Τανκς, βότκα και φεμινισμός: Στον δρόμο με την κορυφαία διπλωμάτη της Γερμανίας

Μια επίσκεψη στη Σαουδική Αραβία δεν είναι εύκολη αποστολή για την Αναλένα Μπέρμποκ, υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας και ένθερμη υπέρμαχο του φεμινισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το Der Spiegel παρομοίασε το ταξίδι με ένα «βαμπίρ που επισκέπτεται ένα μαγαζί με σκόρδα».

Ωστόσο, από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά της τον Δεκέμβριο του 2021, η πρώην επικεφαλής των Πρασίνων αψήφησε τη φήμη του κόμματός της για δογματισμό, ενεργώντας πραγματιστικά και ούσα έτοιμη να εξισορροπήσει την πολιτική αρχών με την realpolitik.

Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου με τον Σαουδάραβα ομόλογό της την περασμένη εβδομάδα, η Μπέρμποκ εξήρε τις προσπάθειες της χώρας να βρει λύσεις στις κρίσεις στην Υεμένη και το Σουδάν και χαιρέτισε τις «απίστευτες δυνατότητές» της για συνεργασία στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αλλά προειδοποίησε επίσης ότι «δεν είναι μυστικό ότι πολλά πράγματα εξακολουθούν να μας χωρίζουν» στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – και παρέδωσε στον υπουργό ένα αντίγραφο του 80σέλιδου εγχειριδίου της για τη φεμινιστική εξωτερική πολιτική.

Η Μπέρμποκ επιμένει ότι ήταν πάντα ρεαλίστρια – εργάστηκε για την επίτευξη συμβιβασμών με τα συνδικάτα άνθρακα στην εκλογική της περιφέρεια του Βρανδεμβούργου, όταν η κυβέρνηση έθετε στόχους για τη σταδιακή κατάργηση του ορυκτού καυσίμου. «Οι συντηρητικοί προσπαθούν να πουν ότι οι Πράσινοι είναι ιδεοληπτικοί», δήλωσε στους Financial Times κατά την πτήση της επιστροφής της στο Βερολίνο. «Έχουμε πράγματι αξίες. Και μετά υπάρχει ο κόσμος όπως υπάρχει. Οπότε πρέπει να βρίσκεις λύσεις και να συμβιβάζεσαι.»

Τα τελευταία χρόνια ήταν σαν ρόλερ κόστερ για την 42χρονη, της οποίας το πολιτικό μέλλον θεωρούταν σχεδόν ξεγραμμένο μετά από μια σκληρή προεκλογική εκστρατεία για τις εκλογές του 2021. Ως η πρώτη υποψήφια των Πρασίνων για την καγκελαρία, αντιμετώπισε κατηγορίες για λογοκλοπή και εξωραϊσμό του βιογραφικού της, που έστειλαν το κόμμα από την κορυφή των δημοσκοπήσεων τέσσερις μήνες πριν από την ψηφοφορία, στην τρίτη θέση την ημέρα των εκλογών.

Αν και αυτό ήταν το καλύτερο αποτέλεσμα των Πρασίνων, που τους επέτρεψε να εισέλθουν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση σε έναν τριμερή συνασπισμό, όταν ανέλαβε το ρόλο της υπουργού Εξωτερικών η φήμη της ήταν κατεστραμμένη.

Πραγματοποίησε μια εξαιρετική επιστροφή, αποτελώντας έναν από τους πιο δημοφιλείς πολιτικούς της Γερμανίας μετά την εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία πέρυσι. Στην αντιπολίτευση, ως επικεφαλής των Πρασίνων, η Μπέρμποκ είχε ταχθεί σθεναρά κατά της αποστολής όπλων σε εμπόλεμες ζώνες. Αλλά μετά τη ρωσική επίθεση, έκανε στροφή 180 μοιρών, υποστηρίζοντας ότι «η τρομερή φρίκη που βλέπουμε καθημερινά» δικαιολογεί την απόφαση.

Η συνεχιζόμενη σθεναρή στάση της έχει κερδίσει τον θαυμασμό ακόμη και των πολιτικών της αντιπάλων. «Σχετικά με την Ουκρανία, τον πόλεμο και τη ρωσική επίθεση, είναι απολύτως ξεκάθαρη», δήλωσε η Μαρί Άγκνες Στρακ-Τσίμερμαν, η «γερακίνα» επικεφαλής των Ελεύθερων Δημοκρατών της επιτροπής άμυνας της Bundestag. «Είμαι πολύ χαρούμενη γι’ αυτό».

