Καζακστάν: Ο πόλεμος της Ουκρανίας εκτίναξε τις νέες επενδύσεις

Από τότε που ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκίνησε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» κατά της Ουκρανίας, οι διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν ως απάντηση στην ρωσική εισβολή προκάλεσαν μια ολοένα και αυξανόμενη «αιμορραγία» ξένων εταιρειών που εδρεύουν στη Ρωσική Ομοσπονδία σε άλλα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, με πολλές από αυτές να επιλέγουν τη μετεγκατάστασή τους στο Καζακστάν.

Στις 19 Απριλίου, ο πρωθυπουργός του Καζακστάν Αλίχαν Σμαΐλοφ δήλωσε στους συμμετέχοντες σε μια κυβερνητική συνάντηση -που πραγματοποιήθηκε για να συζητηθεί η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της χώρας του- ότι η κυβέρνησή του βρίσκεται σε συνομιλίες με 43 μεγάλες διεθνείς εταιρείες με έδρα τη Ρωσία σχετικά με τη μετεγκατάστασή τους στη χώρα της Κεντρικής Ασίας.

Πυρηνικά εργοστάσια: Το Καζακστάν αυξάνει τις εξορύξεις ουρανίου για να προμηθεύει την Ευρώπη

Σύμφωνα με τον Σμαΐλοφ, πέρα από αυτές τις 43 εταιρείες που εξετάζουν να εγκατασταθούν στη χώρα του, άλλες 24 ξένες εταιρείες έχουν ήδη μετεγκατασταθεί στο Καζακστάν. Οι επιχειρήσεις που μετέφεραν τη βάση των δραστηριοτήτων τους από τη Ρωσία στο Καζακστάν μεταξύ άλλων είναι οι Honeywell, InDriver, Weir Minerals, Ural Motorcycles, Fortescue, TikTok, Koppert και Emerson. Σύμφωνα με τα ίδια δημοσιεύματα, οι συζητήσεις συνεχίζονται με τις Boeing, EPAM Systems, Youngsan, Skoda Transportation, GE Healthcare και Philips.

Φόβος για δημοσιονομικές συνέπειες λόγω των δυτικών κυρώσεων

Οι εταιρείες άρχισαν να φοβούνται τις δημοσιονομικές συνέπειες μιας σειράς ολοένα και πιο σκληρών κυρώσεων κατά της Ρωσίας μετά την έναρξη του πολέμου από τον Πούτιν. Η αυξανόμενη «έξοδος» ξένων εταιρειών που αναζητούν πιο ευνοϊκές ευκαιρίες για άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) συνέπεσε με τις αυξημένες προσπάθειες του Καζακστάν, του πιο ευημερούντος κράτους της Κεντρικής Ασίας, να εξασφαλίσει περισσότερες ΑΞΕ.

Ο όγκος των εταιρειών που επιδεικνύουν ενδιαφέρον για το Καζακστάν δεν είναι ασήμαντος. Στις 22 Δεκεμβρίου 2022, ο υφυπουργός Εξωτερικών του Καζακστάν Αλμας Αϊντάροφ δήλωσε ότι λιγότερο από ένα μήνα μετά την έναρξη του πολέμου, το Καζακστάν άρχισε να διαπραγματεύεται με εκατοντάδες ξένες εταιρείες με έδρα τη Ρωσία σχετικά με την πιθανή μετεγκατάστασή τους στη χώρα του. Ο Αϊντάροφ είπε σε μια ενημέρωση στην Κεντρική Υπηρεσία Επικοινωνιών του Καζακστάν:

«Από την αρχή της σύγκρουσης και την ανακοίνωση των κυρώσεων κατά της ρωσικής οικονομίας, έχουμε εντοπίσει 362 εταιρείες που έχουν ανακοινώσει δημόσια την απόσυρση ή τη μείωση των δραστηριοτήτων τους στη ρωσική αγορά. Αυτές οι 362 εταιρείες είναι ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία και μας ενδιαφέρουν. Από τον Μάρτιο, επικοινωνήσαμε με τις μητρικές εταιρείες αυτών των εμπορικών σημάτων με πρόταση μετεγκατάστασής τους στο Καζακστάν. Μέχρι σήμερα, 62 εταιρείες μάς έχουν δώσει θετική απάντηση ότι είναι έτοιμες να εξετάσουν το Καζακστάν ως εναλλακτική πλατφόρμα».

Καθώς οι κορυφαίες προτεραιότητες της κυβέρνησης του Προέδρου του Καζακστάν Τοκάεφ περιλαμβάνουν τόσο τις προσπάθειες διαφοροποίησης της οικονομίας του μακριά από την υπερβολική εξάρτηση από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων όσο και την προσέλκυση περισσότερων ΑΞΕ, το πλήγμα που δέχονται οι ξένες εταιρείες που αποχωρούν από τη Ρωσία αντιπροσωπεύει ένα απροσδόκητο πιθανό κέρδος για τη χώρα του.

