Βέλγιο: Το δικαίωμα στην αποσύνδεση δεν ισχύει για όλους

Διακρίσεις στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του περιβόητου δικαιώματος στην αποσύνδεση. Του δικαιώματος δηλαδή να κλείνει κανείς όταν σχολά από τη δουλειά του το κινητό τηλέφωνο και κάθε ηλεκτρονική συσκευή ανταλλαγής ηχητικών ή γραπτών μηνυμάτων και επικοινωνίας εν γένει. Στη θεωρία όλα πάνε καλά. Στην πράξη όμως, το δικαίωμα εφαρμόζεται υπό προϋποθέσεις. Σε ορισμένους εργαζομένους και όχι σε όλες τις επιχειρήσεις.

Έως την 1η Απριλίου στο Βέλγιο το δικαίωμα στην αποσύνδεση είχαν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν μόνο οι επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερους από 20 εργαζόμενους. Έκτοτε ισχύει η νέα «συμφωνία για την εργασία», που επεκτείνει το δικαίωμα σε όλες τις επιχειρήσεις της χώρας, ανεξάρτητα από το είδος των εργασιακών συμβάσεων και κανονισμών που διέπουν τη λειτουργία τους – το δικαίωμα στην αποσύνδεση αποτελεί εξάλλου έναν από τους τέσσερις πυλώνες της εργασιακής μεταρρύθμισης που εισήγαγε το 2022 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Βρυξελλών.

Δικαίωμα στην αποσύνδεση: Πόσο έχει εισχωρήσει η δουλειά στην κοινωνική ζωή σας;

Γενικό πλαίσιο εφαρμογής

«Είναι σημαντικό για κάθε εργαζόμενο να βιώνει ένα σαφή διαχωρισμό του χρόνου εργασίας και του ελεύθερου χρόνου του», δήλωσε στο περιοδικό Politico ο Αλεξάντερ Σάδερλαντ, στέλεχος του συνδικάτου ACLVB-CGSLB. «Η έλλειψη διαχωρισμού μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής αποτελεί αιτία εξουθένωσης των εργαζομένων. Και το burnout είναι μια από τις συχνότερες αιτίες μακροχρόνιας απουσίας», επεσήμανε ο βέλγος συνδικαλιστής.

Ο Σάδερλαντ υπογράμμισε ότι «το δικαίωμα στην αποσύνδεση, εάν τηρείται αποτελεσματικά, αντιμετωπίζει το ζήτημα του burnout που αποβαίνει εις βάρος και του εργαζομένου αλλά και του εργοδότη του, καθώς πέφτει κάθετα η απόδοση και η παραγωγικότητα του εργαζομένου».

Η βελγική νομοθεσία εισάγει ωστόσο μόνο ένα γενικό πλαίσιο εφαρμογής του εργασιακού αυτού δικαιώματος και ως εκ τούτου οι επιχειρήσεις της χώρας έχουν πολλά περιθώρια για την εφαρμογή του στην πράξη. Το πλαίσιο απαιτεί από τους εργοδότες να ορίσουν «πρακτικές ρυθμίσεις για το δικαίωμα στην αποσύνδεση». Απαιτεί τη δημιουργία «κατευθυντήριων γραμμών για τη χρήση ψηφιακών εργαλείων που σέβονται την ιδιωτική ζωή των εργαζομένων. Και επίσης προβλέπει την ενημέρωση εργοδοτών και εργαζομένων «για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους της υπερβολικής χρήσης ψηφιακής τεχνολογίας».

Ασάφειες και αποκλεισμοί

Το δικαίωμα στην αποσύνδεση σε ό,τι αφορά ειδικότερα τους εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα «στερείται σαφήνειας και εγγυήσεων», σύμφωνα με τον Χιουζ Γκιν, νομικό σύμβουλο στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και Ευημερίας στην Εργασία του συνδικάτου ABBV-FGTB. «Είναι λίγο ασαφές για την εταιρεία τι οφείλει να πράξει, αφού έχει την επιλογή να διαπραγματευθεί μια συμφωνία είτε σε εταιρικό πλαίσιο είτε σε κλαδικό επίπεδο», εξήγησε ο Γκιν.

Πηγή ερίδων και διαφωνιών μεταξύ συνδικάτων και επιχειρήσεων συνιστά επίσης το γεγονός ότι ορισμένοι αποκλείονται από το δικαίωμα στην αποσύνδεση. Όπως τόνισε ο Αλεξάντερ Σάδερλαντ, κάποιοι εργαζόμενοι σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης ή σε θέσεις που απαιτούν υψηλό επίπεδο ανταπόκρισης αποτελούν εξαίρεση.

Επιπλέον, «κάποιες συλλογικές συμβάσεις εργασίας που έχουν ήδη υπογραφεί περιόρισαν το πεδίο εφαρμογής του δικαιώματος αυτού», πρόσθεσε ο Χιουζ Γκιν. Ο νομικός έφερε ως παράδειγμα τον τομέα των αερομεταφορών, όπου το δικαίωμα στην αποσύνδεση δεν ισχύει για τους εργαζόμενους στη διοίκηση ή στην πρώτη γραμμή της εξυπηρέτησης (πληρώματα κόκπιτ και καμπίνας επιβατών), που κατέχουν «θέσεις εμπιστοσύνης».

Απουσία κυρώσεων

Όσον αφορά τις εταιρείες με λιγότερους από 20 υπαλλήλους, ουσιαστικά παραλείπονται από το πεδίο υποχρεωτικής εφαρμογής και του νέου νόμου. Ο Νικολά Γκιγιάρ, εκπρόσωπος του υπουργού Απασχόλησης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης του Βελγίου Πιερ-Ιβ Ντερμάρνι, απέδωσε την παράλειψη σε διατάξεις που είχε θεσπίσει η προηγούμενη κυβέρνηση.

«Ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει τις εταιρείες με λιγότερους από 20 εργαζομένους να θεσπίσουν κανόνες και να υιοθετήσουν το δικαίωμα στην αποσύνδεση», εκτιμά ο Νικολά Γκιγιάρ. Ασφαλώς κανένας εργοδότης δεν πρόκειται να κάνει αυτοβούλως βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Γι’ αυτό «τα συνδικάτα αγωνίζονται ώστε το δικαίωμα να επεκταθεί σε όλες τις επιχειρήσεις», σημείωσε ο δικηγόρος του εργατικού συνδικάτου ABBV-FGTB Χιουζ Γκιν.

Το ζήτημα έγκειται στο ότι ο νόμος δεν διευκρινίζει πώς μπορούν να αντιδράσουν οι εργαζόμενοι όταν μια εταιρεία δεν σέβεται το δικαίωμά τους να αποσυνδεθούν από τα σύγχρονα, ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας κατά τον ελεύθερο χρόνο τους.

«Ο νόμος είναι υποχρεωτικός, αλλά δεν προβλέπει κυρώσεις στους παρανομούντες», είπε ο Γκιν. «Εν πάση περιπτώσει, αν ο εργοδότης σας σάς καλεί στις 9 το βράδυ στο τηλέφωνο ή σας στέλνει SMS και e-mail, μπορείτε πάντα να επικοινωνήσετε μαζί μας για να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε ως συνδικαλιστικό σωματείο», πρόσθεσε.