Σαν Φρανσίσκο: Ο φαύλος κύκλος των δεινών της πόλης

Το σύνθημα στον θυρεό του Σαν Φρανσίσκο γράφει «Oro en paz, fierro en guerra», που σημαίνει «Χρυσός στην ειρήνη, σίδηρος στον πόλεμο».

Το 1848, ο πυρετός του χρυσού μεταμόρφωσε ένα χωριό με λιγότερους από 1.000 κατοίκους σε μια πολυσύχναστη πόλη 25.000 ψυχών. Λίγα χρόνια αργότερα, ο χρυσός κατέρρευσε και η πόλη κατρακύλησε οικονομικά, με αποτέλεσμα πολλοί να φύγουν. Δεν πέρασε πολύς καιρός μέχρι που το ασήμι από τη Σιέρα Νεβάδα, ένα από τα μεγαλύτερα ευρήματα στην ιστορία, άνοιξε έναν νέο κύκλο ευημερίας.

Ο κύκλος επαναλήφθηκε μέσω των καταστροφικών σεισμών του 1906 και του 1989, μέσω της κρίσης του AIDS, μέσω της κατάρρευσης του dotcom της δεκαετίας του 1990.

Καμία άλλη μεγάλη αμερικανική πόλη δεν χρειάστηκε να καταρρεύσει και να αναγεννηθεί τόσες φορές. Το Σαν Φρανσίσκο ήταν πάντα μια πόλη συνώνυμη με την άνθηση και την κατάρρευση.

Καθημερινές εικόνες

Αμέσως μετά το μεσημεριανό γεύμα σε μια ηλιόλουστη μέρα στα τέλη Νοεμβρίου, ο Σένα Μάτκοβιτς λιποθύμησε και έγινε μπλε. O μόλις 10 μηνών μικρούλης έπαιζε με τον δίδυμο αδερφό του σε ένα πάρκο του Σαν Φρανσίσκο. Πανικόβλητη η νταντά του κάλεσε σε βοήθεια. Ένα πυροσβεστικό όχημα και ένα ασθενοφόρο έφτασε μέσα σε λίγα λεπτά. Στο έδαφος κοντά στη τσουλήθρα και τις κούνιες, ένας νοσηλευτής έλυσε τα μικροσκοπικά κουμπιά στο πουκάμισο του Σένα, συνέδεσε στο στήθος του ένα μόνιτορ καρδιάς και του έβαλε μια μάσκα στο στόμα για να τον κρατήσει στη ζωή. Αλλά το νήπιο δεν συνερχόταν.

Οι κόρες των ματιών του είχαν διασταλεί και, όταν τα μάτια του γύρισαν πίσω, ο γιατρός αποφάσισε χωρίς δεύτερη σκέψη να του χορηγήσει ναλοξόνη, ένα ρινικό σπρέι που αναστρέφει την υπερβολική δόση οπιοειδών. Ο Σένα ξύπνησε αμέσως. Και η τοξικολογική εξέταση στην οποία υπεβλήθη αποκάλυψε ότι ο μικρός είχε καταπιεί κατά λάθος φαιντανύλη, ένα οπιοειδές που είναι φθηνότερο και πιο θανατηφόρο από την ηρωίνη.

Όπως επισημαίνουν οι Financial Times η διάσωσή του οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εξοικείωση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης του Σαν Φρανσίσκο με μια θανατηφόρα επιδημία: οι υπερβολικές δόσεις φαιντανύλης είναι πλέον τόσο συχνές που η πόλη έχει επεκτείνει τη διανομή κιτ αναστροφής σε βιβλιοθήκες, χώρους ψυχαγωγίας, εκκλησίες και σχολεία.

Τα καρτέλ ναρκωτικών

Τα τελευταία χρόνια, καρτέλ ναρκωτικών έχουν κατακλύσει τις πόλεις των ΗΠΑ με φαιντανύλη για να καλύψουν τη ζήτηση για οπιοειδή που δημιουργείται από την αχαλίνωτη υπερσυνταγογράφηση. Στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο, μια δόση κοστίζει 8 δολάρια και τα αποτελέσματά της διαρκούν μόλις 30 λεπτά. Είναι τόσο ισχυρό ναρκωτικό που μόλις 2 mg είναι αρκετά για να προκαλέσουν τον θάνατο. Το Σαν Φρανσίσκο έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό θανάτων από ναρκωτικά από οποιαδήποτε άλλη πόλη της χώρας μετά τη Φιλαδέλφεια.

