα. Και πιθανώς να μη λείψουν σε κανέναν – αν και κάποια επιτραπέζια κουρδιστά με το υποδειγματικά χαλαρωτικό «τικ-τακ» μετατρέπονταν σε τόσο οικεία συντροφιά για πολλούς υπερήλικες, που τους συνόδευαν συχνά ως κτερίσματα στην τελευταία τους κατοικία.

Τηλεφωνικές υπηρεσίες αφύπνισης

Οι παλαιοί πάροχοι σταθερής τηλεφωνίας, κρατικά μονοπώλια της εποχής, λειτουργούσαν κάποτε υπηρεσία αφύπνισης. Κάποιος που δεν είχε ξυπνητήρι (ή για μεγαλύτερη ασφάλεια, αν έπρεπε να ταξιδέψει για παράδειγμα), μπορούσε να ζητήσει από την εταιρεία τηλεπικοινωνιών να τηλεφωνήσει στο συγκεκριμένο αριθμό μια συγκεκριμένη ώρα. Με έξτρα χρέωση βεβαίως.

Φωτογραφικές μηχανές

Εντάξει, οι μηχανές αναπαραγωγής εικόνας και ήχου θα συνεχίσουν να υπάρχουν για τους λάτρεις της καλλιτεχνικής φωτογραφίας και για τους επαγγελματίες φυσικά. Αλλά οι παλαιές συσκευές που συνόδευαν τους Κυριακάτικους εκδρομείς και τόσο δοξάστηκαν από τους Ιάπωνες τουρίστες στη Μύκονο ή και στη Σαλαμίνα, αποτελούν ήδη παρελθόν. Πόσω μάλλον οι «στιγμιαίες» Kodak. Ή βέβαια οι θρυλικές Polaroid, μπροστά από τις οποίες «η Έλενα η χορεύτρια» έσκυβε για να φωτογραφηθεί «στη μεριά του Τάσου». Φευ, κανείς χορός δεν κρατά για πάντα.

Πικάπ και «στέρεο»

Στα καθιστικά των σπιτιών ίσως εξακολουθήσουν να υπάρχουν κάποιες συσκευές αναπαραγωγής ήχου. Αλλά τα παλιά «στερεοφωνικά», τα πικάπ, τα κασετόφωνα, τα μπομπινόφωνα και τα πιο πρόσφατα CD players, οι συσκευές αναπαραγωγής δίσκων ακτίνας δηλαδή, αντικαταστάθηκαν από τα έξυπνα κινητά. Νέοι τρόποι για να ακούσει κανείς μουσική προέκυψαν και νέες λέξεις (streaming, Cloud) έρχονται στο νου – αγγλικές κι αυτές, όπως το πικάπ και το σιντί.

Δίσκοι, κασέτες, CD

Μοιραία μαζί με τις συσκευές αναπαραγωγής ήχου το έξυπνο κινητό κατάργησε και τους δίσκους, τις κασέτες, τις μπομπίνες και τα «σιντί» που έπρεπε να βάλει κανείς στη συσκευή για να «παίξει μουσική». Οι δίσκοι βινυλίου ήρθαν και πάλι στη μόδα, θα αντικρούσει κανείς. Όντως ήρθαν, αλλά ως «κοσμήματα». Ή ως στοιχεία κοινωνικής καταξίωσης – όπως τα Rolex και τα Philippe Patek.

Χάρτες και Χρυσοί Οδηγοί

Το αντιπεριβαλλοντικό χαρτομάνι των «Χρυσών Οδηγών» ευτυχώς δεν υπάρχει πια, παρότι κάποιοι παρωχημένοι διαφημιστές και διαφημιζόμενοι διατηρούν στη ζωή ογκώδεις τόμους που απευθύνονται σε ψηφιακώς αναλφάβητους. Άνθρωποι οι οποίοι πιθανότατα λόγω ηλικίας ή συνηθειών ζωής δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των υποψήφιων πελατών (target group) των διαφημιζομένων.

Ραδιόφωνα, τηλεοράσεις

Τα «αμερικάνικα» δεν τα παίζουν πια τρανζίστορ. Ούτε στην Ανάβυσσο, ούτε πουθενά αλλού. Συντονίζει κανείς το κινητό στον σταθμό που επιλέγει, το συνδέει και στο ηχοσύστημα αν βρίσκεται στο σπίτι. Οι ελεύθεροι ραδιοφωνικοί σταθμοί (όπως άλλωστε και τα μη-συνδρομητικά τηλεοπτικά κανάλια) μάλλον δεν πρόκειται να αντικατασταθούν από τις υπηρεσίες streaming ή από τους διαδικτυακούς σταθμούς, ειδησεογραφικούς, μουσικούς ή άλλους. Όσο για τους δέκτες των τηλεοράσεων, θα έχουν πάντα το ακαταμάχητο πλεονέκτημα του μεγέθους.

