Κρήτη: Οι νέες τάσεις στην ελαιοκομία – Πώς θωρακίζεται η καλλιέργεια και ο παραγωγός

Οι νέες τάσεις και οι προοπτικές της ελαιοκαλλιέργειας, οι νέες ποικιλίες ελιάς, τα προγράμματα καινοτομίας και εκπαίδευσης, ο ρόλος του nutriscore, η ισορροπία καλών τιμών παραγωγού και προσιτών τιμών καταναλωτή, καθώς οι ευκαιρίες συνεργασίας στον ελαιοκομικό τομέα, απασχόλησαν εκδήλωση του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου του ΕΛΓΟ – Δήμητρα.

Ειδικότερα, όπως επισημάνθηκε από τους συμμετέχοντες, στη θωράκιση της καλλιέργειας της ελιάς από ασθένειες, οι οποίες ευνοούνταν από τη διακίνηση μη πιστοποιημένου υλικού στόχευσε έρευνα του ΕΛΓΟ – Δήμητρα.

GreekCert: Δημιουργία πιστοποιημένων φυτειών ελιάς, εσπεριδοειδών και συκιάς

Τα τελευταία χρόνια πιστοποιήθηκε προβασική φυτεία των κυριότερων ποικιλιών ελιάς για πρώτη φορά στην Ελλάδα και τα φυτώρια έχουν πάρει φυτικό υλικό και έχουν εγκαταστήσει τις μητρικές τους φυτείες για να διαθέσουν στους αγρότες πιστοποιημένα δενδρύλλια.

Παράλληλα, οι πιο διαδεδομένες ποικιλίες ελιάς της Ελλάδας εξετάζονται για την αντοχή τους στα κυριότερα προβλήματα της καλλιέργειας (δάκος, βερτισίλλιο, ξηρασία, αλατότητα, ακραίες θερμοκρασίες) αφενός για να επιλέγουν οι παραγωγοί την κατάλληλη ποικιλία για την περιοχή τους και αφετέρου για να δημιουργηθούν νέες ποικιλίες που να συνδυάζουν αντοχές και καλά χαρακτηριστικά παραγωγής.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει ο ΕΛΓΟ – Δήμητρα, τεκμηριώνεται η αιτία για μειωμένη ανθοφορία, καρπόδεση ή παραγωγή. Τέλος, αναπτύσσονται καλλιεργητικές τεχνικές για βελτιωμένη διαχείριση του ελαιώνα και καλύτερη προσαρμογή των δέντρων σε βιοτικά (εχθροί και ασθένειες) και αβιοτικά (καιρικά) προβλήματα.

Προγράμματα καινοτομίας και εκπαίδευσης

Όπως επισημάνθηκε από τους συμμετέχοντες, μια πολύ σημαντική δράση για τους αγρότες είναι τα πολυλειτουργικά αγροκτήματα που λειτουργούν με έμφαση στις τοπικές παραγωγικές δυνατότητες μιας περιοχής και εστιάζουν στις πολλαπλές λειτουργίες και δραστηριοποιούνται και στους τρεις οικονομικούς παραγωγικούς τομείς οπότε απαιτείται να διαθέτουν καλλιεργήσιμη έκταση, φυτικό ή ζωικό κεφάλαιο και δράσεις εστίασης, κατάρτισης ή επίδειξης καλών πρακτικών.

Επίσης, πολύ σημαντική είναι η προετοιμασία του οδηγού σπουδών για την ίδρυση δημόσιου ΙΕΚ Τεχνικού Ελαιοκομίας, που θα εκπαιδεύσει νέους και νέες για πρακτικά επαγγέλματα στον ελαιοκομικό τομέα για φυτώρια, αγροτικές εκμεταλλεύσεις, ελαιοτριβεία, μονάδες επιτραπέζιας ελιάς, συνεταιριστικές οργανώσεις, κλπ. Αυτή η δράση απαντά στη μεγάλη ανάγκη για υπαλλήλους με πρακτικές γνώσεις.

