Τι σημαίνει ένας νέος ψυχρός πόλεμος για τις κεντρικές τράπεζες

Η μάχη ενάντια στην άνοδο των τιμών δεν ξεπερνάει τον ένα χρόνο και οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να δεσμευτούν για την επόμενη μεγάλη δοκιμασία: Να «υπηρετήσουν» τα έθνη τους σε έναν κόσμο που ορίζεται από τον παρατεταμένο ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν είναι και τόσο εξοικειωμένοι με το ενδεχόμενο ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, καθώς επικεντρώνονται σε άλλες «μάχες», όπως αυτή για την πάταξη του πληθωρισμού.

Δυστυχώς, όμως δεν έχουν την πολυτέλεια να αγνοήσουν τη νέα κατάσταση.

«Απασφάλισε» η Γέλεν – Η αποσύνδεση των ΗΠΑ από την Κίνα θα ήταν «καταστροφική»

Όπως γράφει ο Daniel Moss, αρθρογράφος του Bloomberg Opinion, η σημερινή νέα οικονομική εποχή παρουσιάζει μια τρομερή πρόκληση για τις νομισματικές αρχές που παλεύουν με τον απόηχο της τεράστιας τόνωσης που διοχετεύθηκε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα κατά τις πρώτες ημέρες της πανδημίας. Αυτό απαιτεί όχι μόνο τον καθορισμό του κόστους δανεισμού ως απάντηση στη γέννηση και τον θάνατο των οικονομικών κύκλων, αλλά και την πρόβλεψη μακροπρόθεσμων επιπτώσεων των σπασμένων γραμμών εφοδιασμού και μιας μειωμένης παγκόσμιας δεξαμενής εργασίας. Οι κεντρικοί τραπεζίτες θα πρέπει να συνηθίσουν να ευθυγραμμίζουν τις θέσεις τους ακόμη πιο στενά με άλλα μέρη της κυβέρνησης, ειδικά με τους δημοσιονομικούς παράγοντες, διατηρώντας ταυτόχρονα την αγαπημένη τους ανεξαρτησία. Είναι ένα δύσκολο έργο, αλλά όχι μια αδύνατη αποστολή.

Πού θα «στείλουν» τα επιτόκια οι 5 μεγάλες κεντρικές τράπεζες – Οι προβλέψεις των αναλυτών

Αυτό ήταν και το βασικό μήνυμα της ομιλίας της προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων στη Νέα Υόρκη την περασμένη εβδομάδα. «Είμαστε μάρτυρες ενός κατακερματισμού της παγκόσμιας οικονομίας σε ανταγωνιστικά μπλοκ, με κάθε μπλοκ να προσπαθεί να προσελκύσει όσο μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου πιο κοντά στα αντίστοιχα στρατηγικά του συμφέροντα και κοινές αξίες», είπε χαρακτηριστικά. «Όλα αυτά θα μπορούσαν να έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις σε πολλούς τομείς της χάραξης πολιτικής». Αν και αυτό ακούγεται σαν μια δήλωση του προφανούς, δεν είναι κάθε μέρα που οι κεντρικοί τραπεζίτες μπαίνουν στη διεθνή πολιτική σκηνή.

Οι παρατηρήσεις της Λαγκάρντ είναι ένα κάλεσμα στα όπλα και μπορεί να είναι το κατάλληλο άτομο την κατάλληλη στιγμή. Επειδή εποπτεύει μια νομισματική ένωση, η ΕΚΤ είναι, από την ίδια της την ύπαρξη, ένα διακρατικό όργανο. Η εμπειρία της Λαγκάρντ ως υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 2007-2009 και η επακόλουθη διαχείριση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ανεβάζουν το ανάστημά της. Όσο πιο γρήγορα οι κεντρικές τράπεζες αρχίσουν να εκτιμούν το μεταβαλλόμενο έδαφος που περιέγραψε η Λαγκάρντ, τόσο πιο εύκολη θα είναι η μετάβαση. Σκέψου το τώρα, λέει. Όχι όταν τα μπλοκ έχουν ήδη παγώσει.

Τα καλά νέα

Σύμφωνα με τον Daniel Moss τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πολλά παραδείγματα κεντρικών τραπεζών που επιβίωσαν αφού ευθυγραμμίστηκαν με το εθνικό συμφέρον σε περιόδους κρίσης.

Κάποια ωραία παραδείγματα είναι στην Ασία.