Τρεις μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Καζακστάν και Υπουργός Εξωτερικών Μουχτάρ Τλεουμπέρντι επισκέφθηκε τις ΗΠΑ, όπου η αντιπροσωπεία του είχε συνομιλίες με εξέχοντες επιχειρηματίες στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον.

Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας του Καζακστάν, από τον Οκτώβριο του 2021, οι ΑΞΕ στο Καζακστάν ανήλθαν συνολικά σε 170 δισεκατομμύρια δολάρια, συμπεριλαμβανομένων των 40,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις ΗΠΑ (Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, 2023).

Η αντιπροσωπεία του Καζακστάν πραγματοποίησε συναντήσεις με στελέχη της Boeing, Valmont Industries, Honeywell, Pfizer, Champion Foods, Paramount, SMP Robotics, LA Solar Group, Ardmore Capital και JPMorgan Chase & Co.

Σε ετοιμότητα για την υποδοχή ξένων εταιρειών

Από τη μεριά του, ο Μερζάν Γιουσούποφ, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Kazakh Invest, εθνικής εταιρείας που είναι υπεύθυνη για την προσέλκυση ΑΞΕ στη χώρα, είπε μεταξύ άλλων: «Σε σχέση με τη μετεγκατάσταση πολλών εταιρειών στο Καζακστάν, εκφράζουμε την ετοιμότητά μας να δημιουργήσουμε όλες τις θεσμικές συνθήκες για την καθιέρωση άμεσης αλληλεπίδρασης με ξένες εταιρείες παρέχοντας ευκαιρίες μετακίνησης στο Καζακστάν ή ανοίγματος κοινοπραξιών».

Ο επερχόμενος «ποταμός» ξένων επιχειρήσεων που ρέει από τη ρωσική αγορά στο Καζακστάν, μπορεί σύντομα να μετατραπεί σε μια μανιώδη πλημμύρα. Στις 25 Απριλίου, ο Πούτιν υπέγραψε ένα διάταγμα με τίτλο: «Σχετικά με την προσωρινή διαχείριση ορισμένων περιουσιακών στοιχείων», το οποίο καθιέρωσε έναν μηχανισμό για την εισαγωγή της προσωρινής διαχείρισης ξένων περιουσιακών στοιχείων στη Ρωσία.

Το διάταγμα του Πούτιν προβλέπει την «προσωρινή διαχείριση» των ξένων περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν οι ρωσικές θυγατρικές της φινλανδικής Fortum Oyj και της γερμανικής Unipro (και οι δύο εταιρείες ενέργειας) από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Περιουσίας, προκειμένου να δημιουργηθούν περιουσιακά στοιχεία «υψίστης σημασίας για τη σταθερή λειτουργία του ρωσικού ενεργειακού τομέα».

Το νομικό πλαίσιο του διατάγματος καθιστά δυνατή την καθιέρωση «προσωρινής» εξωτερικής διαχείρισης ξένων περιουσιακών στοιχείων σε περίπτωση που η Ρωσία, ρωσικά νομικά ή φυσικά πρόσωπα στερηθούν του δικαιώματος ιδιοκτησίας περιουσίας στο εξωτερικό, γεγονός που θα μπορούσε να δημιουργήσει απειλή για τη ρωσική εθνική, οικονομική ή ενεργειακή ασφάλεια.

Οι πρόσφατες κινήσεις της Ρωσίας ενάντια στις ξένες επιχειρηματικές οντότητες που παραμένουν εντός των ορίων της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι πιθανό να ενισχύουν ακόμη περισσότερο την τάση αποχώρησης, με το κοντινό Καζακστάν να εμφανίζεται ως η κύρια εναλλακτική στον μετασοβιετικό ευρασιατικό χώρο. Το 2021, οι παγκόσμιες ΑΞΕ ανήλθαν συνολικά σε 1,58 τρισεκατομμύρια δολάρια, αυξημένες κατά 64% από τα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα του 2020. Το Καζακστάν παραμένει ο νούμερο ένα προορισμός ΑΞΕ στη μετασοβιετική Κεντρική Ασία, απορροφώντας περίπου το 70% των συνολικών περιφερειακών εισροών ΑΞΕ (Lloyds Bank, Απρίλιος 2023).

Καθώς το Καζακστάν συνεχίζει να μεταρρυθμίζει τις οικονομικές και νομικές του δομές για να φιλοξενήσει καλύτερα τις ξένες και εγχώριες επενδύσεις, φαίνεται πιθανό ότι πολλοί από τους νέους «πρόσφυγες» της Ρωσίας θα εξετάσουν το ενδεχόμενο να κάνουν την «προσωρινή» εξορία τους στη στέπα, πιο μόνιμη.