Πορτοφόλια, χρήμα

Έως πρότινος το να βγει κανείς για ψώνια δίχως το πορτοφόλι του ήταν αιτία για ριζική αναθεώρηση του σκοπού της εξόδου του. Αιτία για νέο προγραμματισμό ή βέβαια για να επιστρέψει στο σπίτι κι αν του έμενε χρόνος να ξαναβγεί με το πορτοφόλι. Ή έστω με τα λεφτά ή την πιστωτική κάρτα χύμα στην τσέπη. Τα έξυπνα κινητά τείνουν να «σκότωσουν» το χρήμα (όχι όμως σε φετιχιστές σαν τους Γερμανούς, ας πούμε). Όσο για τα πορτοφόλια, όσα δεν είναι ηλεκτρονικά περιορίζονται στο ρόλο του αμήχανου δώρου γενεθλίων.

Σταθερά τηλέφωνα

Ο μοναδικός λόγος ύπαρξης των σταθερών τηλεφώνων στα σπίτια είναι οι συνδέσεις με το Διαδίκτυο που «πατάνε» πάνω στις γραμμές σταθερής τηλεφωνίας. Στις επιχειρήσεις και τους χώρους εργασίας εν γένει, η σταθερή γραμμή έχει και άλλες χρησιμότητες και μοιάζει προσώρας αναντικατάστατη. Αντιθέτως, έχουν εξαφανιστεί σχεδόν ολοσχερώς τα δημόσια τηλέφωνα, που λειτουργούσαν είτε με κέρματα είτε με τηλεκάρτες. Εξαιρούνται οι κόκκινες τηλεφωνικές καμπίνες της Βρετανίας, που από το 2006 έχουν συμπεριληφθεί στον κατάλογο των 10 κορυφαίων σχεδιαστικών καινοτομιών της χώρας. Μαζί με το Mini του σερ Άλεκ Ισιγόνη, το καταδιωκτικό Spitfire και τον χάρτη του λονδρέζικου μετρό.

Ατζέντες και σημειωματάρια

Στα τέλη του περασμένου αιώνα και στις αρχές του 21^ου το Filofax ήταν ένα αξεσουάρ που ενίσχυε κι ανέβαζε το status του κατόχου του. Σήμερα κατατάσσεται κι αυτό στη χορεία των αμήχανων (και άχρηστων) δώρων γενεθλίων. Ατζέντες, σημειωματάρια, ακόμα και χειρόγραφα σημειώματα χρησιμοποιούνται από τους ηλικιωμένους, τους «κολλημένους» με το παρελθόν ή τους ψηφιακώς τρομοκρατημένους. Όσους χρησιμοποιούν το smartphone μόνο για να τηλεφωνούν και για να μπαίνουν στα κοινωνικά δίκτυα – και όταν λένε «κομπιούτερ» εννοούν το κοντρόλ της τηλεόρασης.

Εισιτήρια, ταυτότητες, πιστοποιητικά

Στο ηλεκτρονικό πορτοφόλι του smartphone του έχει πλέον κανείς τα εισιτήρια για το σινεμά, το θέατρο, το τρένο και το αεροπλάνο. Αλλά και κάρτα επιβίβασης (στο αεροπλάνο), την αστυνομική του ταυτότητα, τη φορολογική του ενημερότητα, μέχρι και το πιστοποιητικό εμβολιασμού του. Αχρείαστο να είναι βέβαια το τελευταίο, στην πανδημία του 22^ου αιώνα εύκολα θα στοιχημάτιζε κάποιος ότι θα έχουν καταργηθεί και τα έξυπνα κινητά – εξάλλου κι αν έχανε το στοίχημα ουδείς συνομιλητής του θα το μάθαινε ποτέ.

Φωνητικά βιβλία

Ε, είναι λίγο τρελό να υποστηρίξει κανείς ότι τα βιβλία έχουν γίνει – ή ότι θα γίνουν κάποτε – συλλεκτικά αντικείμενα. Δεν μιλάμε για το μεγάλο Ουμπέρτο Έκο που διατηρούσε χιλιάδες τόμους, κάποιοι απ’ αυτούς ανεκτίμητης αξίας, στα ειδικά διαμορφωμένα δωμάτια και τους δαιδαλώδεις διαδρόμους του σπιτιού του στο Μιλάνο. Τη χαρά της ανάγνωσης τη βρίσκει κανείς στο βιβλίο. Τα phone books έχουν ήδη καταχωρηθεί ως κλασικό παράδειγμα αποτυχημένης τεχνολογικής εφαρμογής. Προ δεκαετίας εκατομμύρια phone books «τυπώνονταν» ετησίως. Το 2019 εκδόθηκαν λιγότερα από 2.500, σύμφωνα με τους «Irish Times».