Ξεχωρίζουν οι περιπέτειες της Ινδονησίας στη νομισματοποίηση του χρέους κατά τη διάρκεια της Covid. Η άμεση χρηματοδότηση των κρατικών προϋπολογισμών από τις κεντρικές τράπεζες εθεωρείτο από καιρό «απαγορευμένη». Ωστόσο, ο υπουργός Οικονομικών Sri Mulyani Indrawati και ο διοικητής της Τράπεζας της Ινδονησίας Perry Warjiyo τα κατάφεραν, αν και με κάποια φασαρία και ουρλιαχτά στη «θυσία της αυτονομίας».

Παράλληλα, ο Μπέν Μπρνάνκι, ως ακαδημαϊκός και διοικητής της Federal Reserve,προέτρεψε επανειλημμένα την Τράπεζα της Ιαπωνίας και την κυβέρνηση να εργαστούν από κοινού για την ανάκαμψη της οικονομίας και την εξάλειψη του αποπληθωρισμού. Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και τα μακροπρόθεσμα εθνικά συμφέροντα απαιτούσαν επιθετική δράση, τόνισε. Σε ένα έγγραφο του 1999, ο Μπερνάνκι επικαλέστηκε το New Deal της δεκαετίας του 1930 και πρότεινε ότι ήταν «ώρα για κάποια Ρούσβελτιαν αποφασιστικότητα».

Από τη θεωρία στην πράξη

Η ιδέα δεν είναι ακριβώς η ένωση δυνάμεων, αλλά μια μεγαλύτερη αναγνώριση του τρόπου με τον οποίο οι κρίσιμοι εθνικοί φορείς μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται καλύτερα. Ακούγεται υπέροχο στη θεωρία, αλλά η οπτική μπορεί να είναι ανησυχητική.

Χρειάστηκε μέχρι το 2013 για τον εκλιπόντα Ιάπωνα πρωθυπουργό, Σίνζο Άμπε, για να δεσμεύσει την BOJ και το Υπουργείο Οικονομικών σε μια επίσημη συμφωνία. Οι επικριτές της συμφωνίας ισχυρίστηκαν ότι η ανεξαρτησία της τράπεζας είχε διαβρωθεί. Αλλά αν η BOJ δεν συνέχιζε, ο Άμπε ήταν πιθανό να τους ωθήσει ακόμη περισσότερο προς το να γίνουν βραχίονας της διοίκησης. Η πολιτική — και οι ανάγκες — της στιγμής λειτούργησαν ενάντια στην BOJ. Η ιδέα των διαφορετικών πτυχών της πολιτικής που συμπληρώνουν αντί να ανταγωνίζονται, κρέμονταν επίσης από το έργο μιας επιτροπής που εξετάζει την Αποθεματική Τράπεζα της Αυστραλίας, η οποία δημοσίευσε τις συστάσεις της την Πέμπτη.

Για να είμαστε σαφείς, η Λαγκάρντ δεν σκέφτεται να ενταχθεί η νομισματική πολιτική σε υπουργεία Άμυνας ή προεδρικά μέγαρα. «Στο βαθμό που η γεωπολιτική οδηγεί σε κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομίας σε ανταγωνιστικά μπλοκ, αυτό απαιτεί μεγαλύτερη συνοχή πολιτικής», είπε. «Δεν διακυβεύεται η ανεξαρτησία, αλλά αναγνωρίζεται η αλληλεξάρτηση μεταξύ των πολιτικών και ο τρόπος με τον οποίο η καθεμία μπορεί να επιτύχει καλύτερα τον στόχο της εάν ευθυγραμμιστεί με έναν στρατηγικό στόχο».

Η οικονομική διπλωματία

Ήρθε η ώρα να ξεπαγώσει» και η οικονομική διπλωματία. Οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες έχουν τουλάχιστον έναν βαθμό ανεξαρτησίας, αλλά δεν έχουν την πολυτέλεια να είναι πολύ καθαρές σχετικά με αυτό. Η αυτονομία έρχεται συχνά με επιφυλάξεις ή έχει διαβαθμίσεις. Η μοναδικότητα της ΕΚΤ κατοχυρώνεται σε μια συνθήκη, αλλά το ευρώ που εποπτεύει είναι το ίδιο το αποκορύφωμα ενός βαθιά πολιτικού σχεδίου. Ζουν σε έναν πολιτικό κόσμο, τείνουν να αντλούν τις εντολές τους από την πολιτική τάξη και ακόμη και οι πιο τεχνοκρατικές αποφάσεις έχουν συνέπειες για εκατοντάδες εκατομμύρια – αν όχι δισεκατομμύρια – ανθρώπων. «Ας αγκαλιάσουμε λοιπόν αυτόν τον αναδυόμενο κόσμο που σκιαγράφησε η Λαγκάρντ. Η πολιτική είναι ήδη παρούσα» καταλήγει ο Daniel Moss.