Σουδάν: Τι συμβαίνει στη χώρα της Αφρικής – Η επανάσταση, τα πραξικοπήματα και οι ανταγωνισμοί των μακελάρηδων στρατηγών

Η σύγκρουση των δύο στρατηγών στο Σουδάν συνεχίζεται και απειλεί να πνίξει τη χώρα στο αίμα. Από τη μία ο αρχηγός του Στρατού, ο στρατηγός Αμπτνέλ Φατάχ Αλ Μπορχάν και από την άλλη ο αναπληρωτής του και ηγέτης των RSF (Μονάδων Ταχείας Υποστήριξης), Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, γνωστός ως Χεμέντι, πολεμούν με τους στρατούς τους προσπαθώντας με κάθε μέσο να μείνουν γαντζωμένοι στην εξουσία.

Και οι δύο όχι μόνο δεν τυγχάνουν κάποιας αποδοχής στην κοινωνία του Σουδάν αλλά δεν έχουν καμία υποστήριξη. Επί της ουσίας πρόκειται για τους μεταμφιεσμένους εκπροσώπους του καθεστώτος που οι Σουδανοί από το 2018 προσπαθούν να αποτινάξουν από πάνω τους και να ανοίξουν τον δρόμο για μια πραγματική δημοκρατία.

Ο χρυσός του Σουδάν, ο ρόλος της Wagner και η εμπλοκή του Πούτιν

Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε στο πώς φτάσαμε στις αιματηρές συγκρούσεις δύο πρώην συμμάχων και στον ορατό κίνδυνο η χώρα να βυθιστεί στο χάος με απρόβλεπτες συνέπειες, χρειάζεται να ανατρέξουμε στην πρόσφατη ιστορία και στην επανάσταση που συγκλόνισε το Σουδάν το 2018 – 2019.

Ο «αγώνας επιβίωσης» που δίνουν οι πολέμαρχοι απειλεί να βάλει ταφόπλακα στις ζωντανές ακόμα διεκδικήσεις του λαού για δημοκρατία που εκφράστηκαν το 2018, τη στιγμή που ο καθένας τους προσπαθεί να εξασφαλίσει για τον εαυτό του ρόλο πρωταγωνιστή στο αύριο της χώρας, ακόμα κι αν αυτό γεννηθεί μέσα από ένα νέο λουτρό αίματος, καταπίεσης και βαρβαρότητας.

Η επανάσταση στο Σουδάν

Η επανάσταση στο Σουδάν είχε τα χαρακτηριστικά των μεγάλων εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης. Ξεκίνησε σαν σπίθα τον Δεκέμβρη του 2018 και στη συνέχεια απλώθηκε σε όλη την χώρα. Αφορμή στάθηκε ο τριπλασιασμός στην τιμή του ψωμιού και άλλων βασικών προϊόντων αλλά πολύ γρήγορα οι διαμαρτυρίες μετατράπηκαν σε πολιτική εξέγερση κατά του καθεστώτος του Ομάρ αλ Μπασίρ, ο οποίος κυβερνούσε τη χώρα επί 30 χρόνια μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα.

Παρά τη μεγάλη καταστολή, οι διαμαρτυρίες πολλαπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών μηνών. Τον Απρίλιο του 2019 μετά το τέλος μιας διαδήλωσης στο Χαρτούμ το πλήθος δεν αποχώρησε αλλά κατέλαβε τον χώρο γύρω από το στρατιωτικό αρχηγείο και προχώρησε σε καθιστική διαμαρτυρία. Σύντομα οι διαδηλωτές άρχισαν να οργανώνονται.

Εμφανίστηκαν τα πρώτα οδοφράγματα για προστασία από επιθέσεις, ομάδες αυτοοργάνωσης φρόντιζαν για τρόφιμα, νερό και ασφάλεια, ενώ οργανώνονταν πολιτιστικές εκδηλώσεις και πολιτικές συζητήσεις. Η κινητοποίηση ήταν τέτοια, που ανάγκασε το κατεστημένο να προχωρήσει σε κινήσεις εκτόνωσης. Ο στρατός ανακοίνωσε ότι απομάκρυνε τον Μπασίρ και πλέον ορκιζόταν στους σκοπούς της επανάστασης. Αλλά και οι νέοι αυτοανακηρυγμένοι ηγέτες δεν έπεισαν τον κόσμο που διεκδικούσε πραγματική αλλαγή.

Οι κινητοποιήσεις και οι κατασκηνώσεις στην πόλη συνεχίστηκαν, ξέσπασαν μεγάλες απεργίες που απλώθηκαν σε όλη τη χώρα, ενώ αξιοσημείωτη ήταν η ενότητα που επέδειξε ο λαός του Σουδάν παρά τις αρκετές διαφοροποιήσεις του. Το αίτημα για πολιτική διακυβέρνηση και απομάκρυνση του στρατού θέτονταν με μεγαλύτερη έμφαση και αποφασιστικότητα.