Αναπόφευκτα δημιουργούνται αντιθέσεις με τον καγκελάριο των Σοσιαλδημοκρατών (SPD) Όλαφ Σολτς, ο οποίος υποσχέθηκε μια θεμελιώδη αλλαγή στην προσέγγιση της Γερμανίας για την άμυνα και την ασφάλεια, αλλά πέρασε τους πρώτους 12 μήνες της σύγκρουσης απογοητεύοντας τους συμμάχους με το να αμφιταλαντεύεται για την αποστολή αρμάτων μάχης και άλλων βαρέων όπλων.

Η Μπέρμποκ, γνωστή για την ευθύτητά της, δεν έκανε κατά καιρούς πολλά για να κρύψει τις διαφορές της με τον καγκελάριο. Αφού ο Σολτς συμφώνησε τον Ιανουάριο να προμηθεύσει το Κίεβο με γερμανικά άρματα μάχης Leopard 2 μετά από μήνες διαβουλεύσεων, αστειεύτηκε σε μια εμφάνιση στο καρναβάλι ότι σκέφτηκε να ντυθεί με «λεοπαρδαλέ» χρώματα – αλλά στη συνέχεια ανησύχησε ότι «η καγκελαρία δεν θα μου έδινε άδεια ταξιδιού για εβδομάδες».

Το ζεύγος έχει υποστεί τριβές για την Κίνα, με την Μπέρμποκ να ακολουθεί πιο σκληρή γραμμή και σε μια περίπτωση να δίνει δημόσια οδηγίες στην καγκελάριο για το πώς να προσεγγίσει μια συνάντηση με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.

Οι διαφορές μεταξύ τους προκαλούν μερικές φορές σύγχυση στους διεθνείς εταίρους της Γερμανίας, οι οποίοι αμφισβητούν ότι ο Μπέρμποκ είναι κάτι περισσότερο από μία λομπίστρια χωρίς πραγματική εξουσία.

Οι υποστηρικτές της επιμένουν ότι, στο έντονα αποκεντρωμένο σύστημα της κυβέρνησης συνασπισμού της Γερμανίας, αυτό είναι φυσιολογικό. Λένε ότι η ειλικρίνειά της για την Ουκρανία, ειδικότερα, έχει διαμορφώσει τόσο τη θέση της κυβέρνησης όσο και τη δημόσια συζήτηση σε μια χώρα που – επιβαρυμένη από την ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – εξακολουθεί να τρέφει βαθιές επιφυλάξεις σχετικά με το να εμπλακεί σε μια σύγκρουση με τη Ρωσία.

Η σχέση της Μπέρμποκ με τον Σολτς έχει βελτιωθεί τους τελευταίους μήνες, σύμφωνα με άτομο που γνωρίζει τις σκέψεις του, το οποίο επέμεινε ότι ο καγκελάριος την έβλεπε ως πλεονέκτημα για την κυβέρνησή του. Αλλά έχει προκαλέσει βαθιά ενόχληση σε πολλά στελέχη του SPD, τα οποία ενοχλούνται με αυτό που θεωρούν ως τακτικές γκάφες της. Τον Ιανουάριο δήλωσε ότι τα έθνη της Δύσης «διεξάγουν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, όχι μεταξύ τους», διαψεύδοντας τις προσεκτικές προσπάθειες της Δύσης να μην παρουσιάσει το ΝΑΤΟ ως εμπόλεμη πλευρά.

Οι επικριτές ενοχλούνται από την εμμονή της με την «εξωτερική πολιτική που βασίζεται σε αξίες», με έναν βουλευτή του SPD να την περιγράφει ως «πολύ ηθικά φορτισμένη».

Η Μπέρμποκ εξοργίζει επίσης ορισμένους ξένους ομολόγους της. Όταν πήγε στο Πεκίνο τον περασμένο μήνα και εξέφρασε τις ανησυχίες της σχετικά με την πίεση που ασκείται στην κοινωνία των πολιτών, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Κιν Γκανγκ δήλωσε στον Τύπο: «Αυτό που χρειάζεται λιγότερο η Κίνα είναι ένας δάσκαλος από τη Δύση».

Η Γερμανίδα υπουργός αντεπιτίθεται στις κατηγορίες για κήρυγμα. «Δεν πρόκειται να πούμε: είμαστε τέλειοι», είπε. Στεκόμενη την περασμένη εβδομάδα δίπλα στον υπουργό Εξωτερικών του Κατάρ, τον οποίο συνάντησε στη Ντόχα μετά την επίσκεψή της στη Σαουδική Αραβία, επισήμανε το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων στη Γερμανία, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 20%.

Ο Γκούντραμ Γουλφ, διευθυντής του Γερμανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, δήλωσε ότι η κριτική επιτροπή δεν έχει ακόμη αποφανθεί για την επικοινωνία της με δύσκολους διεθνείς εταίρους. «Υπάρχει πάντα αυτή η μεγάλη συζήτηση: Μήπως το παρατραβάει; Είναι σωστό να βρισκόμαστε στο Πεκίνο και να λέμε τα πράγματα τόσο δυνατά και ξεκάθαρα αντί να είμαστε διπλωμάτες;», είπε. «Είναι ειλικρινά αδύνατο να απαντήσει κανείς τι λειτουργεί καλύτερα. Αλλά σίγουρα έχει αλλάξει πολύ το ύφος της. Είναι πολύ λιγότερο διπλωματικό, πολύ πιο ευθύβολο.»

