Τα πραγματικά οφέλη του πληθωρισμού ξεπερνούν το θεωρητικό κόστος

Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας της Αγγλίας βρέθηκε στο επίκεντρο την περασμένη εβδομάδα επειδή είπε κάτι αυτονόητο, όχι μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά για το μεγαλύτερο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου. Ο Huw Pill δήλωσε σε ένα podcast ότι ορισμένες εταιρείες και εργαζόμενοι έπρεπε να αποδεχτούν ότι είναι σε χειρότερη θέση. Έχει δίκιο. Η οικονομία έχει γίνει φτωχότερη, σε πραγματικούς όρους, λόγω ενός μπαράζ πραγματικών σοκ τα τελευταία τρία χρόνια: η πανδημία Covid-19, ο πόλεμος στην Ουκρανία και πιο πρόσφατα ένα σημαντικό σοκ στις τιμές των τροφίμων.

Το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι κεντρικές τράπεζες – και επομένως οι επενδυτές – είναι πώς πρέπει να απαντήσουν. Θα πρέπει οι νομισματικές αρχές να ενεργήσουν γρήγορα για να εξουδετερώσουν τον πληθωρισμό που προκύπτει ή θα πρέπει να κάνουν λάθος από την πλευρά τους και να ανεχθούν την τρέχουσα ανοδική μετατόπιση του επιπέδου των τιμών;

Στην εποχή των κεντρικών τραπεζών που στοχεύουν στον πληθωρισμό, η απάντηση μπορεί να φαίνεται προφανής. Ο πληθωρισμός είναι πάντα και παντού κακό πράγμα. Ωστόσο, η οικονομική θεωρία δυσκολεύεται εξαιρετικά να προσδιορίσει το κοινωνικό κόστος που επιβάλλεται από ένα αυξανόμενο επίπεδο τιμών.

Τα οικονομικά εγχειρίδια αναφέρουν ότι μια σημαντική απώλεια βάρους από τον πληθωρισμό ήταν το «menu cost»: η σπατάλη πόρων όταν οι εταιρείες πρέπει να αλλάζουν τακτικά τα επίπεδα τιμών τους. Αυτό πάντα φαινόταν ελάχιστο και πρέπει να είναι σχεδόν άσχετο στην ψηφιακή εποχή. Ένα άλλο υποτιθέμενο μειονέκτημα της αύξησης των τιμών ήταν το «κόστος δερμάτινων παπουτσιών» – συντομογραφία για την ταλαιπωρία της μετακίνησης χρημάτων μεταξύ καταθέσεων και λογαριασμών ταμιευτηρίου για τη διατήρηση των διαθεσίμων μετρητών. Τώρα που οι χρήστες smartphone μπορούν να αλλάζουν τράπεζα με το δάχτυλο του αντίχειρα, αυτή η ιδέα ακούγεται θετικά περίεργη.

Μια πιο σοβαρή επιβάρυνση είναι η αβεβαιότητα που εισάγουν οι αυξανόμενες τιμές στον χρηματοοικονομικό σχεδιασμό. Αλλά αυτό καθοδηγείται περισσότερο από την αστάθεια του πληθωρισμού παρά από το επίπεδό του, και επομένως είναι ένας λόγος για να αποφευχθεί η ασταθής ή ανίκανη χάραξη πολιτικής, αντί να διατηρηθεί ο πληθωρισμός κάτω από ένα συγκεκριμένο ποσοστό.

Τέλος, υπάρχει το επιχείρημα του ηθικολόγου ότι οποιαδήποτε μείωση της πραγματικής αξίας της εθνικής νομισματικής μονάδας ισοδυναμεί ουσιαστικά με κλοπή. Αυτό το αρχαίο κατηγορητήριο ουσιαστικά αποφεύγει την ερώτηση. Υπάρχουν νικητές και ηττημένοι, και θετικές και αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις από την υποτίμηση του νομίσματος. Το ζητούμενο της οικονομικής θεωρίας είναι να επιτρέψει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αναλύσουν τις συναλλαγές.

Εάν το θεωρητικό κόστος του πληθωρισμού είναι ασαφές, τα πιθανά πλεονεκτήματα που έχει να προσφέρει είναι πιο συγκεκριμένα. Τυχαίνει επίσης να σχετίζονται άμεσα με τις δύο πιο σημαντικές οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι προηγμένες οικονομίες σήμερα.

Το πρώτο είναι το αναπόφευκτο γεγονός των ουσιαστικών, πραγματικών κλονισμών στο εισόδημα και τον πλούτο στα οποία αναφερόταν ο Pill. Μερικά από αυτά είναι πιθανό να είναι προσωρινά. Άλλοι αντιπροσωπεύουν πιο μόνιμες αλλαγές στους όρους εμπορίου και του σχετικού πλούτου των χωρών. Όλα συνεπάγονται σημαντικές αλλαγές στις σχετικές τιμές εντός των οικονομιών και συνεπώς στην τύχη των διαφορετικών βιομηχανιών. Για παράδειγμα, οι βιομηχανίες έντασης ενέργειας υποφέρουν από το αυξανόμενο κόστος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, ενώ οι εταιρείες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές χάνουν την ανταγωνιστικότητά τους όταν διακόπτονται οι διασυνοριακές αλυσίδες εφοδιασμού.

Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να αποτρέψει αυτούς τους κραδασμούς: οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν μπορούν να ανακαλύψουν εμβόλια, να τερματίσουν τους πολέμους ή να καλλιεργήσουν ντομάτες. Αυτό που μπορεί να κάνει, ωστόσο, είναι να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο θα συμβεί η προκύπτουσα οικονομική προσαρμογή.