Οι φρούδες ελπίδες ενός συμβιβασμού

Η καταστολή συνεχίστηκε με αποκορύφωμα τη σφαγή στο Χαρτούμ. Οι διαβόητες παραστρατιωτικές ομάδες του Χεμέντι, που διεκδικεί τώρα την εξουσία, επιτέθηκαν τοπ Ιούνιο στην καθιστική διαμαρτυρία σκοτώνοντας 180 άτομα. Παρά τον βαρύ φόρο αίματος οι κινητοποιήσεις δεν σταμάτησαν.

Το επόμενο διάστημα έγιναν προσπάθειες για έναν συμβιβασμό μεταξύ κομματιών της αντιπολίτευσης και των στρατιωτικών. Τον Αύγουστο του 2019 υπογράφεται συμφωνία για τον διαμοιρασμό της εξουσίας μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών. Η προσπάθεια μίας ομαλής μετάβασης από τη χούντα στη δημοκρατία είναι αυτό στο οποίο είχε ποντάρει και η Δύση, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει και τώρα πια φαντάζει ως αυταπάτη.

Οι αλλαγές δεν έρχονταν με τον κόσμο να βγαίνει ξανά σε μεγάλες διαδηλώσεις ζητώντας την ικανοποίηση των αιτημάτων της επανάστασης και την απομάκρυνση του στρατού. Στην πραγματικότητα οι στρατηγοί υπέγραφαν τις συμφωνίες με τους πολιτικούς αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν διατεθειμένοι να παραδώσουν την εξουσία.

Το πραξικόπημα

Το πραξικόπημα του Οκτωβρίου του 2021 είναι χαρακτηριστικό για τις προθέσεις του στρατού και την «ευπιστία» πολιτικών της αντιπολίτευσης. Το νούμερο ένα και το νούμερο δύο της στρατιωτικής εξουσίας, ο Μπορχάν και Χεμέντι, προχώρησαν σε πραξικόπημα φυλακίζοντας τον πρωθυπουργό της χώρας, Χάμντοκ. Μάλιστα αναλυτές αναφέρουν ότι συμμάχους σε αυτό το σχέδιο είχαν τις χώρες του Κόλπου και την Αίγυπτο που εξαρχής δεν έβλεπαν με καλό μάτι την εξέγερση στο Σουδάν.

Απέναντι στο πραξικόπημα, ένα εκατομμύριο υπολογίζεται ότι βγήκε στους δρόμους ξεκαθαρίζοντας ότι δεν πρόκειται να δεχθεί τον έλεγχο του στρατού. Οι στρατηγοί φέρνουν πίσω τον εκτοπισμένο πρωθυπουργό με τον οποίο υπογράφουν ακόμα μία συμφωνία για μεταβατική κυβέρνηση με τη συμμετοχή τεχνοκρατών που θα οδηγήσει στην ομαλοποίηση.

Το «ναι» του πρωθυπουργού σε αυτή τη συμφωνία εκλαμβάνεται ως προδοσία από την αντιπολίτευση με τις διαδηλώσεις να συνεχίζονται και τον ίδιο να παραιτείται τον Ιανουάριο του 2022.

Τα Ηνωμένα Έθνη και η Δύση δεν άφησαν ποτέ έξω τον στρατό από την οπτική τους για ομαλοποίηση στο Σουδάν. Ουσιαστικά ζητούσαν έναν συμβιβασμό ανάμεσα στους στρατιωτικούς που νέμονταν την εξουσία για πάνω από τριάντα χρόνια με τους πολιτικούς.

Ο συμβιβασμός και η ομαλοποίηση δεν ήρθε ποτέ, και τώρα οι στρατηγοί αφού εκτόπισαν τους πολιτικούς προσπαθούν  να εξοντώσουν ο ένας τον άλλον για να διατηρήσουν την εξουσία για τον εαυτό τους.

Η αιματοβαμμένη πορεία του Χεμέντι

Η κόντρα ανάμεσα στον στρατό και τους παραστρατιωτικούς ξεκινά από τη δύναμη που έχουν καταφέρει να αποκτήσουν οι τελευταίοι και τις διεκδικήσεις που προβάλλουν για την ηγεσία του Σουδάν.