Το ύφος της έχει προκαλέσει συγκρίσεις με μαθήτριες – συχνά από άνδρες. «Είναι λίγο ξερόλας», είπε ένας βουλευτής του κόμματός της, αν και εξήρε επίσης τη σκληρότητά της και την «σαφή αξιακή πυξίδα» της.

Ο εκνευρισμός που προκάλεσε η πρώτη γυναίκα υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας μπορεί να οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι, σε αντίθεση με προσωπικότητες όπως η πρώην καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ, έχει θέσει το φύλο της στο επίκεντρο της πολιτικής της ταυτότητας.

Μητέρα δύο παιδιών, της οποίας ο σύζυγος εγκατέλειψε τη δουλειά του για να φροντίζει τις κόρες τους που βρίσκονται στο σχολείο, προκάλεσε φέτος αναστάτωση δημοσιεύοντας το μανιφέστο της για τη φεμινιστική εξωτερική πολιτική. Μεγάλο μέρος του περιεχομένου, όπως η σημασία της συμμετοχής των γυναικών στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, αποτελεί αποδεκτή σοφία στους ανθρωπιστικούς κύκλους. Όμως ο τίτλος [σ.σ, η «φεμινιστική εξωτερική πολιτική»] αποδείχθηκε διχαστικός.

Απολαμβάνει επίσης να προκαλεί τους ισχυρούς άνδρες. Όταν ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ προσπάθησε να την πείσει να πιει μαζί του βότκα το μεσημέρι κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης λίγο πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, εκείνη γελοιοποίησε την ιδέα ότι η κατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της ημέρας θα μπορούσε να αποτελέσει δοκιμασία σκληρότητας για κάποια που είχε γεννήσει δύο παιδιά.

Η σκληρή προσέγγιση της Μπερμποκ απέναντι στη Ρωσία έχει κερδίσει οπαδούς μεταξύ των συμμάχων της Γερμανίας. Το άλλο βασικό της ακροατήριο είναι το γερμανικό κοινό – και η βάση των Πρασίνων που σκέφτεται ήδη τις επόμενες εκλογές του 2025. Είχε θεωρηθεί ευρέως ως η «σειρά» του Ρόμπερτ Χάμπεκ, του Πράσινου υπουργού Οικονομίας και αντικαγκελάριου, να θέσει υποψηφιότητα για την καγκελαρία. Όμως ο Χάμπεκ έχει πληγεί από ένα σκάνδαλο νεποτισμού στο υπουργείο του και από την οργή για το σχέδιό του να απαγορεύσει την εγκατάσταση νέων συστημάτων θέρμανσης με πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Το κόμμα των Πρασίνων τιμωρήθηκε στις εκλογές στη Βρέμη αυτόν τον μήνα, σημειώνοντας το χειρότερο αποτέλεσμά του στο κρατίδιο εδώ και 20 χρόνια. Μια πρόσφατη εθνική δημοσκόπηση το τοποθετούσε κάτω από την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD).

Ορισμένοι αμφιβάλλουν αν οι Πράσινοι θα έχουν καν αρκετή υποστήριξη ώστε να δικαιολογείται η υποβολή υποψηφίου καγκελάριου στις επόμενες εκλογές. Αλλά αν το κάνουν, η Μπέρμποκ παραμένει μία από τους επικρατέστερους υποψήφιους. «Εξακολουθεί να είναι το πιο δημοφιλές πρόσωπο μεταξύ των κορυφαίων Πρασίνων», δήλωσε ο Πίτερ Ματουσέκ, επικεφαλής της πολιτικής και κοινωνικής έρευνας στη γερμανική εταιρεία δημοσκοπήσεων Forsa. Παρόλα αυτά, προειδοποίησε: «Άλλο πράγμα είναι να είσαι δημοφιλής υπουργός Εξωτερικών και άλλο αν ο κόσμος σου εμπιστεύεται την καγκελαρία».

Η Μπέρμποκ κρατά τα χαρτιά της κλειστά όταν πρόκειται για τις φιλοδοξίες της για το κορυφαίο αξίωμα. Αλλά δεν σκοπεύει να επαναλάβει αυτό που θεωρεί ως λάθος του παρελθόντος να κάνει συμβιβασμούς για να προσελκύσει το κοινό. «Αν δεν είσαι ο εαυτός σου, στο τέλος της ημέρας οι άνθρωποι δεν σε εμπιστεύονται», δήλωσε.