«Τράπεζα μηχανικών», χωρίς μηχανικούς

Την προηγούμενη δεκαετία ήταν συχνό φαινόμενο, στην Ελλάδα, να χάνει χρήματα κάποιος που έχει επενδύσει στις τράπεζες. Το 2023, η αλήθεια είναι τείναμε να το ξεχάσουμε. Την τελευταία τετραετία οι μέτοχοι των τραπεζών, μαζί με την άνοδο της οικονομίας, βγάζουν σοβαρά χρήματα από την επένδυσή τους. Την Πέμπτη του Πάσχα, συνέβη κάτι που είχαμε καιρό να δούμε. Ενας επί χρόνια θεσμικός επενδυτής στην Attica Bank, το ΤΜΕΔΕ (Ταμείο των Μηχανικών), έχοντας καταβάλει για τη συμμετοχή του σε αυξήσεις κεφαλαίου περίπου 800 εκατ. ευρώ την τελευταία 25ετία, αποφάσισε να μη συμμετάσχει στη νέα αύξηση κεφαλαίου.

Αυτόματα όλο σχεδόν το ποσό που επίμονα κατέβαλε όλα τα προηγούμενα χρόνια χάνεται. Η νέα αύξηση κεφαλαίου που θα γίνει στην πέμπτη σε μέγεθος τράπεζα στην Ελλάδα θα απομειώσει το ποσοστό του Ταμείου των Μηχανικών, στο 5%, όταν πριν από μερικά χρόνια ξεπερνούσε το 50%. Αυτόματα, η ζημιά για τα μέλη του Ταμείου, μηχανικούς και εργολήπτες το επάγγελμα, καθίσταται τελεσίδικη. Μια επένδυση που πραγματικά ήταν σαν να γίνεται επί χρόνια, σε «ένα βαρέλι δίχως πάτο», σταμάτησε απότομα. Τη στιγμή, μάλιστα, που τα πράγματα έδειχναν να στρώνουν, με την είσοδο σοβαρού νέου επενδυτή, στην πολύπαθη τράπεζα, που σημειωτέον έχει γίνει γνωστή και ως τράπεζα των μηχανικών.

Το ερώτημα βέβαια από την αρχή της υπόθεσης είναι εάν έπρεπε το ασφαλιστικό ταμείο ενός κλάδου, να έχει στην κατοχή του μια τράπεζα. Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Σημαντικά συνταξιοδοτικά επενδυτικά κεφάλαια του εξωτερικού επενδύουν επί χρόνια σε κάθε είδους εταιρείες, μεταξύ των οποίων και σε τράπεζες. Αρα σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο δεν είναι κάτι σπάνιο οι επενδύσεις τέτοιου είδους.

Το θέμα είναι με ποιους κανόνες και σε ποιες τράπεζες. Η αλήθεια είναι ότι η τήρηση των κανόνων διαχρονικά, δεν ήταν και το βασικό προσόν της πάλαι ποτέ γνωστής ως Τράπεζας Αττικής. Από πού να το πρωτοπιάσουμε. Από τις «γκρίζες» χρηματοδοτήσεις σε πολλούς, μέχρι την υπόθεση Καλογρίτσα επί ΣΥΡΙΖΑ και τις εγγυητικές για τα βοσκοτόπια. Σε αυτήν την τράπεζα βασικός μέτοχος ήταν διαχρονικά το ασφαλιστικό ταμείο των μηχανικών. Πολλά από τα δάνεια αυτά δεν εξυπηρετούνταν, γίνονταν κόκκινα. Ως γνωστόν τα κόκκινα δάνεια μειώνουν μόλις κοκκινίσουν ισόποσα τα κεφάλαια των τραπεζών. Αναγκαστικά η τράπεζα οδηγούνταν σε συνεχείς αυξήσεις κεφαλαίου και αυτές καλύπτονταν με χρήματα των μετόχων, κατά κύριο λόγο δηλαδή των μηχανικών.

Η συμμετοχή στην Attica Bank ξεκίνησε το 1997 από το τότε ΤΣΜΕΔΕ (πρόδρομος του ΤΜΕΔΕ). Μέχρι το 2019 είχαν επενδυθεί 104 εκατ. ευρώ. Η οικονομική κρίση οδήγησε σε κεφαλαιακές ενισχύσεις, που στοίχισαν άλλα 205 εκατ. ευρώ, στο Ταμείο. Μετά το 2015 και την κατάρρευση του συνόλου των τραπεζών, το σκηνικό επαναλήφθηκε. Στις συστημικές τράπεζες έβαλαν λεφτά είτε ιδιώτες μέτοχοι είτε το κράτος. Στην Attica Bank το Ταμείο Μηχανικών συνέχισε να «επενδύει». Εβαλε άλλα 384 εκατ. ευρώ, αυξάνοντας τη συμμετοχή του Ταμείου στο 56%. Μετά το 2017 και την ενοποίηση του ασφαλιστικού κλάδου των μηχανικών στον ΕΦΚΑ, ιδρύθηκε το ΤΜΕΔΕ. Τα δύο Ταμεία ανέλαβαν το ποσοστό του ΤΣΜΕΔΕ στην Attica Bank, αλλά τα προβλήματα συνεχίστηκαν, μαζί και οι κεφαλαιακές ανάγκες. Μέχρι το 2021, το ΤΜΕΔΕ είχε βάλει άλλα 46 εκατ. ευρώ. Χθες ανακοίνωσε το τέλος της τραπεζικής «περιπέτειας» του Ταμείου, αφήνοντας την «Τράπεζα των μηχανικών» χωρίς… μηχανικούς…