Ελληνική οικονομία: Οι καυτές πατάτες της νέας κυβέρνησης

Οι καυτές «πατάτες» τις οποίες θα έχει στα χέρια του ο επόμενος υπουργός Οικονομικών συνοψίζονται σε τουλάχιστον 5 βασικές κατηγορίες – και αρκετές από αυτές αφορούν διαχρονικές παθογένειες. Ανεξαρτήτως των εκλογικών εξελίξεων υπάρχουν στην ελληνική οικονομία  χρονίζοντα διαρθρωτικά προβλήματα τα οποία καλείται να “εξαφανίσει” η επόμενη κυβέρνηση  και περιλαμβάνουν παρεμβάσεις μεταξύ άλλων στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, στις ολιγοπωλιακές συνθήκες σε συγκεκριμένες αγορές και σε στρεβλώσεις στην αγορά ενέργειας.

Στουρνάρας: Αυτές είναι οι προτεραιότητες της επόμενης κυβέρνησης

Οι κίνδυνοι

Στη λίστα των κινδύνων για την Ελλάδα,  τους οποίους παραθέτουν μερίδα διεθνών οίκων αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδος, συμπεριλαμβάνεται η χαμηλή ανταγωνιστικότητα, το  υψηλό εξωτερικό έλλειμμα, ο επίμονος πληθωρισμός στα τρόφιμα, ένα πιο αυστηρό ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο και έξαρση ληξιπρόθεσμων οφειλών. Η   πτωτική τάση του πληθωρισμού  δεν μπορεί να εφησυχάσει την όποια κυβέρνηση  δεδομένης της ευαλωτότητας της ελληνικής οικονομίας, ελλείψει της επενδυτικής βαθμίδας. Επίσης, διαφαίνεται ότι θα είναι σταθερή η πολιτική της αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή  Κεντρική  Τράπεζα  η οποία θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2023.  Το ελληνικό ΑΕΠ αν και θα τρέχει με ρυθμό στο 2% εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά των επιπέδων του 2008. Το δημόσιο χρέος επίσης παραμένει το υψηλότερο της ευρωζώνης, ενώ το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών βρίσκεται πάνω από το 6% του ΑΕΠ.  Η Ελλάδα αντιμετωπίζει επίσης ένα εξαιρετικά δυσμενές δημογραφικό προφίλ το οποίο μπορεί να επιβαρύνει το δημοσιονομικό αποτέλεσμα. Το μερίδιο του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας  θα συρρικνωθεί σχεδόν κατά εννέα ποσοστιαίες μονάδες έως το 2050, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Eurostat. Αυτός είναι ο βασικός λόγος πίσω από τη συγκριτικά αδύναμη μακροπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη, την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβλεψε σε 1,2% για την περίοδο 2019 έως 2070 στην Έκθεση για τη Γήρανση του 2021 (Ageing Report).

Πληθωρισμός

Ως προς τον πληθωρισμό, η νέα κυβέρνηση καλείται να απορροφήσει τις αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων, οι οποίες ροκανίζουν εισοδήματα και ως εκ τούτου τρώνε δυναμική από την εσωτερική κατανάλωση. Μπορεί η συμβολή του πληθωρισμού το 2022 ( 9,6%) να  συνέβαλε να αυξηθεί το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές, να μειώσει το χρέος και να δώσει ώθηση στα κρατικά έσοδα ( αύξηση έμμεσων φόρων  33,2 δισ. ευρώ) , όμως η διατήρησή του σε επίπεδα πάνω του 3% θα προκαλέσει διαταραχές.   Σύμφωνα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις στελεχών του υπουργείου Οικονομικών, ο πληθωρισμός στο σύνολο του έτους μπορεί να κινηθεί ακόμη και κάτω από το 3%. Η εν λόγω πρόβλεψη μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνον αν εάν διατηρηθεί ή και βελτιωθεί η σημερινή εικόνα στο ενεργειακό μέτωπο. Στα τρόφιμα η Ελλάδα καταγράφει ρυθμό αύξησης 11,2% από 14,1%, όπου να και επιβραδύνεται παραμένει υψηλός, με τη σκυτάλη των αυξήσεων να έχουν πάρει τα προϊόντα βασικής διατροφής, όπως γάλα, αυγά κλπ.

Δημοσιονομικά

Οι πιέσεις στις τιμές αναμένεται να μετριαστούν, όμως η καθυστερημένη μετακύλιση των υψηλών τιμών σε υπηρεσίες και μη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά- η οποία έχει γίνει πιο ορατή από το τελευταίο τρίμηνο του 2022-θα δώσει ώθηση στον δομικό πληθωρισμό το 2023. Σύμφωνα μάλιστα με την εαρινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι δημοσιονομικές προοπτικές εξακολουθούν να υπόκεινται σε κινδύνους.  Παρά την αναμενόμενη ανάκαμψη της αύξησης των ονομαστικών μισθών φέτος δεν αναμένεται αύξηση των πραγματικών μισθών πριν από το 2024.

Εμπορικό έλλειμμα

Οι αρνητικοί κίνδυνοι προέρχονται  επίσης από το εμπορικό έλλειμμα, το οποίο αναμένεται να παραμείνει υψηλό παρά την πτώση των τιμών της ενέργειας και τη θετική επίδραση των όρων του εμπορίου. Σύμφωνα με την Κομισιόν, η πλήρης ανάκαμψη του διεθνούς τουρισμού στα προ πανδημίας επίπεδα αναμένεται να ενισχύσει τις ελληνικές εξαγωγές. Με φόντο τη συγκράτηση της εγχώριας ζήτησης, η αύξηση των εισαγωγών αναμένεται να υποχωρήσει.

Δικαιοσύνη και γραφειοκρατεία

Όπως ανέφερε επίσης πρόσφατα σε ομιλία του ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρα, παρά την πρόοδο σε πολλούς τομείς και την άνοδο στην κλίμακα κατάταξης των τελευταίων ετών, η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να έχει χρονίζοντα διαρθρωτικά προβλήματα, με αποτέλεσμα να κατατάσσεται ακόμα σχετικά χαμηλά στους δείκτες διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας. Παραδείγματα τέτοιων εγγενών αδυναμιών αποτελούν οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, η γραφειοκρατία και η αναποτελεσματικότητα που εξακολουθεί να υπάρχει σε ορισμένους τομείς της δημόσιας διοίκησης, η υστέρηση σε ορισμένες βασικές υποδομές, η μικρή συμμετοχή των γυναικών και των νέων στην αγορά εργασίας σε συνδυασμό με τη δυσμενή εξέλιξη του δημογραφικού, οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση του εθνικού κτηματολογίου, η ανεπαρκής καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, ελλείψεις στο λεγόμενο «τρίγωνο της γνώσης» (παιδεία – έρευνα – καινοτομία), οι οιονεί ολιγοπωλιακές συνθήκες σε συγκεκριμένες αγορές αγαθών και υπηρεσιών, και οι στρεβλώσεις στην αγορά ενέργειας.