Η ιστορία των RSF έχει τις ρίζες της στη σφαγή του Νταρφούρ . Πρόκειται για μια παραστρατιωτική ομάδα που αναπτύχθηκε από τις πολιτοφυλακές Janjaweed κατά τη δεκαετία του 2000, όταν ο πρώην πρόεδρος Ομάρ αλ Μπασίρ τις χρησιμοποίησε για να καταπνίξει την εξέγερση στο Νταρφούρ.

Βιασμοί, βασανιστήρια, δολοφονίες ήταν το έργο των συγκεκριμένων ομάδων στο Νταρφούρ σε συγκρούσεις κατά τις οποίες εκτιμάται ότι 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν και 300.000 σκοτώθηκαν.

Στη συνέχεια, οι ομάδες αναδιαρθρώθηκαν σε RSF το 2013. Ο Μπασίρ χρησιμοποίησε τις RSF ως την προσωπική του πολιτοφυλακή, έτοιμη ανά πάσα στιγμή για να πατάξει τους διαφωνούντες.

Υεμένη, συνοριοφύλακες, ομάδες καταστολής

Οι RSF έφτασαν να έχουν έναν μισθοφορικό στρατό 100.000 ανδρών και ο Χεμέντι σε όλη αυτή τη διαδρομή έγινε πάμπλουτος από το λαθρεμπόριο χρυσού στο Νταρφούρ που εξασφάλισε με τις πλάτες του Μπασίρ, αλλά και τη συμμετοχή του στον πόλεμο της Υεμένης στο πλευρό της Σ. Αραβίας.

Οι RSF ανέλαβαν σε όλη τη διαδρομή και άλλες εξυπηρετήσεις. Για παράδειγμα ήταν επιφορτισμένες με τη φύλαξη των συνόρων. Μετά από συμφωνίες της ΕΕ με το Σουδάν για την αποτροπή της μετανάστευσης των κατοίκων της χώρας προς την Ευρώπη, οι άνδρες των RSF φρόντιζαν να μην αφήνουν τους Σουδανούς να περνάνε τα σύνορα.

Ο Χεμέντι, το δεξί χέρι του Μπασίρ, δεν δίστασε να στραφεί εναντίον του το 2019 μετά την εξέγερση. Σε όλη αυτήν την περίοδο ο στρατός βασίστηκε αρκετές φορές στις δυνάμεις του Χεμέντι προκειμένου να καταστείλει την επανάσταση και έτσι ο ίδιος έγινε ένας ισχυρός παράγοντας στην πολιτική του Σουδάν, έχοντας έναν στρατό από 100.000 άνδρες.

Τι οδήγησε στη σύγκρουση μεταξύ των δύο στρατηγών

Η συμφωνία – πλαίσιο για την ομαλοποίηση της κατάστασης στο Σουδάν προέβλεπε την ένταξη των RSF στον τακτικό στρατό σε μια περίοδο δέκα ετών. Ωστόσο ο Μπορχάν ήθελε να θέσει υπό τον έλεγχο του στρατού πιο σύντομα τον Χεμέντι αντιπροτείνοντας τα δύο χρόνια.

Ο ηγέτης των παραστρατιωτικών αρνήθηκε αυτή την προοπτική. Πιθανόν η έντονη αντίδραση του Χεμέντι να έρχεται ως συνέπεια των ανοιγμάτων του Μπορχάν σε στελέχη του – υποτίθεται απαγορευμένου- κόμματος του Μπασίρ. Ο πρώην πιστός σύμμαχος του δικτάτορα πιθανόν φοβάται ότι οι παλιοί του φίλοι δεν θα του συγχωρήσουν την προδοσία και έτσι η ρήξη ήταν αναπόφευκτη.

Μέχρι στιγμής στο Σουδάν έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 180 άμαχοι ενώ το μέλλον είναι απρόβλεπτο. Οι περιφερειακές δυνάμεις μπορεί να στηρίζουν τον έναν ή τον άλλον στρατηγό, και η Δύση μέχρι στιγμής έχει προχωρήσει σε κάποιες εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός.

Οι αντιμαχόμενες πλευρές προσπαθούν να αποκτήσουν το προβάδισμα στις μάχες για να εξασφαλίσουν το μέλλον τους στην ηγεσία της χώρας, με την κοινωνία του Σουδάν ωστόσο να αποστρέφεται και τις δύο «επιλογές».

Οι όρκοι από τους στρατηγούς στην επανάσταση και στη δημοκρατία μπορεί να τους βοηθούν στα πολιτικά τους παιχνίδια με άλλα κράτη και συμμαχίες, ωστόσο δεν μπορούν να πείσουν τον λαό του Σουδάν που έδωσε το αίμα του για να υπερασπιστεί την επανάσταση και τη δημοκρατία από τους σφαγείς που τώρα ανοίγουν νέο κύκλο αίματος στο όνομά του.

Πηγή: tanea.gr