Εφημερίδες, περιοδικά

Ανάλογα ισχύουν ως ένα βαθμό με τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Η ενημέρωση – με την έννοια της ειδησεογραφίας – μπορεί να καλυφθεί από ένα smartphone. Όχι όμως και η χαρά της ανάγνωσης ενός άρθρου γνώμης, μιας ανάλυσης ή ενός ρεπορτάζ με γραφήματα και διαγράμματα. Γι’ αυτήν δεν αρκεί μια ηλεκτρονική οθόνη smartphone – ούτε και η μεγαλύτερη ενός tablet ή ενός laptop. Αναντικατάστατη είναι επίσης η χαρά της ανάγνωσης ενός άρθρου 3.000 λέξεων σε ένα λογοτεχνικό περιοδικό. Ακόμα και η χαρά του ξεφυλλίσματος ενός περιοδικού μόδας με ιλουστρασιόν φωτογραφίες.

Κοινωνικότητα και χρόνος

Ο Κόνορ Πόουπ των ιρλανδέζικων «Times» στα «πράγματα» εκείνα που εξαφάνισε το smartphone συγκαταλέγει την κοινωνικότητα και τον προσωπικό χρόνο των ανθρώπων. Κάνει μια προφανή υπέρβαση στην έρευνά του, διότι θέλει να υπενθυμίσει πόσο η κατακλυσμιαία επέλαση της τεχνολογίας άλλαξε όχι μόνο τα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε αλλά κι εμάς τους ίδιους.

Αναφέρει ο ιρλανδός ρεπόρτερ το φαινόμενο μιας παρέας συνήθως νέων στην ηλικία ανθρώπων, που αντί να συνομιλούν μεταξύ τους είναι σκυμμένοι στην οθόνη του κινητού τους, ο ένας δίπλα στον άλλον αλλά ταυτόχρονα ο καθένας απομονωμένος στον κόσμο του. Αναφέρει επίσης τον χρόνο που αφαιρεί από το 24ωρο του σύγχρονου ανθρώπου η ανάγνωση ή έστω το τσεκάρισμα και το σβήσιμο όλων εκείνων των άχρηστων ηλεκτρονικών μηνυμάτων και ειδοποιήσεων με τα οποία βομβαρδίζεται.

Ίσως όμως η απώλεια της κοινωνικότητας και το ροκάνισμα του χρόνου στον προσδοκώμενο βίο των ανθρώπων να είναι το τίμημα – ή και το αντιστάθμισμα – των απειράριθμων ευκολιών και διευκολύνσεων που έφεραν μαζί τους τα ολοένα και πιο έξυπνα κινητά. Διότι, ανεξάρτητα αν μοιάζει με κερδοσκοπική μπίζνα το ετήσιο λανσάρισμα καινούργιου μοντέλου iPhone ή Galaxy ή ο,τιδήποτε άλλου, ανεξάρτητα από κάποιες αστοχίες ή και αποτυχίες σε ό,τι αφορά τις εφαρμογές (phone books), η πρόοδος στην τεχνολογία ουδείς μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει ανασταλεί. Συνεχίζεται και μάλιστα με ρυθμούς ιλιγγιώδεις.

Κλασικό παράδειγμα τα κινητά με αναδιπλούμενες – και απολύτως άθραυστες – οθόνες, που έχουν ήδη ετοιμάσει οι κατασκευαστές. Μπορεί δηλαδή κάποιος να διπλώνει το κινητό του σαν πορτοφόλι, μειώνοντας έτσι και το χώρο που καταλαμβάνει αυτό στην τσάντα ή στην τσέπη του.

Έρευνες γίνονται επίσης από τους σύγχρονους Q και για το λανσάρισμα του περίφημου «τυλιχτού» κινητού. Αυτού δηλαδή που θα τυλίγεται «ρολό» και θα καταλαμβάνει ελάχιστο χώρο στην τσέπη λίγο περισσότερο από ένα στιλό. Λέγεται ότι το κινητό αυτό θα μετατρέπεται επίσης σε θερμόμετρο περιβάλλοντος, αλλά και διαγνωστικό. Θα μετράει δηλαδή και τον πυρετό, αφού θα μπορεί να το τοποθετήσει κανείς στη μασχάλη του ή όπου αλλού μπορεί να γίνει θερμομέτρηση.