Τα συστήματα φύτευσης ελαιώνων

Στην Ισπανία και άλλες χώρες με δυναμική νέων φυτεύσεων συνεχίζεται η εγκατάσταση υπερεντατικών γραμμικών ελαιώνων. Η νέα τάση που παρατηρείται λόγω της έλλειψης νερού άρδευσης είναι η εγκατάσταση γραμμικών ελαιώνων με ξηρική διαχείριση.

Σε αυτή την περίπτωση, η αναμενόμενη παραγωγή είναι μικρότερη από αυτή των αρδευόμενων ελαιώνων αλλά μικρότερο είναι και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Στην Ελλάδα, προτείνεται η χρήση λιγότερο πυκνών φυτεύσεων με έμφαση στην πιστοποιημένη φιλοπεριβαλλοντική διαχείριση και ποιότητα προϊόντων.

Δημιουργία νέων ποικιλιών ελιάς

Στην Ισπανία που είναι η πρωτοπόρος χώρα στο συγκεκριμένο θέμα, υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση από ιδιωτικές εταιρίες για δημιουργία νέων ποικιλιών από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στη συγκεκριμένη έρευνα έχει το Πανεπιστήμιο της Κόρντομπα. Έχουν ήδη διατεθεί στην αγορά οι πρώτες πατενταρισμένες ποικιλίες από διασταυρώσεις των περασμένων δεκαετιών.

Στην Ελλάδα, υλοποιείται στον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ έργο δημιουργίας νέων ποικιλιών ελιάς με βελτιωμένες αντοχές σε καταπονήσεις και ποιοτικά χαρακτηριστικά παραγωγής με χρηματοδότηση του ΥΠΑΑΤ. Μία πολύ ενδιαφέρουσα δράση αποτελεί και η επιλογή κλώνων Κορωνέικης με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Nutriscore

Εκφράστηκε ομόφωνα η διαφωνία με την εφαρμογή του συστήματος χρωματικού χαρακτηρισμού τροφίμων Nutriscore που αδικεί το ελαιόλαδο καθώς το κατατάσσει στις ανθυγιεινές τροφές με βάση το θερμιδικό περιεχόμενο αγνοώντας τα αποδεδειγμένα οφέλη στην υγεία.

Διαπιστώθηκε η ανάγκη συστηματικών ενεργειών από όλους τους φορείς με επίσημα έγγραφα αλλά και θεσμικές κινήσεις όπως νομοθέτηση. Σε άλλες χώρες απαγορεύτηκε η εφαρμογή του συγκεκριμένου προτύπου.

Σήμανση και κατηγορίες ελαιόλαδου

Ένα διαχρονικό πρόβλημα είναι η χρήση δυσνόητων και παραπλανητικών χαρακτηρισμών στις ετικέτες ελαιόλαδου όπως «αγνό», «ελαφρύ», «εξευγενισμένο», κλπ.

Πολλές φορές ο καταναλωτής μπορεί να διαλέξει ως καλύτερο ένα εξευγενισμένο ελαιόλαδο έναντι ενός εξαιρετικά παρθένου. Όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να απλοποιηθεί και να ξεκαθαρίσει η ορολογία στα τυποποιημένα ελαιόλαδα αλλά εκφράστηκε η απαισιοδοξία ότι δεν διαφαίνεται κάποια θετική εξέλιξη σύντομα γιατί η συχνή αλλαγή σε όρους επικοινωνίας των προϊόντων δημιουργεί σύγχυση των καταναλωτών. Σίγουρα χρειάζεται περισσότερη δουλειά στην ενημέρωση των καταναλωτών για τις κατηγορίες ελαιόλαδου και τα χαρακτηριστικά τους με έμφαση στις ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία.

