Οι παγκόσμιες επιπτώσεις της μη αύξησης του ορίου χρέους των ΗΠΑ

Ο αρχηγός της Ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στην αμερικανική βουλή Κέβιν Μακάρθι κατάφερε, μετά βίας, να περάσει το σχέδιο του για την αύξηση του ανώτατου ορίου χρέους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Το σχέδιο των Ρεπουμπλικάνων πρέπει να περάσει από την Γερουσία (που ελέγχουν οι Δημοκρατικοί) και να εγκριθεί από τον Μπάιντεν, πράγμα δύσκολο καθώς προβλέπει περικοπές δαπανών για Κοινωνική Ασφάλιση και άλλες προσφιλείς στους Δημοκρατικούς πολιτικές.

Αν και ο πρόεδρος μπορεί να απορρίψει το σχέδιο με βέτο και να το ξαναστείλει στην Βουλή, οι Δημοκρατικοί που ελέγχουν την Γερουσία, ανήσυχοι ότι μπορεί να προκληθεί στάση πληρωμών θέλουν να βρεθεί κάποια συμβιβαστική λύση, και μάλιστα όσο συντομότερα τόσο καλύτερα.

Διαχρονικά το ανώτατο όριο χρέους ως διαπραγματευτικό ατού

Η χρήση του ανώτατου ορίου του χρέους σχεδόν πάντα χρησιμοποιείται ως διαπραγματευτικό χαρτί, πράγμα που οι οικονομολόγοι πάντα ανεύθυνο. Αυτή τη στιγμή, όμως, αυτή η κατάσταση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς η νομισματική πολιτική σφίγγεται, η οικονομική ανάκαμψη είναι ακόμη εύθραυστη και ο πληθωρισμός δεν έχει ηττηθεί.

Το όριο χρέους δεν είναι αποτελεσματικό εργαλείο για τον περιορισμό του ποσού του ομοσπονδιακού χρέους. Η αύξηση του ορίου χρέους δεν επιτρέπει νέες δαπάνες ή περικοπές φόρων, απλώς αναγνωρίζει τα αποτελέσματα προηγούμενων δημοσιονομικών αποφάσεων. Όπως έχει γράψει το Γραφείο Λογοδοσίας της Κυβέρνησης (GAO), «Το ανώτατο όριο του χρέους δεν ελέγχει το ύψος του χρέους. Αντίθετα, είναι ένα εκ των υστέρων μέτρο που περιορίζει την ικανότητα του Υπουργείου Οικονομικών να δανείζεται για να χρηματοδοτήσει τις αποφάσεις που έχουν ήδη θεσπιστεί από το Κογκρέσο και τον Πρόεδρο».

Εάν το Κογκρέσο δεν αυξήσει ή αναστείλει το όριο χρέους, το Υπουργείο Οικονομικών θα ξεμείνει από περιθώρια δανεισμού κάποια στιγμή στο δεύτερο εξάμηνο του 2023. Σε εκείνο το σημείο, το Υπουργείο Οικονομικών δεν θα ήταν σε θέση να ανταποκριθεί στις τρέχουσες κρατικές λειτουργίες που απαιτούνται από το νόμο και άρα θα αθετούσε τις νομικές του υποχρεώσεις.

Στάση δανεισμού, στάση πληρωμών

Εάν η αμερικανική κυβέρνηση δεν μπορεί να δανειστεί, θα χρειαζόταν να επιβάλει απότομες, μαζικές μειώσεις στις δαπάνες, οι οποίες θα είχαν καταστροφικές συνέπειες σε ολόκληρη την οικονομία. Ορισμένα νοικοκυριά, επιχειρήσεις και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους όσο περίμεναν πληρωμές που τους οφείλει η κυβέρνηση.

Οι περικοπές στις επιχορηγήσεις σε βοήθεια θα επιβάρυνε τους προϋπολογισμούς των κρατικών και τοπικών κυβερνήσεων. Μια τόσο μεγάλη πτώση στις δαπάνες θα βύθιζε τις ΗΠΑ σε ύφεση και θα ανέβαζε την ανεργία. Η αδυναμία του Υπουργείου Οικονομικών να δανειστεί θα καθιστούσε αδύνατο για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική για να τονώσει την οικονομία ή να μετριάσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνεργοι, λόγω της απότομης περικοπής των κρατικών δαπανών.

Η μη αύξηση του ανώτατου ορίου χρέους θα τίναζε επίσης στον αέρα τα νομοθετήματα του Μπάιντεν για την πράσινη οικονομία και τον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού (IRS). Αυτό με την σειρά του θα πάγωνε, ή θα ακύρωνε, επενδύσεις και θα ανέστρεφε την άνοδο της αμερικανικής οικονομίας που πέτυχε η κυβέρνηση Μπάιντεν με τις δαπάνες που έχει υποσχεθεί. Με την σειρά του αυτό θα απαξίωνε βιομηχανικούς κολοσσούς, αμερικανικούς και μη, που επένδυσαν βασιζόμενοι σε αυτές τις μελλούμενους επιδοτήσεις, φοροελαφρύνσεις, κ.ο.κ.

Επιπλέον, η αδυναμία της κυβέρνησης να πληρώσει όλους τους λογαριασμούς της θα προκαλούσε τριγμούς στις χρηματοπιστωτικές αγορές σε όλο τον κόσμο. Θα ήγειρε σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ, θα μείωνε την εμπιστοσύνη των δανειστών, θα έθετε υπό αμφισβήτηση τη θέση του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα και θα αύξανε το ομοσπονδιακό κόστος δανεισμού. Ακόμη και η μετάβαση στο χείλος της χρεοκοπίας θα έβλαπτε σοβαρά την οικονομία.

Χρεοκοπία σημαίνει ύφεση και ανεργία στις ΗΠΑ

Μια εκτίμηση από το Moody’s Analytics στις αρχές Απριλίου προέβλεψε ότι σε ένα παρατεταμένο σενάριο αθέτησης υποχρεώσεων, οι ΗΠΑ θα διολίσθαιναν σε ύφεση, με το ΑΕΠ να υποχωρεί σχεδόν κατά 4%. Περίπου έξι εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα χάνονταν, οδηγώντας το ποσοστό ανεργίας στο 9%. Το επακόλουθο ξεπούλημα στο χρηματιστήριο θα διέγραφε 15 τρισεκατομμύρια δολάρια από τα περιουσιακά στοιχεία των αμερικανικών νοικοκυριών. Βραχυπρόθεσμα, τα επιτόκια θα εκτοξεύονταν και μακροπρόθεσμα, δεν θα έπεφταν ποτέ στα προηγούμενα χαμηλά.

Τα προηγούμενα αδιέξοδα των ορίων χρέους (κάθε χρόνο είναι θέμα, που οξύνεται αν το νομοθετικό σώμα ελέγχεται από διαφορετικό από την Προεδρία κόμμα) είχαν διαταράξει την αγορά χρέους του Υπουργείου Οικονομικών, είχαν προκαλέσει μείωση της ρευστότητας για ορισμένους τίτλους και είχαν αυξήσει το ομοσπονδιακό κόστος δανεισμού, παρόλο που κανένα από αυτά τα επεισόδια δεν προκάλεσε τελικά χρεοκοπία.

Μια πραγματική χρεοκοπία θα ήταν εκθετικά χειρότερη. Θα ανέβαζε απότομα τα επιτόκια του Δημοσίου, καθώς οι δανειστές θα απαιτούσαν μεγαλύτερο ποσοστό απόδοσης για να αντισταθμίσουν τον αυξημένο κίνδυνο. Άλλα επιτόκια – τόσο αμερικανικά όσο και άλλων χωρών – θα ακολουθούσαν τα υψηλότερα επιτόκια του αμερικανικού δημοσίου. Τα νοικοκυριά που ήδη παλεύουν με υψηλότερες τιμές και επιτόκια θα αντιμετώπιζαν τη διπλή απειλή του πολύ υψηλότερου κόστους δανεισμού και της απώλειας θέσεων εργασίας.

Η προστασία της πολιτικής και δημοσιονομικής πίστης της κυβέρνησης των ΗΠΑ με την αναστολή ή την αύξηση του ορίου χρέους δεν είναι ανάγκη να είναι κομματικό ζήτημα, αλλά γίνεται. Τις τελευταίες δεκαετίες, ο Πρόεδρος και το Κογκρέσο έχουν συγκρουστεί πολλές φορές για να αυξήσουν ή να αναστείλουν το όριο του χρέους και να αποφύγουν τη χρεοκοπία. Κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Τραμπ, το Κογκρέσο ανέστειλε το όριο χρέους τρεις φορές σε δικομματική βάση χωρίς πολλές τοξικότητες ή απειλές χρεοκοπίας, παρά τις βαθιές διαφορές σχετικά με τις φορολογικές και δημοσιονομικές πολιτικές.

