Κλιματική αλλαγή: Έρχεται το Ελ Νίνιο και φέρνει θερμοκρασίες ρεκόρ

Νέο ιστορικό υψηλό αναμένεται να καταγράψει η μέση θερμοκρασία το  2023 ή το 2024, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ενεργειακή και την επισιτιστική κρίση, προειδοποιούν επιστήμονες του κλίματος, τονίζοντας ότι καθοριστικό ρόλο αναμένεται να παίξουν τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και η αναμενόμενη επιστροφή του καιρικού φαινομένου Ελ Νίνιο.

Τα κλιματικά μοντέλα υποδηλώνουν ότι μετά από τρία χρόνια επικράτησης της La Nina στον Ειρηνικό Ωκεανό, που γενικά μειώνει ελαφρώς τις παγκόσμιες θερμοκρασίες, ο κόσμος θα βιώσει μια επιστροφή στο El Nino με αποτέλεσμα την σημαντική άνοδο του θερμομέτρου.

Οι θερινοί καύσωνες άφησαν πίσω τους 20.000 νεκρούς στην Ευρώπη

Κατά τη διάρκεια του Ελ Νίνιο, οι άνεμοι που πνέουν δυτικά κατά μήκος του ισημερινού επιβραδύνονται και το ζεστό νερό ωθείται προς τα ανατολικά, δημιουργώντας θερμότερες επιφανειακές θερμοκρασίες των ωκεανών.

«Το Ελ Νίνιο συνδέεται συνήθως με θερμοκρασίες ρεκόρ σε παγκόσμιο επίπεδο. Το αν αυτό θα συμβεί το 2023 ή το 2024 δεν είναι ακόμα γνωστό», υπογράμμισε ο Κάρλο Μπουοντέμπο, επικεφαλής της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Κοπέρνικος για την Κλιματική Αλλαγή (C3S).

Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και κάνει πιο έντονη από ποτέ την εμφάνισή της σε κοινωνικό επίπεδο –αλλά και σε οικονομικό απειλώντας σοδειές, τις τιμές των τροφίμων, τον τουρισμό και την πρόσβαση σε νερό. Επίσης δημιουργεί πολύ αυξημένο κίνδυνο για πυρκαγιές με ότι αυτό συνεπάγεται για την υγεία και τις περιουσίες. Ταυτόχρονα, το κύμα καύσωνα αναμένεται να προκαλέσει νέες πιέσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα και νέες ανοδικές πιέσεις σε πρώτες ύλες και εμπορεύματα. Επιπλέον οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης για ενέργεια, κυρίως λόγω της αυξημένης χρήσης κλιματιστικών, συντηρώντας αυξήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα, το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο.

Ρεκόρ θερμοκρασιών

Η θερμότερη χρονιά στον κόσμο που έχει καταγραφεί μέχρι στιγμής ήταν το 2016, η οποία συνέπεσε με ένα ισχυρό Ελ Νίνιο – αν και η κλιματική αλλαγή έχει τροφοδοτήσει ακραίες θερμοκρασίες ακόμη και σε χρονιές που δεν καταγράφηκε το φαινόμενο.

Τα τελευταία οκτώ χρόνια ήταν τα οκτώ πιο καυτά που έχουν καταγραφεί στον κόσμο – αντανακλώντας τη μακροπρόθεσμη τάση αύξησης της θερμοκρασίας που οφείλεται στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Η Friederike Otto, ανώτερη λέκτορας στο Ινστιτούτο Grantham του Imperial College του Λονδίνου, είπε στο Reuters,  ότι οι θερμοκρασίες που τροφοδοτούνται από το Ελ Νίνιο θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που ήδη αντιμετωπίζουν οι χώρες – συμπεριλαμβανομένου του καύσωνα, της ξηρασίας και των πυρκαγιών.

«Εάν όντως αναπτυχθεί το El Niño, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το 2023 να είναι ακόμα πιο ζεστό από το 2016 – λαμβάνοντας υπόψη ότι ο κόσμος συνεχίζει να θερμαίνεται καθώς οι άνθρωποι συνεχίζουν να καίνε ορυκτά καύσιμα», είπε η Otto.

Οι επιστήμονες του Copernicus της ΕΕ δημοσίευσαν μια έκθεση την Πέμπτη αξιολογώντας τα ακραία κλίματα που γνώρισε ο κόσμος πέρυσι, την πέμπτη θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί .

Η Ευρώπη γνώρισε το πιο ζεστό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί το 2022, ενώ οι ακραίες βροχοπτώσεις που προκλήθηκαν από την κλιματική αλλαγή προκάλεσαν καταστροφικές πλημμύρες στο Πακιστάν και τον Φεβρουάριο, τα επίπεδα των θαλάσσιων πάγων της Ανταρκτικής έφθασαν σε ιστορικό χαμηλό.

Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία στον κόσμο είναι τώρα 1,2 C υψηλότερη από ό,τι στην προβιομηχανική εποχή , ανέφερε η Copernicus.

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ρύπων του κόσμου δεσμεύτηκαν να μειώσουν τελικά τις καθαρές εκπομπές τους στο μηδέν, οι παγκόσμιες εκπομπές CO2 πέρυσι συνέχισαν να αυξάνονται .

Δυσμενή σενάρια

Τα οκτώ προηγούμενα χρόνια ήταν τα πιο ζεστά που έχουν καταγραφεί ποτέ, επεσήμανε στην έκθεσή της η C3S, επιβεβαιώνοντας τα προκαταρκτικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν τον Ιανουάριο.

Η Ευρώπη, όπου η θερμοκρασία αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο, γνώρισε πέρυσι το πιο ζεστό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί από τότε που διατηρούνται στοιχεία, το 1950. Η θερμοκρασία στην ήπειρο έχει αυξηθεί κατά 2,2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, έναντι μόνο 1,2 βαθμού Κελσίου για όλον τον πλανήτη.

«Η έκθεση υπογραμμίζει ανησυχητικές τάσεις, με το 2022 να είναι ακόμη μία χρονιά ρεκόρ σε ό,τι αφορά τη συγκέντρωση αερίων του θερμοκηπίου, σε ό,τι αφορά τις ακραίες θερμοκρασίες, τις πυρκαγιές και (την έλλειψη) βροχοπτώσεων, γεγονότα που είχαν σημαντικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και τις κοινότητες σε όλη την ήπειρο», υπογράμμισε ο Κάρλο Μπουοντέμπο διευθυντής της C3S. «Προχωράμε προς το άγνωστο», πρόσθεσε.

Μειωμένες σοδειές

«Σε όλο τον κόσμο κάποιες χρονιές θα είναι πιο ζεστές και άλλες πιο δροσερές. Αλλά οι πιθανότητες να υπάρχουν περισσότερες ζεστές χρονιές αυξάνονται», υπενθύμισε η Σαμάνθα Μπέρτζες υποδιευθύντρια της C3S.

Εξάλλου η Ευρώπη επλήγη πέρυσι από μεγάλη ξηρασία, με λιγότερο από το κανονικό χιόνι στη διάρκεια του χειμώνα του 2021-22 και στη συνέχεια με βροχοπτώσεις κάτω του κανονικού στη διάρκεια της άνοιξης σε μεγάλο μέρος της ηπείρου. Οι αλπικοί παγετώνες έχασαν πάγο που αντιστοιχούσε σε 5 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Οι καύσωνες το καλοκαίρι συνέβαλαν στην «εκτεταμένη και παρατεταμένη ξηρασία», η οποία είχε αρνητικές επιπτώσεις σε τομείς όπως η γεωργία, η ενέργεια και οι μεταφορές μέσω ποταμών.

Παράλληλα η ροή των ποταμών στην Ευρώπη ήταν η δεύτερη χαμηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ, ενώ το 2022 ήταν «η έκτη χρονιά με ροή κάτω του μέσου όρου».

Η υπηρεσία Κοπέρνικος καταμέτρησε ότι η ροή του 63% των ευρωπαϊκών ποταμών ήταν χαμηλότερη του μέσου όρου, ποσοστό ρεκόρ.

Φέτος η γεωργία θα πληγεί ιδιαίτερα στη νότια Ευρώπη. Η Γαλλία είναι ήδη σε κατάσταση συναγερμού, με τις αρχές να έχουν επιβάλει περιορισμούς στη χρήση νερού, όπως και στην Ισπανία, όπου οι ταμιευτήρες νερού βρίσκονται σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα.

«Πιθανόν θα υπάρξουν μειωμένες σοδειές εξαιτίας του ξηρού χειμώνα και της άνοιξης», εκτίμησε η Μπέρτζες.

