Νέα προϊόντα και ο «νόμος του πνεύματος»

Οι καιροί αλλάζουν με τεράστια ταχύτητα πλέον και νέοι συντελεστές παραγωγής κερδίζουν έδαφος τόσο στη σύνθεση των προϊόντων όσο και στους τρόπους προώθησής τους.

«Ένα προϊόν, το οποίο περιέχει μικρή αξία, μπορεί να κατασκευαστεί από τον καθέναν οπουδήποτε στον κόσμο. Όμως, όταν περιέχει γνώση, την οποία ουδείς άλλος κατέχει, είναι ένα προϊόν – δυναμίτης». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Ρόι Βάγκελος, 93χρονο σήμερα, τον Ελληνοαμερικανό πρώην επικεφαλής της φαρμακευτικής εταιρείας Merck & Co., ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά τη σπουδαιότητα της τεχνογνωσίας, καθώς η συγκεκριμένη εταιρεία – μία από τις επιτυχέστερες των ΗΠΑ – έχει δημιουργήσει περισσότερα νέα φάρμακα από οποιαδήποτε άλλη στη χώρα αυτή.

Γερμανία: Πιέσεις στην Intel να αυξήσει τις επενδύσεις

Από την πλευρά του, ο Ρόι Βάγκελος, που πέρα από επιχειρηματίας υπήρξε και γιατρός, εξακολουθεί να είναι δραστήριος και να συμμετέχει σε ερευνητικά έργα του Ινστιτούτου που ο ίδιος ίδρυσε με τη σύζυγό του Νταϊάνα. «Η γνώση είναι δύναμη, ιδιαίτερα στην εποχή μας», τονίζει προς όσους θέλουν να τον ακούσουν. Και δεν έχει άδικο.

Όπως αναγνωρίζουν όλοι οι ειδικοί του μάνατζμεντ και οι περισσότεροι οικονομολόγοι, ποτέ στην ιστορία των επιχειρήσεων η δύναμη της γνώσης δεν είχε την αξία που έχει κατακτήσει σήμερα. Κάθε εταιρεία βασίζεται όλο και περισσότερο σε προϊόντα γνώσης – πατέντες, τεχνογνωσία, τεχνικές μάνατζμεντ, πληροφορίες για τους πελάτες και τους προμηθευτές -, καθώς και στην πολύτιμη εμπειρία του παρελθόντος. Όλα αυτά αθροισμένα αποτελούν το «πνευματικό κεφάλαιο» μιας επιχείρησης.

Και γύρω από το κεφάλαιο αυτό δίνονται πραγματικές μάχες για την απόκτησή του, με αποτέλεσμα η βιομηχανική κατασκοπεία να είναι μια από τις πιο ακριβοπληρωμένες παροχές υπηρεσιών στην εποχή μας.

Η Intel

«Στην Intel, η γνώση μας επιτρέπει κάθε δυο χρόνια να λανσάρουμε νέα προϊόντα τα οποία περιέχουν όλο και περισσότερη γνώση. Παράλληλα, όμως, είναι και προϊόντα που δεν αντιγράφονται. Ως εκ τούτου, με την εμπορευματοποίηση τους απαιτούν μεγάλη άϋλη αξία, η οποία και υπερκαλύπτει το οποίο ερευνητικό κόστος τους». Αυτά μας έλεγε πριν λίγο καιρό, ο Τζάστιν Ραϊνερ, product manager στην Intel Ιρλανδίας.

Στο πλαίσιο αυτό, η Intel, που είναι ως γνωστόν η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής ημιαγωγών στον κόσμο, με μόλις 58 χρόνια ζωής, δίνει τεράστια σημασία στην παγκοσμιοποίηση της εκπαίδευσης. «Δαπανούμε 200 εκατ. δολάρια ετησίως για εκπαίδευση και μέχρι σήμερα έχουμε χρηματοδοτήσει εκπαιδευτικά προγράμματα για δέκα εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 12-18 ετών, σε ολόκληρο τον πλανήτη», τονίζει ο ερευνητής, Τζον Ντόργκαν, της Intel Ιρλανδίας. «Στα επόμενα πέντε χρόνια, θα εκπαιδεύσουμε άλλα δέκα εκατομμύρια παιδιά, των ιδίων ηλικιών».