Υπερβολικοί έλεγχοι και προδιαγραφές στο ελαιόλαδο

Εκφράστηκε η δυσαρέσκεια για το υπερβολικά περίπλοκο και απαιτητικό περιβάλλον προδιαγραφών και κανονισμών για το ελαιόλαδο που δυσκολεύει τον ανταγωνισμό με τα άλλα φυτικά έλαια. Προτείνεται η απλοποίηση του πλαισίου χωρίς φυσικά να γίνονται εκπτώσεις στην ποιότητα του προϊόντος.

Προώθηση της κατανάλωσης στην Ελλάδα

Είναι πολύ σημαντικό να αυξήσουμε τις εξαγωγές ελαιόλαδου και ιδιαίτερα τυποποιημένου. Παράλληλα, υπάρχει μεγάλο περιθώριο αύξησης της εγχώριας κατανάλωσης και εκεί πρέπει να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες.

Ισορροπία καλών τιμών παραγωγού και προσιτών τιμών καταναλωτή

Υπάρχει μεγάλη ικανοποίηση των παραγωγών για τις αυξημένες τιμές της φετινής χρονιάς. Επίσης, λόγω της συνεχιζόμενης επικράτησης δυσμενών καιρικών συνθηκών στην Ισπανία που προδιαθέτουν για άλλη μια μέτρια χρονιά παραγωγής στη γειτονική χώρα, υπάρχει η προσμονή για συνέχεια των υψηλών τιμών.

Από την άλλη πλευρά, όπως τονίστηκε «καλό είναι να σκεφτούμε ότι το προϊόν πρέπει να έχει προσιτή τιμή στους καταναλωτές όταν φτάσει στο ράφι. Υπάρχει ο κίνδυνος η αύξηση των τιμών καταναλωτή να τους απομακρύνει από το ελαιόλαδο και να προτιμήσουν εναλλακτικά φυτικά έλαια. Μια τέτοια εξέλιξη δεν θα είναι θετική μακροπρόθεσμα. Ζητείται επομένως μια ισορροπία καλών τιμών παραγωγού και προσιτών τιμών καταναλωτή».

Δυνατότητες συνεργασίας

Εκφράστηκε από τους φορείς που συμμετείχαν στην εκδήλωση το έντονο ενδιαφέρον συνεργασίας με το Δ.Σ.Ε. και τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ για τον εκσυγχρονισμό του ελαιοκομικού τομέα με έμφαση στην οικολογική καλλιέργεια, στην ποιότητα και ασφάλεια των προϊόντων, και στη μείωση του κόστους παραγωγής. Παράλληλα εκφράστηκε από όλους η ανάγκη για την δυναμικότερη εκπροσώπηση της Ελλάδας στο ΔΣΕ.

Το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας

Το ΔΣΕ έχει έδρα στη Μαδρίτη και είναι ο διεθνής φορέας που συντονίζει την πολιτική, την παρακολούθηση της αγοράς, τη νομοθεσία και τη συνεργασία των χωρών στον ελαιοκομικό τομέα. Παίζει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις και είναι σημαντικό η Ελλάδα να εντατικοποιήσει την παρουσία της στο ΔΣΕ.

Παλιότερα υπήρχαν Έλληνες υπάλληλοι στην έδρα του ΔΣΕ και διευκόλυναν πολύ την άμεση ενημέρωση ελαιοκομικών φορέων της Ελλάδας και τη συμμετοχή σε πολλές δράσεις εκπαίδευσης σε θέματα καλών καλλιεργητικών πρακτικών και προώθησης της κατανάλωσης των ελαιοκομικών προϊόντων.

Το ΔΣΕ συχνά χρηματοδοτεί υποτροφίες για συμμετοχή σε σεμινάρια, διοργάνωση εκδηλώσεων όπως η Μέρα Ελιάς, και δίνει κατευθύνσεις για την εξέλιξη του ελαιοκομικού τομέα στα 19 μέλη του, το μεγαλύτερο από τα οποία είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση.