ICAP CRIF: Οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας – Μελέτη για την ανεργία και την απασχόληση

Σημαντική αύξηση της απασχόλησης καταγράφηκε το 2022 στην Ελλάδα, σε συνέχεια της θετικής πορείας της αγοράς εργασίας το 2021, όπως προκύπτει από την έρευνα της ICAP CRIF για την απασχόληση και την ανεργία.

ICAP CRIF: Στο 25,5% το ποσοστό διείσδυσης της γυναικείας επιχειρηματικότητας το 2022

«Η αγορά εργασίας εμφάνισε αύξηση της απασχόλησης το 2022, συνεχίζοντας την ανοδική της πορεία από το 2021, και μάλιστα με υψηλότερο ρυθμό. Συγκεκριμένα, η μέση ετήσια απασχόληση ενισχύθηκε κατά 5,4% το 2022 έναντι ποσοστού 1,4% το προηγούμενο έτος», δήλωσε σχετικά με τα ευρήματα της μελέτης η κα Νικήτα Κωνσταντέλλου, πρόεδρος και CEO του ομίλου ICAP CRIF.

Πρόσθεσε ότι «η ελληνική οικονομία κατά το 2022 κινήθηκε σε αναπτυξιακή τροχιά, καταγράφοντας θετικό ρυθμό μεταβολής, με το ΑΕΠ (σε όρους όγκου) να σημειώνει αύξηση 5,9%, ποσοστό ωστόσο χαμηλότερο από το αντίστοιχο του 2021 (+8,4%). Η πορεία της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας επηρεάζει άμεσα και την αγορά εργασίας, έστω και σε βραχύ χρονικό ορίζοντα. Συνεπώς, η αύξηση της απασχόλησης τη διετία 2021-2022 ήταν απόρροια της δυναμικής επιστροφής της εγχώριας οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά, μετά την βαθιά ύφεση του 2020. Επιπλέον, παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία με την εκτόξευση του πληθωρισμού, ο ετήσιος δείκτης ανεργίας για το 2022 ακολουθώντας την πτωτική τάση της τελευταίας δεκαετίας, διαμορφώθηκε σε ποσοστό 12,4% από 14,8% το 2021.»

Η κα Κωνσταντέλλου επισημαίνει ότι «αναφορικά με την εξέλιξη της πορείας της ελληνικής οικονομίας, θεσμικοί φορείς κάνουν λόγο για επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης το 2023, καθώς προβλέπεται μικρή αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,8%. Οι εκτιμήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο είναι συγκρατημένα αισιόδοξες, υποστηρίζοντας το σενάριο ότι η κορύφωση του πληθωρισμού έχει περάσει, και πλέον μπαίνουμε σε φάση αποκλιμάκωσης. Παράλληλα, ο στόχος της επαναφοράς της χώρας σε επενδυτική βαθμίδα μέσα στο 2023 είναι πιο ορατός από ποτέ, μετά από μία δύσκολη οικονομική δεκαετία.»

«Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θεωρώ ότι η ελληνική οικονομία μπορεί να διατηρήσει την ανοδική της πορεία, βάζοντας γερές βάσεις για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Βεβαίως, σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της απασχόλησης στη χώρα μας θα διαδραματίσει η πορεία των κλάδων που συνεισφέρουν σημαντικά σε αυτήν, όπως είναι ο εισερχόμενος τουρισμός, ο οποίος αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αυξημένος σε σχέση με την περσινή χρονιά, καθώς σύμφωνα με εκτιμήσεις μπορεί να ξεπεράσει, σε επίδοση, τη χρονιά ρεκόρ του 2019, τόσο σε αφίξεις τουριστών όσο και εσόδων.»

Η έκθεση

Όπως αναφέρεται στην έκθεση, η ελληνική οικονομία το 2022 κινήθηκε σε ανοδική τροχιά, καθώς το ΑΕΠ της χώρας αυξήθηκε (σε όρους όγκου) κατά 5,9% έναντι του προηγούμενου έτους. Ωστόσο, ο ρυθμός ανάπτυξης του ελληνικού ΑΕΠ το 2022 μειώθηκε σε σχέση με το 2021 (+8,4%2), εξαιτίας της σημαντικής αύξησης των τιμών της ενέργειας, ύστερα από μια σειρά υγειονομικών και γεωπολιτικών κρίσεων (πανδημία Covid-19, πόλεμος Ρωσίας Ουκρανίας).

Η γεωπολιτική αναταραχή στην Ανατολική Ευρώπη, που ξεκίνησε τους πρώτους μήνες του 2022, οδήγησε σε έκρηξη του πληθωρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτοξεύοντας τις τιμές της ενέργειας (φυσικό αέριο, πετρέλαιο, ηλεκτρικό ρεύμα), επηρεάζοντας αντίστοιχα τις τιμές στα είδη πρώτης ανάγκης (σιτηρά, λαχανικά, κρέας). Η ελληνική οικονομία επηρεάστηκε σε αισθητά μεγάλο βαθμό από την άνοδο του εισαγόμενου πληθωρισμού, που διάβρωσε ιδιαιτέρως τα διαθέσιμα εισοδήματα των μισθωτών, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Εξετάζοντας διαχρονικά την αγορά εργασίας στη χώρα μας, διαπιστώνεται ότι η παρατεταμένη οικονομική κρίση της χώρας την προηγούμενη δεκαετία επέφερε κλυδωνισμούς και στην αγορά εργασίας, η οποία επλήγη σε μεγάλο βαθμό, με τα ποσοστά ανεργίας να εκτινάσσονται σε υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, από το 2014 μέχρι και το 2019 σημειώθηκε αύξηση της απασχόλησης. Η ξαφνική εμφάνιση της νόσου Covid-19 σε παγκόσμιο επίπεδο και η εξάπλωσή της στη χώρα μας από τον Μάρτιο του 2020, μετέβαλε ξανά τα δεδομένα και ανέτρεψε τη θετική πορεία των
προηγουμένων ετών, καθώς η απασχόληση κατέγραψε μείωση. Παρ’ όλα αυτά, με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων από το Μάιο του 2021 και εν γένει τη βελτίωση του οικονομικού περιβάλλοντος της χώρας, η απασχόληση παρουσίασε εκ νέου αυξητική τάση, η οποία συνεχίστηκε και το 2022 και μάλιστα με πιο έντονο ρυθμό.

Το ποσοστό ανεργίας παρουσιάζει συνεχή μείωση τα τελευταία χρόνια (2014-2022). Χαρακτηριστικό είναι ότι η συνεχής καθοδική πορεία, παρά τις δύσκολες συνθήκες που βίωσε η οικονομική δραστηριότητα της χώρας, συνεχίστηκε και την περίοδο 2021-2022. Τονίζεται, ότι το 2022 παρατηρήθηκε μείωση του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού κατά 138 χιλ. (ή 3,1% σε ετήσια βάση). Η μείωση αυτή προήλθε, σε μεγάλο βαθμό, από την αύξηση της απασχόλησης δεδομένου ότι ο πληθυσμός εργάσιμης ηλικίας στην Ελληνική Επικράτεια παρέμεινε σχετικά σταθερός.

Στην ακόλουθη ανάλυση επιχειρείται να δοθεί μια εικόνα των εξελίξεων και τάσεων όσον αφορά την απασχόληση και ιδιαίτερα την εξέλιξη της ανεργίας, όπως αυτή διαμορφώνεται από την οικονομική συγκυρία.

Οι εξελίξεις το 2022

Ανοδική ήταν η πορεία της απασχόλησης την τελευταία διετία 2021-2022, μετά τη μείωση που κατέγραψε το 2020, εξαιτίας της πανδημικής κρίσης, λόγω του κορονοϊού (Covid -19). Το επόμενο έτος (2021) επανήλθε σε τροχιά ανάκαμψης, τάση η οποία συνεχίστηκε και το 2022 με αρκετά πιο υψηλό ρυθμό. Το 2022 βρήκε την ελληνική οικονομία να προσπαθεί να αφήσει πίσω της τις επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων της προηγούμενης διετίας (2020-2021). Όπως διαπιστώνεται από τα στοιχεία των τριμηνιαίων Ερευνών Εργατικού Δυναμικού της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (Ελληνική Στατιστική Αρχή), κατά το Δ’ τρίμηνο του 2022 η απασχόληση κατέγραψε αύξηση 2,0% σε ετήσια βάση (έναντι του Δ΄ τριμήνου του 2021), ενώ σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο οι απασχολούμενοι μειώθηκαν κατά 1,9% (λόγω και της εποχικότητας στην απασχόληση – π.χ. στον τουρισμό). Ο αριθμός των απασχολουμένων στα τέλη του 2022 ανήλθε σε 4.135,2 χιλ. άτομα (διάγραμμα 1). Ο μέσος αριθμός των απασχολουμένων αυξήθηκε κατά 5,4% το 2022, συνεχίζοντας την ανοδική πορεία από το 2021 όπου είχε αυξηθεί κατά 1,4% σε ετήσια βάση.