Επίσης, μέσω του προγράμματος World Ahead, το οποίο στόχο έχει την πρόσβαση και τη συνδεσιμότητα, η Intel στοχεύει στο να βελτιώσει τις ζωές του κόσμου, επιταχύνοντας την πρόσβαση για όλους σε μία τεχνολογία χωρίς σύνορα, όπου στον κόσμο και αν βρίσκεται κανείς. «Μας ενδιαφέρουν πολύ οι άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίοι πρέπει να έχουν τεχνολογικά δικαιώματα στον ίδιο βαθμό με εμάς», προσθέτει ο Τζον Ντόργκαν. Αυτή η συλλογική γνώση είναι δύσκολο να προσδιοριστεί και ακόμα δυσκολότερο να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά.

Το πνευματικό κεφάλαιο ήταν ανέκαθεν πιο ορατό και η αξία του αναγνωριζόταν περισσότερο στην πρώτη γραμμή της επιστήμης – είτε όταν ήταν απαραίτητο για το λιώσιμο του μπρούτζου, πριν από 5.500 χρόνια, είτε σήμερα, στην ανάπτυξη προγραμμάτων λογισμικού. «Προστατεύουμε τα αποτελέσματα της ερευνάς μας με πολύ μεγαλύτερη προσοχή από ό,τι τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας», υπογραμμίζει ο Τζον Ντόργκαν.

Tα προϊόντα βιοτεχνολογίας

Πέρα όμως από τον κλάδο της πληροφορικής, εντυπωσιακή ποσότητα γνώσης περιέχουν επίσης σήμερα τα προϊόντα της βιοτεχνολογίας και της γενετικής – δύο κλάδοι που, σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις και εκτιμήσεις, θα γνωρίσουν απίστευτη ανάπτυξη στη διάρκεια του 21 ου αιώνα. Λόγου χάρη, στην εταιρεία Pioneer Hi-Bred International, οι επιστήμονες αναπαράγουν ειδικές ποικιλίες καλαμποκιού για να αντέχουν στις αρρώστιες, να έχουν μεγάλη απόδοση και ορισμένες ιδιαιτερότητες, όπως υψηλή περιεκτικότητα σε λάδι.

Είναι λοιπόν σαφές ότι, για αρκετές επιχειρήσεις σε μη παραδοσιακούς τομείς, το πνευματικό κεφάλαιο αποτελεί κορυφαίο συντελεστή παραγωγής πλούτου. Όμως, για τις περισσότερες επιχειρήσεις, η διαχείριση του πνευματικού κεφαλαίου παραμένει άγνωστη και είναι ελάχιστα τα στελέχη που κατανοούν πώς να την εξερευνήσουν. Μπορεί να γνωρίζουν τα πάντα για τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν απτή μορφή, όπως τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή να έχουν κάποια ιδέα για την αξία άλλων, όπως του λογισμικού που κινεί τα συστήματα πληροφορικής.

Ακόμη, ίσως να διαισθάνονται ότι η εκπαίδευση και η εμπειρία που σταδιακά αποκτούν οι υπάλληλοι τους εντάσσονται κάπως στο σύνολο των περιουσιακών τους στοιχείων. Ωστόσο, δύσκολα συνειδητοποιούν τι σημαίνει για μία εταιρεία πνευματικό κεφάλαιο και ποιες υπηρεσίες μπορεί να προσφέρει στην δραστηριότητά της.

Στο πνευματικό κεφάλαιο ανήκει και το ταλέντο. Στην αξία ενός εργαστηρίου, για παράδειγμα, συγκαταλέγεται η ικανότητα των επιστημόνων να προβούν σε νέες ανακαλύψεις στο μέλλον. Ποια τιμή μπορεί κανείς να βάλει σε αυτό; Ή σε άλλες άϋλες αξίες, όπως το ντιζάιν, η εξυπηρέτηση πελατών – τομείς που συχνά ξεχωρίζουν τους νικητές από τους ηττημένους; Αυτά τα πνευματικά περιουσιακά στοιχεία συμπεριφέρονται συνήθως με έναν τρόπο που αμφισβητεί τους παραδοσιακούς κανόνες. Η διαχείριση της τεχνογνωσίας δεν μοιάζει με την διαχείριση κεφαλαίων ή κτηρίων – ωστόσο, οι επενδύσεις σε πνευματικό κεφάλαιο απαιτούν εξίσου σοβαρή μεταχείριση.

«Είναι σαφές», λέει ο γκουρού του μάρκετινγκ Φίλιπ Κότλερ, «ότι, στη σημερινή περίοδο χάους, ένα πλεονέκτημα για τις εταιρείες είναι η προσαρμογή τους στο νόμο του πνεύματος και στις άϋλες αξίες που θα μπορεί να προσφέρει στα νέα κυρίως προϊόντα».