Το ντόμινο των προβλημάτων

Όμως τα προβλήματα του Σαν Φρανσίσκο δεν σταματούν στα ναρκωτικά. Η περιοχή αυτή φιλοξενεί τέσσερις από τις 10 πιο πολύτιμες εταιρείες στον κόσμο – Apple, Alphabet, Nvidia και Meta – αλλά και ένα εντυπωσιακό ένα τοις εκατό του πληθυσμού της πόλης είναι άστεγοι, σε σύγκριση με λιγότερο από 0,2 τοις εκατό σε όλες τις ΗΠΑ.

Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών —και λευκών και μαύρων— είναι από τα μεγαλύτερα στην Αμερική. Οι τιμές και τα ενοίκια κατοικιών εκτινάχθηκαν σε ιστορικά υψηλά κατά την τελευταία τεχνολογική έκρηξη. Από την πανδημία, οι εταιρείες τεχνολογίας αγκάλιασαν την τηλεργασία, απέλυσαν προσωπικό και περιέκοψαν τους χώρους γραφείων, αφήνοντας κενό σχεδόν το ένα τρίτο των εμπορικών ακινήτων της πόλης. Με άλλα λόγια, τα σπίτια είναι πιο ακριβά και πιο σπάνια και τα γραφεία είναι φτηνά και άδεια.

Αυξημένη εγκληματικότητα

Σύμφωνα με τους FT υπάρχει επίσης «μια αυξανόμενη αίσθηση ότι η προοδευτική πολιτική τάξη της πόλης έχει απογοητεύσει τους πολίτες της».

Οι βίαιες επιθέσεις σε πλούσιες γειτονιές, συμπεριλαμβανομένου του θανατηφόρου μαχαιρώματος του ιδρυτή της Cash App, Μπομπ Λι και μιας διάρρηξης στο σπίτι της πρώην προέδρου της Βουλής, Νάνσι Πελόζι, που άφησε τον σύζυγό της στο νοσοκομείο με κάταγμα στο κρανίο, ερμηνεύτηκαν ως ενδείξεις διάχυτης ανομίας.

Ο αριθμός τέτοιων περιστατικών μπορεί να είναι μικρός, ωστόσο συμβάλλει στην αυξανόμενη φήμη ότι η πόλη βουλιάζει σε…αστική παρακμή. Η διαδικτυακή συζήτηση για τον «βρόχο της καταστροφής» του Σαν Φρανσίσκο, μια καθοδική οικονομική και κοινωνική σπείρα που γίνεται μη αναστρέψιμη, μοιάζει ολοένα και λιγότερο υπερβολική. Ακόμη και για μια πόλη που πάντα κατάφερνε να ανοικοδομηθεί μετά από ισοπέδωση οικονομικών και γεωλογικών κραδασμών, το Σαν Φρανσίσκο φαίνεται πιο κοντά στο χείλος από ποτέ.

Περιστατικά

Στους FT μιλά και ο Αντίσα, ο οποίος εργάζεται στην Urban Alchemy. Πρόκειται για μία μη κερδοσκοπική εταιρεία, που ιδρύθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 2018 και έχει λάβει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια για να αλλάξει την εικόνα τους δρόμους του κέντρου της πόλης. Οι υπάλληλοί της, με στολή από σκούρα πράσινα στρατιωτικά μπουφάν παραλλαγής, περπατούν στους δρόμους, λειτουργώντας σαν βοηθητική αστυνομική δύναμη. Ο Αντίσα λέει ότι η Urban Alchemy αντιμετωπίσει περισσότερες από 1.300 υπερβολικές δόσεις οπιοειδών τα δύο χρόνια και προσθέτει ότι κάποτε χρειάστηκε να δώσει ναλοξόνη σε έναν σκύλο που είχε γλείψει φαιντανύλη από το πεζοδρόμιο.

