Forbes: Γιατί οι δυτικές κυρώσεις απέτυχαν να επηρεάσουν τον πλούτο των ολιγαρχών της Ρωσίας

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, βόμβες άρχισαν να πέφτουν στο Κίεβο καθώς τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία.

Κι όπως γράφει το Forbes, την ίδια μέρα, ένας από τους πιο εξέχοντες δισεκατομμυριούχους ολιγάρχες της Ρωσίας, ο Ρομάν Αμπράμοβιτς , μεταβίβασε το πλειοψηφικό μερίδιο σε 10 καταπιστεύματα στα υπεράκτια χρηματοπιστωτικά κέντρα της Κύπρου και του Τζέρσεϊ στα έξι παιδιά του.

Αυτά τα καταπιστεύματα κατείχαν περιουσιακά στοιχεία τουλάχιστον 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με έγγραφα που διέρρευσαν από έναν πάροχο εταιρικών υπηρεσιών στην Κύπρο, τα οποία κοινοποιήθηκαν στο Οργανωμένο Έργο Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς (OCCRP) και των συνεργατών του, συμπεριλαμβανομένων των Forbes και The Guardian.

Αν ψάχνεις ενόχους για το ποιός έφτιαξε τους Ρώσους ολιγάρχες, θα βρεις σίγουρα στο Χάρβαρντ

Δεκαεννέα ημέρες αργότερα, η Ευρωπαϊκή Ενωση επέβαλε κυρώσεις στον Αμπράμοβιτς — αλλά τα πολύτιμα περιουσιακά του στοιχεία είχαν ήδη περάσει στα παιδιά του, προστατεύοντάς τα από δέσμευση ή κατάσχεση. Τις επόμενες εβδομάδες ο Αμπράμοβιτς προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, μετακινώνταςτα σούπερ γιοτ του εκτός Ευρώπης και αγκυροβολώντας τα σε πιο φιλικές ακτές.

Τέσσερα από τα γιοτ του – συμπεριλαμβανομένου του 533 ποδιών, 429 εκατομμυρίων δολαρίων Eclipse και του 458 ποδιών, 507 εκατομμυρίων δολαρίων Solaris— έδεσαν στην Τουρκία, όπου δεν μπόρεσαν να κατασχεθούν από τις δυτικές χώρες. (Η Τουρκία παρέμεινε ουδέτερη στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.)

Παρόλα αυτά, ο Αμπράμοβιτς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την αγαπημένη ποδοσφαιρική ομάδα, την  Τσέλσι, μέρος της αγγλικής Premier League, την οποία πούλησε μετά από πιέσεις της βρετανικής κυβέρνησης. Αλλά τα κατάφερε μια χαρά: η περιουσία του μειώθηκε από περίπου 14,3 δισεκατομμύρια δολάρια στις 23 Φεβρουαρίου σε 6,9 δισεκατομμύρια δολάρια δύο εβδομάδες αργότερα, μετά την κατάρρευση του ρουβλίου και το κλείσιμο του ρωσικού χρηματιστηρίου. Τώρα -σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Forbe- η περιουσία του έχει επιστρέψει στα 9,2 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ο Αμπράμοβιτς δεν είναι ο μόνος που μετέφερε τα περιουσιακά του στοιχεία στα μέλη της οικογένειάς του. Πολλοί δισεκατομμυριούχοι παρέκαμψαν τις κυρώσεις μεταβιβάζοντας τα καταπιστεύματα και τις υπεράκτιες εταιρείες που κατέχουν τα περιουσιακά τους στοιχεία στις συζύγους ή τους συνεργάτες τους.

Ιστορίες πλούτου

Οι κυρώσεις μπορεί να προκάλεσαν πλήγμα στην επιχειρηματική ελίτ της Ρωσίας, ωστόσο γρήγορα οι ολιγάρχες ανέκτησαν μεγάλο μέρος του πλούτου τους. Μάλιστα κάποιοι εξ αυτών βρήκαν την ευκαιρία να ενισχύσουν τη θέση τους στη ρωσική οικονομία, αγοράζοντας περιουσιακά στοιχεία δυτικών που άρχισαν να εγκαταλείπουν τη χώρα.

Τον Απρίλιο του περασμένου έτους, ο μεγιστάνας του νικελίου και των τραπεζών Βλαντιμίρ Ποτάνιν εξαγόρασε τον ρωσικό τραπεζικό όμιλο Rosbank από τη γαλλική εταιρεία Société Générale, η οποία τον είχε αγοράσει αρχικά από Ποτάνιν σε μια σειρά συμφωνιών από το 2006 έως το 2014.