Μια επιλογή είναι η θεραπεία σοκ. Διατηρώντας πάση θυσία τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα, οι κεντρικές τράπεζες θα ανάγκαζαν μεγάλες σχετικές αλλαγές τιμών να πραγματοποιηθούν με αποδιοργανωτικό και ασυνεχές τρόπο. Αυτό σχεδόν σίγουρα θα σήμαινε μεγάλη αύξηση της ανεργίας. Η εναλλακτική λύση είναι να επιτραπεί στο συνολικό επίπεδο τιμών να κινηθεί ανοδικά, διευκολύνοντας τους νέους μη ανταγωνιστικούς τομείς να μειώσουν τους μισθούς σε πραγματικούς όρους χωρίς να χάσουν θέσεις εργασίας. Η επανεξισορρόπηση της οικονομίας γίνεται πολύ πιο εύκολη.

Ο Μέρβιν Κινγκ, τότε κυβερνήτης της BoΕ, το είπε ρητά το 2010. Ήταν καλύτερο να τρέχουμε τον πληθωρισμό κατά μέσο όρο στο 5% για μερικά χρόνια, ενώ οι άνθρωποι διατηρούσαν τις δουλειές τους παρά να σταυρώνουμε την οικονομία στο σταυρό ενός αυθαίρετου στόχου 2%. Ο James Forder, συγγραφέας του «Macroeconomics and the Phillips Curve Myth» επισημαίνει ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι ενέκρινε επίσης αυτό το επιχείρημα στον απόηχο της κρίσης της ευρωζώνης του 2012.

Οι σημερινοί κεντρικοί τραπεζίτες ήταν εξίσου πρόθυμοι να εξηγήσουν ότι οι βαθύτερες αιτίες της κρίσης του κόστους ζωής δεν έχουν τα χέρια τους. Αλλά ήταν πολύ λιγότερο σαφείς ότι ο πληθωρισμός είναι ο λιγότερο επιζήμιος τρόπος για να εκτονωθεί η πίεση.

Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση που απειλεί τη σταθερότητα των προηγμένων οικονομιών σήμερα είναι η ύπαρξη των γιγαντιαίων χρηματοοικονομικών ανισορροπιών που έχουν συσσωρευτεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, ο Κένεθ Ρόγκοφ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, υποστήριξε ότι ο πληθωρισμός ήταν ο μόνος εφικτός τρόπος για να μειωθεί η πραγματική αξία του χρέους και να αποτραπούν οι τεράστιοι μακροοικονομικοί κίνδυνοι που ενυπάρχουν στις αγορές κατοικιών με πλούσια αξία που χρηματοδοτούνται από μη βιώσιμα στεγαστικά δάνεια. Τότε το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ ήταν 73% του ΑΕΠ, λιγότερο από 15 χρόνια αργότερα η αναλογία έφτασε στο 133%. Οι τιμές των κατοικιών στις ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, κορυφώθηκαν πέρυσι κατά με 45%  σε πραγματικούς όρους από ό,τι όταν ο Rogoff έκανε την έκκλησή του. Χρηματοοικονομικές ανισορροπίες όπως αυτές δεν είναι ούτε κοινωνικά βιώσιμες ούτε οικονομικά αποδοτικές.

Όπως και με τις προσαρμογές στις αγορές εργασίας, υπάρχει μια συμβατική θεραπεία: αφήστε τη δημοσιονομική πολιτική να αναλάβει την πίεση. Ωστόσο, η κλίμακα της ρητής φορολογίας και διανομής που απαιτείται για την αποκατάσταση της ισορροπίας του πλούτου θα ήταν ένα δύσκολο ερώτημα ακόμη και σε λιγότερο πολιτικά πολωμένους καιρούς. Το να επιτρέπεται στον πληθωρισμό να συρρικνώνει τους επικούς ισολογισμούς σε μια πιο διαχειρίσιμη κλίμακα είναι απλούστερο, πιο βολικό και αναμφισβήτητα επίσης δικαιότερο.

Οι υψηλότερες τιμές κάνουν ήδη τα μαγικά τους. Μέχρι το τέλος του 2022, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ είχε μειωθεί κατά σχεδόν δώδεκα ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, παρά τα επίμονα δημοσιονομικά ελλείμματα. Τέτοια θαύματα είναι πιθανά όταν το ονομαστικό ΑΕΠ αυξάνεται 21% σε δύο χρόνια. Τα οικιστικά ακίνητα των ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, είναι ήδη 7% φθηνότερα σε πραγματικούς όρους από ό,τι στο αποκορύφωμά τους, αλλά χωρίς τον κίνδυνο καταστροφικού αποπληθωρισμού του χρέους που θα έφερνε μια πτώση της ονομαστικής τιμής των κατοικιών.

Αν και η τρέχουσα γενιά κεντρικών τραπεζιτών στις προηγμένες οικονομίες φαίνεται απρόθυμη να το πει φωναχτά, ο προσωρινά υψηλότερος πληθωρισμός αποτελεί μέρος της λύσης στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι οικονομίες τους. Οι επενδυτές θα πρέπει να τοποθετήσουν τα στοιχήματά τους ανάλογα. Στο τέλος, τα πρακτικά οφέλη του πληθωρισμού θα υπερβούν το θεωρητικό κόστος του.

REUTERS BREAKINGVIEWS