Αναφορικά με τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού, οι απασχολούμενοι το Δ΄ τρίμηνο του 2022 αντιστοιχούν στο 45,7% του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας (πίνακας 1). Στα τέλη του 2022, όπως επίσης και στα τέλη του 2021, από το σύνολο των απασχολούμενων οι άνδρες κάλυψαν το 57,6%, ενώ οι γυναίκες το 42,4%. Ακόμη, οι μισθωτοί καλύπτουν το 69,6% του συνόλου των απασχολουμένων, οι αυτοαπασχολούμενοι γενικά το 27,3% ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αφορά μέλη οικογενειακών επιχειρήσεων (ως βοηθητικό προσωπικό).

Αναφορικά με τις μεταβολές βάσει του φύλου των απασχολουμένων, παρατηρείται ότι στους άνδρες καταγράφηκε αύξηση της απασχόλησης και τα τέσσερα τρίμηνα του 2022 (σε σχέση με τα αντίστοιχα τρίμηνα του 2021), αλλά με επιβραδυνόμενο ρυθμό. Ανάλογη σχεδόν εικόνα παρουσίασε και η απασχόληση στις γυναίκες.

Το 2022, ο αριθμός των ανδρών απασχολούμενων αυξήθηκε τα πρώτα τρία τρίμηνα, ενώ μειώθηκε στο Δ’ τρίμηνο. Αντίστοιχη πορεία ακολούθησε και η απασχόληση για τις γυναίκες.

Επίσης, από την έρευνα της ΕΛ.ΣΤΑΤ. προκύπτει ότι η μερική απασχόληση κάλυψε το 8,1% της συνολικής το Δ’ τρίμηνο του 2022, έναντι 9,1% το Δ’ τρίμηνο του 2021, 7,8% το Δ’ τρίμηνο του 2020 και 9,5% το 2019 (διάγραμμα 4).

Παράλληλα, εάν εστιάσουμε μόνο στις νέες προσλήψεις (βάσει στοιχείων του πληροφοριακού συστήματος  ΕΡΓΑΝΗ), προκύπτει ότι κατά το 2022 το 48,9% των νέων προσλήψεων αφορά συμβάσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης, ενώ οι προσλήψεις μισθωτών με σχέση πλήρους απασχόλησης καλύπτουν το 51,1% του συνόλου.

Η ίδια πηγή αναφέρει επίσης ότι, το ετήσιο ισοζύγιο των ροών μισθωτής απασχόλησης (προσλήψεις-αποχωρήσεις) ήταν θετικό για το 2022, με 72,8 χιλ. νέες θέσεις εργασίας, χαμηλότερο αρκετά έναντι του αντίστοιχου ισοζυγίου του έτους 2021 σχεδόν κατά 60,2 χιλ. θέσεις εργασίας.

Το ποσοστό των προσωρινά απασχολουμένων (ως προς το σύνολο των μισθωτών) το Γ’ τρίμηνο του 2019 ήταν 14,0% (το υψηλότερο ποσοστό της τελευταίας τετραετίας), το Γ’ τρίμηνο του 2020 μειώθηκε σε 10,5%, το Γ’ τρίμηνο του 2021 αυξήθηκε στο 11,8%, το Γ’ τρίμηνο του 2022 διαμορφώθηκε σε 11,7% για να περιοριστεί σε 9,1% στα τέλη του έτους (διάγραμμα 5).

Η προσωρινή εργασία παρουσιάζει έντονη εποχικότητα, με σημαντική αύξησή της το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο κάθε έτους, προφανώς λόγω αυξημένης ζήτησης από τον ευρύτερο κλάδο του τουρισμού. Το 2022 σηματοδοτήθηκε από την σταδιακή άρση του συνόλου των περιοριστικών μέτρων, που είχαν ληφθεί για την καταπολέμηση της διασποράς του κορονοϊού την προηγούμενη διετία (2020-2021), ενισχύοντας ελαφρώς τα ποσοστά της προσωρινής απασχόλησης.