Η αποστολή της Urban Alchemy είναι να καθαρίζει τις περιοχές όπου λειτουργεί, να εμφανίζεται στις 7 το πρωί κάθε μέρα όπου οι άνθρωποι κοιμούνται στο δρόμο, μαζεύουν τα σκουπίδια τους, φέρνουν καφέ, κουβεντιάζουν. Μερικοί από τους άστεγους καταλήγουν σε καταφύγια με αυτόν τον τρόπο, άλλοι οδηγούνται σε κοντινές εκκλησίες ή φιλανθρωπικά ιδρύματα για να πάρουν ρούχα ή φαγητό. Παρόλα αυτά η Urban Alchemy έχει κατηγορηθεί ότι εκμεταλλεύτηκε ένα κενό που εξαιρεί τις φιλανθρωπικές οργανώσεις από την τυποποιημένη εκπαίδευση ασφαλείας και τους ελέγχους ιστορικού, και ένας μικρός αριθμός υπαλλήλων της έχει πυροβοληθεί ή τραυματιστεί στη δουλειά. Αλλά έχει μια αξιοσημείωτη επίδραση στους δρόμους.

Φυλετική ανισότητα

Οι επισκέπτες σε πολλές περιοχές της πόλης έρχονται αντιμέτωποι με την έντονη φυλετική ανισότητα: περισσότερο από το 40% των αστέγων είναι μαύροι ή μικτές φυλές, ενώ ο ευρύτερος πληθυσμός έχει γίνει συντριπτικά λευκός. Το μεσαίο εισόδημα για τα λευκά νοικοκυριά είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από ό,τι για τα μαύρα νοικοκυριά, το μεγαλύτερο χάσμα στη χώρα.

Και οι μαύροι είναι σχεδόν 10 φορές πιο πιθανό να είναι άστεγοι από τους λευκούς στην πόλη, σε σύγκριση με περίπου 3 φορές σε εθνικό επίπεδο.

Η Urban Alchemy υποστηρίζεται από τη δήμαρχο Λόντον Μπριντ, η οποία εξελέγη το 2018 με την υπόσχεση να λύσει την κρίση των αστέγων – όπως πολλοί δήμαρχοι στο παρελθόν. Όταν ανέλαβε τα καθήκοντά της, το πρόβλημα είχε πάρει συγκλονιστικές διαστάσεις.

Ο αριθμός των αστέγων στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο κορυφώθηκε σε περίπου 8.000 λίγο μετά την εκλογή του Μπριντ, περίπου 25% περισσότεροι από μια δεκαετία νωρίτερα. Ο επίσημος αριθμός μειώθηκε έκτοτε κατά μερικές εκατοντάδες άτομα, αλλά το Σαν Φρανσίσκο εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αστέγων από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη αμερικανική πόλη.

Είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος να είσαι άστεγος στην πρόσφατη ιστορία του Σαν Φρανσίσκο, με τους θανάτους να διπλασιάζονται κατά τη διάρκεια της πανδημίας λόγω της χρήσης ναρκωτικών, της βίας και της μείωσης της παροχής ιατρικής και κοινωνικής υποστήριξης. Ο προϋπολογισμός της πόλης του Σαν Φρανσίσκο φέτος είναι 14 δισεκατομμύρια δολάρια – σχεδόν διπλάσιος από τον προϋπολογισμό για ολόκληρη την πολιτεία του Νιου Χάμσαϊρ. Η Μπριντ λέει ότι θα δαπανήσει επιπλέον 600 εκατομμύρια δολάρια – που ισοδυναμεί με ολόκληρο τον ετήσιο προϋπολογισμό αστέγων της πόλης – για να μειώσει τον αριθμό των ανθρώπων που δεν έχουν στέγη στο μισό έως το τέλος του 2028, δίνοντας προτεραιότητα στην κατασκευή μόνιμων υποστηρικτικών κατοικιών έναντι των προσωρινών καταφυγίων.

Μέρος του προβλήματος είναι ότι αυτά τα καταφύγια μπορεί να είναι γεμάτα άδεια κρεβάτια καθώς πολλοί είναι εθισμένοι και επιστρέφουν στους δρόμους για εύκολη πρόσβαση στην επόμενη δόση τους.

Η πρώτη γυναίκα Αφροαμερικανίδα δήμαρχος της πόλης, η Μπριντ μεγάλωσε από τη γιαγιά της στο δημόσιο σύστημα στέγασης του Σαν Φρανσίσκο και βίωσε πολλά από τα ζητήματα της πόλης από πρώτο χέρι. Η μικρότερη αδερφή της πέθανε από υπερβολική δόση ναρκωτικών το 2006 και ο αδερφός της καταδικάστηκε σε 44 χρόνια φυλάκιση το 2000 με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας και της ένοπλης ληστείας.