«Απαραίτητη» η μείωση των εκπομπών

Η ξηρασία και η ζέστη του περασμένου καλοκαιριού ευνόησαν τις πυρκαγιές στην Ευρώπη, οι οποίες προκάλεσαν τη μεγαλύτερη έκλυση διοξειδίου του άνθρακα από το 2017, σύμφωνα με την υπηρεσία του Κοπέρνικου.

«Στη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία και τη Σλοβενία παρατηρήθηκε το υψηλότερο ποσοστό εκλύσεων που συνδεόταν με τις πυρκαγιές εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια, καθώς η νοτιοδυτική Ευρώπη ήταν αντιμέτωπη με κάποιες από τις μεγαλύτερες πυρκαγιές που έχουν καταγραφεί ποτέ», πρόσθεσε.

«Η μείωση των αερίων του θερμοκηπίου είναι απαραίτητη προκειμένου να περιοριστούν οι χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής», σημείωσε η Μπέρτζες.

«Η κατανόηση και η ανταπόκριση στις αλλαγές και η εναλλαγή των πόρων από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ο άνεμος και ο ήλιος, είναι απαραίτητες για να υποστηριχθεί η ενεργειακή μετάβαση προς την ουδετερότητα του άνθρακα», υπογράμμισε η ίδια.

Πώς μοιάζει ένα ακραίο φαινόμενο Ελ Νίνιο;

Ένα από τα χαρακτηριστικά του φαινομένου είναι η άνοδος της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας τουλάχιστον κατά 0,8 °C σε σχέση με τον μακροχρόνιο μέσο όρο σε μια περιοχή του κεντρικού Ειρηνικού Ωκεανού στο ύψος του Ισημερινού. Τα ακραίας έντασης φαινόμενα Ελ Νίνιο μεταφράζονται σε αύξηση των θερμοκρασιών της περιοχής κατά 2 °C.

Αρκετές προβλέψεις δείχνουν ότι οι θερμοκρασίες θα μπορούσαν να φτάσουν σε αυτά τα ύψη μέχρι τον Οκτώβριο, με τους επιστήμονες και πάλι να καλούν σε επιφυλακτική ανάγνωση των πρώτων συμπερασμάτων τους.

«Είναι ώρα για το επόμενο»

Ο Δρ. Μάικ Μακφάντεν, ερευνητής στην Αμερικανική Εθνική Διοίκηση Ωκεανών και Ατμόσφαιρας δήλωσε στον Guardian ότι ιστορικά τα φαινόμενα Ελ Νίνιο προκύπτουν περίπου κάθε τέσσερα χρόνια.

«Είναι ώρα για το επόμενο. Ωστόσο, οι προβλέψεις για την ένταση των Ελ Νίνιο παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις, από τεράστια μέχρι αδύναμα», τόνισε.

Όπως εξήγησε, τα έντονα φαινόμενα Ελ Νίνιο τείνουν να εμφανίζονται κάθε 10 με 15 χρόνια, επομένως θα ήταν «πολύ ασυνήθιστο» αν ο πλανήτης βίωνε κιόλας ένα ακόμη, έπειτα από τα ισχυρά φαινόμενα του 2015 και 2016.

«Παρόλα αυτά, η φύση έχει τον τρόπο της να μας εκπλήσσει όταν νομίζουμε ότι τα ξέρουμε όλα», πρόσθεσε.

Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής

Μελέτες έχουν δείξει ότι όσο οι παγκόσμιες θερμοκρασίες συνεχίζουν να σημειώνουν άνοδο, οι πιθανότητες εμφάνισης ακραίων φαινομένων Ελ Νίνιο αυξάνονται επίσης. Στην Αυστραλία, τα Ελ Νίνιο εντείνουν τον κίνδυνο ξηρασίας, καυσώνων και πυρκαγιών στα ανατολικά της χώρας, ενώ αυξάνουν και τον κίνδυνο μαζικής λεύκανσης του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου.

Σε όλο τον κόσμο, το φαινόμενο Ελ Νίνιο έχει προκαλέσει στο παρελθόν θερμοκρασίες-ρεκόρ και έχει συνδεθεί με πλημμύρες και κατολισθήσεις στην Κεντρική Αμερική και απουσία ή καθυστέρηση των μουσώνων στην Ινδία. Το ισχυρότερο φαινόμενο Ελ Νίνιο που καταγράφηκε αυτό τον αιώνα, και το οποίο διήρκεσε από το 2015 έως το 2016, συνδέθηκε με εξάρσεις επιδημιών σε όλο τον κόσμο, από ασθένειες όπως η χολέρα ή ο Δάγκειος Πυρετός.