Το μορφωτικό επίπεδο

Εξετάζοντας τις μεταβολές της απασχόλησης ανά μορφωτικό επίπεδο, επιβεβαιώνεται ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης γενικότερα, πλήττονται οι εργαζόμενοι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, η μόνη κατηγορία που κατέγραψε συνεχή πτώση την περίοδο 2011-2020 (μόνο το Δ΄ τρίμηνο του 2018 παρουσίασε ελαφρά αύξηση), ήταν οι εργαζόμενοι με απολυτήριο Δημοτικού. Η εν λόγω κατηγορία συνέχισε την καθοδική της πορεία και τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2021 (σε σχέση με τα αντίστοιχα τρίμηνα του 2020), ενώ αυξήθηκε το Γ’ και Δ’ τρίμηνο του έτους. Αυξομειώσεις παρουσίασε η απασχόληση στην κατηγορία αυτή το 2022. Ειδικότερα, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το Δ’ τρίμηνο του 2022 η απασχόληση εμφανίζει σημαντική αύξηση σε όλες τις κατηγορίες εκπαίδευσης, πλην των ατόμων με πτυχίο Ανώτερης Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Αξιοσημείωτη αύξηση της απασχόλησης παρατηρήθηκε στους κατόχους Διδακτορικού ή Μεταπτυχιακού τίτλου, συγκρίνοντας τα τελευταία τρίμηνα της τριετίας 2020-2022.

Τέλος, αναφορικά με τις μεταβολές της απασχόλησης σε κλαδικό επίπεδο (πίνακας 6), τις σημαντικότερες αυξήσεις κατά τη διάρκεια του έτους (2022) παρουσίασαν ορισμένοι κλάδοι του Τριτογενούς τομέα.

Με βάση τα δεδομένα ολόκληρου του 2022 (μέσος όρος 4 τριμήνων) εντονότερη μείωση καταγράφεται στον κλάδο “Δημόσια διοίκηση και άμυνα, Υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση” (κατά 10,3 χιλ. άτομα). Εάν εξαιρεθεί το Α’ τρίμηνο από το μέσο όρο του 2022, προκύπτει μείωση στην απασχόληση του εν λόγω κλάδου κατά 14,2 χιλ. άτομα (τα επόμενα τρία τρίμηνα). Παράλληλα, αξιόλογη μείωση καταγράφεται στην “ Μεταφορά και αποθήκευση” (κατά 4,0 χιλ. άτομα), στις “Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες” (-1,8 χιλ. άτομα).

Αξιόλογη άνοδο στην απασχόληση καταγράφεται στον τομέα “Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης” (+52,2 χιλ. άτομα κατά μέσο όρο του έτους 2022) που οφείλεται στην άρση των περιοριστικών μέτρων κατά του κορονοϊού μετά τους πρώτους μήνες του 2021, στην “Εκπαίδευση” (+32,3 χιλ. άτομα), καθώς επίσης και στο “Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών” (+19,9 χιλ. άτομα).

Πληροφοριακά αναφέρεται ότι, σημαντική αύξηση της απασχόλησης παρουσίαζε τα προηγούμενα χρόνια (προ πανδημίας) ο κλάδος “Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης”. Ο συγκεκριμένος κλάδος κατέγραφε από τις υψηλότερες αυξήσεις από το 2014 και μετά, γεγονός που συνδέεται και με την εντυπωσιακή άνοδο της τουριστικής κίνησης προς τη χώρα μας μέχρι και το 2019.

Θετική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι, το 2022, στο σύνολο της αγοράς εργασίας 15 από τους συνολικά 21 ευρύτερους κλάδους της οικονομίας παρουσίασαν αύξηση της απασχόλησης το Δ’ τρίμηνο του 2022, πλησιάζοντας τα επίπεδα του 2021 για το αντίστοιχο τρίμηνο όπου ο αριθμός των κλάδων που είδαν αύξηση ήταν 17 και σαφώς καλύτερα από το 2020 όπου αύξηση κατέγραψαν μόνο 10 κλάδοι.

Διαβάστε ολόκληρη την έρευνα ΕΔΩ.