Οι ΗΠΑ είναι η μόνη μεγάλη χώρα που θέτει ένα δεσμευτικό νομικό όριο στο ύψος του χρέους που μπορεί να εκδώσει το Υπουργείο Οικονομικών. Και άλλες χώρες έχουν όριο χρέους, αλλά το έχουν θέσει εσκεμμένα σε τόσο υψηλό επίπεδο που δεν αποτελεί περιορισμό. Η συνήθης διεθνής πρακτική είναι να μην υπάρχει τέτοιο όριο.

Τεράστιες επιπτώσεις παγκοσμίως

Όπως δείχνει η πρόσφατη αναταραχή στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι χρηματοπιστωτικές αγορές μπορεί να είναι εξαιρετικά ευαίσθητες στα λάθη της δημοσιονομικής πολιτικής και στην πολιτική αβεβαιότητα, ιδιαίτερα όταν η οικονομία είναι ήδη εύθραυστη.

Υπό τις παρούσες συνθήκες, ακόμη και η σοβαρή απειλή μιας χρεοκοπίας των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι αρκετή για να ταράξει τις αγορές και να βλάψει περαιτέρω την παγκόσμια οικονομία.

Αλλά η ζημιά από μια χρεοκοπία των ΗΠΑ δεν θα περιορίζεται στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα ομόλογα που εκδίδονται από τις ΗΠΑ ήταν τόσο αξιόπιστα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα που αντιμετωπίζονται ως ουσιαστικά άτρωτα στις χρηματοπιστωτικές αγορές και χρησιμοποιούνται για τη στήριξη ενός τεράστιου αριθμού χρηματοοικονομικών συμβολαίων παγκοσμίως.

Μείωση παγκόσμιου εμπορίου

Εάν μια χρεοκοπία οδηγούσε τις ΗΠΑ σε ύφεση, οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ θα μείωναν τον όγκο των αγαθών και των υπηρεσιών που αγοράζουν από το εξωτερικό.

Αν και αυτό θα επηρεάσει σχεδόν όλες τις χώρες σε κάποιο βαθμό, οι χώρες των αναδυόμενων αγορών που βασίζονται στις εξαγωγές στις Ηνωμένες Πολιτείες για μεγάλο μέρος των εσόδων τους θα πληγούν ιδιαίτερα σκληρά.

Η αναμενόμενη υποτίμηση του δολαρίου θα είχε παρόμοιο αντίκτυπο, καθιστώντας ακριβότερο για τις αμερικανικές εταιρείες να αγοράζουν από το εξωτερικό, με αποτέλεσμα το εμπόριο να μειωθεί ακόμη περισσότερο.

Οι συνδεδεμένες με το δολάριο οικονομίες θα υποφέρουν

Το δολάριο ΗΠΑ είναι ένα κοινό νόμισμα σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Ορισμένες χώρες το υιοθέτησαν ως επίσημο νόμισμα, ενώ σε άλλες υπάρχει παράλληλα με το τοπικό νόμισμα που συχνά «συνδέεται» με το δολάριο για να διατηρεί σταθερή την αξία του.

Σε περίπτωση που μια χρεοκοπία μείωνε την αξία του δολαρίου, οι χώρες με ιδιαίτερα δολαριοποιημένες οικονομίες θα έβλεπαν την αγοραστική δύναμη των δικών τους νομισμάτων να μειώνεται, καθώς αυτά δεν είναι πολύ αξιόπιστα.

Επηρεάζονται οι επιχειρηματικές συμφωνίες

Σε όλο τον κόσμο, πολλές διασυνοριακές συναλλαγές απαιτούν τον διακανονισμό τους σε δολάρια ΗΠΑ. Σε νορμάλ συνθήκες, αυτό θεωρείται ως ένας πρακτικός τρόπος ώστε οι ξαφνικές μεταβολές στην αξία ενός τοπικού νομίσματος δεν θέτουν δραματικά σε μειονεκτική θέση την μια συμβαλλόμενη πλευρά σε μια συναλλαγή που πρόκειται να διακανονιστεί στο μέλλον.

Μια ξαφνική και απότομη πτώση της αξίας του δολαρίου θα σήμαινε ότι τα άτομα και οι εταιρείες που αναμένουν πληρωμές για υπάρχουσες συμβάσεις σε δολάρια θα λάμβαναν ουσιαστικά λιγότερα από όσα περίμεναν για τα αγαθά και τις υπηρεσίες τους.

Οι πιο εξελιγμένες εμπορικές συμβάσεις ενδέχεται να περιέχουν ρήτρες κατά της αθέτησης πληρωμών που απαιτούν την επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνιών σε περίπτωση αθέτησης υποχρεώσεων που μειώνει την αξία ενός αποθεματικού νομίσματος. Αν και αυτό θα κρατούσε και τα δύο μέρη σε ένα συμβόλαιο οικονομικά αλώβητα, θα περιέπλεκε και πιθανότατα θα επιβράδυνε πολλές συναλλαγές.