Φεύγουν οι επιχειρήσεις

Από τον Μάρτιο του 2020 περισσότερες από 2.500 επιχειρήσεις έχουν αποχωρήσει από την πόλη, και πολλοί αμφιβάλλουν για τη επιτυχία του πρώτου Ikea του Σαν Φρανσίσκο μόλις τρία τετράγωνα μακριά από την Whole Foods.

«Τόσα πολλά καταστήματα έκλεισαν στο κέντρο του SF», έγραψε ο Ίλον Μασκ νωρίτερα αυτό το μήνα στο Twitter, τα κεντρικά γραφεία του οποίου είναι σχεδόν δίπλα στην πλειστή πλέον Whole Foods, κάνοντας λόγο για εικόνες αποκάλυψης.

Οι τεχνολογικές εταιρείες

Οι εταιρείες τεχνολογίας ήταν από τις πιο ενθουσιώδεις όσον αφορά την απομακρυσμένη εργασία κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εξοικονομώντας φόρους και επιτρέποντας στους εργαζόμενους να αποφύγουν τα υψηλά ενοίκια του Σαν Φρανσίσκο. Ωστόσο η μείωση της ζήτησης επιδεινώθηκε από τις τεχνολογικές απολύσεις. «Η ειρωνεία για την πόλη είναι ότι η οικονομία που αναπτύχθηκε ως απάντηση στα μέτρα που υιοθετήσαμε το 2009 για να μας βγάλουμε από την ύφεση επικεντρώθηκαν σε έναν μόνο κλάδο», λέει ο Wade Rose, πρόεδρος της Advance SF, η οποία ασκεί πιέσεις για για λογαριασμό της επιχειρηματικής κοινότητας της πόλης.

Το 30% των εμπορικών ακινήτων είναι τώρα άδειο, μεγαλύτερο ποσοστό από τη Νέα Υόρκη, το Μαϊάμι και το Ντιτρόιτ. Οι περιοχές γύρω από τα “γραφεία ζόμπι” είναι μια ολοένα αυξανόμενη  πραγματικότητα στην καρδιά της πόλης. Στη γωνία, το φάντασμα ενός υποκαταστήματος της Silicon Valley Bank, η οποία κατέρρευσε τον Μάρτιο, είναι άλλη μια υπενθύμιση μιας εύθραυστης χρηματοοικονομικής υποδομής.

Ο φιλελεύθερος δισεκατομμυριούχος Peter Thiel μετακόμισε στο Λος Άντζελες το 2018, αγανακτισμένος από αυτό που θεωρούσε ως αριστερή πολιτική τάξη. Δύο χρόνια αργότερα, ο Τσαρλς Σουάμπ, ιδρυτής του κολοσσού των μεσιτών και κάποτε ένας από τους πιο γενναιόδωρους φιλάνθρωπους του Σαν Φρανσίσκο, μετέφερε την έδρα του στο Τέξας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τους υψηλούς φορολογικούς συντελεστές και τους κανονισμούς. Ο δισεκατομμυριούχος Michael Moritz, ένας Ουαλός που είναι ένας από τους πιο ανώτερους επενδυτές στην τεχνολογία ως συνεργάτης της Sequoia Capital, έγραψε ένα άρθρο στους The New York Times τον Φεβρουάριο κατηγορώντας την κυβέρνηση της πόλης για πολιτική γραφειοκρατία αντί για επίλυση κοινωνικών ζητημάτων.

«Ακόμα και οι Δημοκρατικοί σαν εμένα», έγραψε, «έχουν βαρεθεί το Σαν Φρανσίσκο». Πώς παίζεται θεωρητικά το «doom loop»; Οι απομακρυσμένοι εργαζόμενοι δεν επιστρέφουν ποτέ, μειώνοντας την αξία του χώρου γραφείων και οδηγώντας στο κλείσιμο περισσότερων επιχειρήσεων. Οι πολιτικές διαμάχες μεταξύ των προοδευτικών πολιτικών συνεχίζονται, εμποδίζοντας την πόλη να σημειώσει συντονισμένη πρόοδο όσον αφορά την έλλειψη στέγης, τη βία, τη χρήση ναρκωτικών. Η φορολογική βάση της πόλης συρρικνώνεται περαιτέρω, επιδεινώνοντας το προβλεπόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα 780 εκατομμυρίων δολαρίων τα επόμενα δύο οικονομικά έτη και εξασθενίζοντας ζωτικής σημασίας δημόσιες υπηρεσίες.