Δύο εβδομάδες αργότερα εξαγόρασε την Tinkoff Bank , μια από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές τράπεζες της Ρωσίας, από τον πρώην δισεκατομμυριούχο Oleg Tinkov για ένα αδιευκρίνιστο ποσό. Οι εξαγορές έγιναν πριν από την επιβολή κυρώσεων στον  Ποτάνιν από το Ηνωμένο Βασίλειο τον Ιούνιο και από τις ΗΠΑ τον Δεκέμβριο. Εκτός από το τάιμινγκ, αποδείχθηκαν επίσης καλές συμφωνίες: η καθαρή θέση του  αυξήθηκε κατά 6,4 δισεκατομμύρια δολάρια από τον Μάρτιο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023 χάρη στις τράπεζες, αρκετά για να διατηρήσει τη θέση του ως ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας.

Premium από τα εμπορεύματα

Οι υψηλές τιμές για εμπορεύματα όπως το πετρέλαιο, τα μέταλλα και τα ορυκτά το 2022 συνέβαλαν επίσης στην ενίσχυση των κερδών των ρωσικών εταιρειών και έφεραν δισεκατομμύρια δολάρια στα ταμεία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Όπως και η ανάκαμψη στο ρωσικό χρηματιστήριο και η αξία του ρουβλίου. Ο δείκτης MOEX Ρωσίας, ο οποίος παρακολουθεί τις 50 μεγαλύτερες εταιρείες που διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο της Μόσχας, αυξήθηκε κατά 31% από το χαμηλότερο σημείο του στις 26 Σεπτεμβρίου και υποχώρησε μόλις 18% από την ημέρα πριν από την είσοδο ρωσικών αρμάτων μάχης στην Ουκρανία. Το ρούβλι έχει ανακάμψει στην προπολεμική του αξία έναντι του δολαρίου, αυξημένο κατά 65% από το ναδίρ του στις 10 Μαρτίου 2022.

Όλα αυτά έχουν βοηθήσει τους πλουσιότερους ανθρώπους της Ρωσίας να έχουν μια αρκετά καλή χρονιά. Υπάρχουν 105 Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι στη λίστα του Forbes World’s Billionaires 2023 με συνολική καθαρή περιουσία 474 δισεκατομμυρίων δολαρίων, από 83 συνολικής αξίας 320 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον Μάρτιο του 2022. (Αντίθετα, οι 735 δισεκατομμυριούχοι της Αμερικής έχασαν 200 δισεκατομμύρια δολάρια και οι πλουσιότεροι της Κίνας 300 δισεκατομμύρια δολάρια).

Ακόμη και εκείνοι που πλήττονται από τις δυτικές κυρώσεις έχουν βγει σχετικά αλώβητοι. Σύμφωνα με την καταμέτρηση του Forbes , τουλάχιστον 46 δισεκατομμυριούχοι γεννημένοι στη Ρωσία υπόκεινται σε κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι περισσότεροι από αυτούς χτυπήθηκαν τους μήνες μετά την εισβολή του Πούτιν πέρυσι. Μόνο 39 από αυτούς εμφανίστηκαν και στις δύο εκδόσεις του 2022 και του 2023 της λίστας των δισεκατομμυριούχων του κόσμου του Forbes . Από τις 23 Φεβρουαρίου 2022 —την ημέρα πριν από την εισβολή— αυτοί οι 39 έχουν χάσει 45 δισεκατομμύρια δολάρια, ή περίπου το 13% της συλλογικής καθαρής τους αξίας.

Βλέποντας πώς τα πήγαν από τον περασμένο Μάρτιο, όταν το ρούβλι ήταν σε ελεύθερη πτώση και το Χρηματιστήριο της Μόσχας έκλεισε, η εικόνα είναι πολύ διαφορετική. Από τον Μάρτιο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, αυτοί οι 39 δισεκατομμυριούχοι έχουν ανακτήσει το εκπληκτικό ποσό των 104 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μόνο τρεις είδαν τον πλούτο τους να μειώνεται εκείνη την περίοδο. Άλλοι επτά δισεκατομμυριούχοι με κυρώσεις αύξησαν την περιουσία τους αρκετά ώστε να επιστρέψουν στις τάξεις των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου το 2023, έχοντας χάσει τον περασμένο Μάρτιο.

Ο πλέον κερδισμένος

Ο πλέον κερδισμένος είναι ο μεγιστάνας των λιπασμάτων Andrey Melnichenko , τώρα ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας. Είδε την καθαρή του περιουσία να διογκώνεται κατά 14,1 δισεκατομμύρια δολάρια τον περασμένο χρόνο στα 25,2 δισεκατομμύρια δολάρια, λόγω των αυξανόμενων τιμών για τα λιπάσματα και τον άνθρακα, τους ακρογωνιαίους λίθους των δύο ιδιωτικών εταιρειών του, της εταιρείας παραγωγής λιπασμάτων Eurochem και της εταιρείας ενέργειας άνθρακα SUEK.

Ο Melnichenko μεταβίβασε τα μερίδιά του στην Eurochem και τη SUEK σε καταπίστευμα το 2006 και έπαψε να είναι δικαιούχος του καταπιστεύματος στις 8 Μαρτίου 2022, με τη σύζυγό του Aleksandra να τον αντικαθιστά.