Ένα από τα οικονομικά πλεονεκτήματα που απολαμβάνουν οι ΗΠΑ είναι ότι αποτελούν πόλο έλξης για το παγκόσμιο κεφάλαιο. Όταν η παγκόσμια οικονομία είναι ισχυρή, οι επενδυτές που αναζητούν ανάπτυξη διοχετεύουν χρήματα σε αμερικανικές εταιρείες. Όταν τα πράγματα είναι άσχημα, οι επενδυτές αναζητούν καταφύγιο σε ομόλογα ν ΗΠΑ. Είτε έτσι είτε αλλιώς, οι παγκόσμιες αγορές κατευθύνουν κεφάλαια στις ΗΠΑ.

Αλλά όταν τα επιτόκια αυξάνονται για λάθος λόγο, όπως σε μια περίπτωση χρεοκοπίας επειδή οι επενδυτές δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση των ΗΠΑ να πληρώσει τα χρέη της, αυτό το σύστημα καταρρέει.

Το αποτέλεσμα είναι ότι σε κάποιο βαθμό, οι επενδυτές που αναζητούν καταφύγιο θα ήταν πιο επιφυλακτικοί όσον αφορά την αξία των αμερικανικών ομολόγων σαν κορυφαία επένδυση για την προστασία της αξίας των περιουσιακών τους στοιχείων. Η λογική κίνηση θα ήταν να αρχίσουν να κατευθύνουν τουλάχιστον ορισμένες από τις επενδύσεις τους σε ομόλογα άλλων χωρών που εκφράζονται σε διαφορετικά νομίσματα.

Νέο αποθεματικό νόμισμα

Μια παρενέργεια αυτών των νέων ροών κεφαλαίων θα μπορούσε να είναι μια πρόκληση για το δολάριο ως παγκόσμιο «αποθεματικό νόμισμα». Οι τριγμοί που ήδη υπήρχαν και εντάθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία θα απειλούσαν να εκθρονίσουν το δολάριο με άγνωστα αποτελέσματα για όσες οικονομίες κατέχουν τίτλους αμερικανικού δημοσίου και αποθεματικό σε δολάρια.

Αποθεματικό νόμισμα είναι χρήματα που κατέχονται από την κεντρική τράπεζα μιας χώρας και τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα προκειμένου να διευκολυνθεί το παγκόσμιο εμπόριο για τις εγχώριες εταιρείες, να εκπληρωθούν οι διεθνείς υποχρεώσεις του χρέους και να επηρεαστούν οι συναλλαγματικές ισοτιμίες του εγχώριου νομίσματος, μεταξύ άλλων λόγων.

Η σταθερότητα του δολαρίου το έχει καταστήσει το κυρίαρχο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό έχει δημιουργήσει σταθερή παγκόσμια ζήτηση για δολάρια, δίνοντας τη δυνατότητα στην κυβέρνηση των ΗΠΑ να δανείζεται με χαμηλότερα επιτόκια από άλλα μεγάλα κράτη.

Οι παγκόσμιοι ανταγωνιστές των Ηνωμένων Πολιτειών, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ρωσίας – αλλά ακόμη και σύμμαχοι, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση – υποστήριζαν εδώ και χρόνια ότι θα ήταν καλύτερα η κυριαρχία του δολαρίου να μην ήταν τόσο απόλυτη.

Υπήρξε μικρή κίνηση για την κατάρριψη του δολαρίου τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά ένα σοκ όπως μια χρεοκοπία για τα χρέη των ΗΠΑ θα μπορούσε να πείσει ορισμένες χώρες να αντισταθμίσουν τα στοιχήματά τους συναλλασσόμενες σε άλλα νομίσματα, όπως το ευρώ ή το γιουάν – ρενμίμπι, ως προσθήκες στα αποθεματικά τους.

Μεσο-μακροπρόθεσμα για την Κίνα ή την ευρωζώνη, αυτό θα μπορούσε να είναι λίαν επωφελές, αλλά αυτή όμως η εναλλαγή ούτε εύκολη, ούτε γρήγορη μπορεί να είναι επιβαρύνοντας περαιτέρω το παγκόσμιο εμπόριο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.

Επιπλέον μια χρεοκοπία των ΗΠΑ θα σήμαινε, πιθανότατα, ένα άδοξο τέλος στη προσπάθεια στήριξης της Ουκρανίας στον πόλεμο της με την Ρωσία, με άγνωστα μεν, αλλά δυσοίωνα αποτελέσματα.