Πώς κατανέμονται οι πόροι του Κοινοτικού Προϋπολογισμού; [Γράφημα]

Από το 2021, για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ, ο κοινοτικός προϋπολογισμός στηρίζεται και σε δανεισμό. Συγκεκριμένα, για την περίοδο 2021-2027 το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο θα ανέλθει σε 1.211δις ευρώ, ενώ άλλα 807 δις θα προστεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης (σε τιμές 2021).

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ διαφέρει από τους εθνικούς προϋπολογισμούς: οι τελευταίοι χρηματοδοτούν προγράμματα δαπανών (π.χ. συντάξεις) της αποκλειστικής αρμοδιότητας των κρατών μελών, ενώ αντίθετα το μεγαλύτερο μέρος του κοινοτικού προϋπολογισμού διοχετεύεται στην πολιτική συνοχής και στη γεωργία. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2021-2027, η πολιτική συνοχής (συνοχή, ανθεκτικότητα και αξίες) θα χρηματοδοτηθεί με 1.203 δις ευρώ (427 δις από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και 776 δις από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης), ενώ οι δαπάνες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (φυσικοί πόροι και περιβάλλον) θα φτάσουν τα 420 δις ευρώ (401 δις από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και 19 δις από το Ταμείο Ανάκαμψης). Ακολουθούν τα προγράμματα «Ενιαία αγορά, καινοτομία και ψηφιακή οικονομία» (161 δις), «γειτονικές χώρες και υπόλοιπος κόσμος», (111 δις), και «ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση» (82,5 δις) κ.α. Το 30% του προϋπολογισμού θα κατευθυνθεί σε έργα που σχετίζονται με το κλίμα.

Το 2001, σε απόλυτα μεγέθη, οι μεγαλύτεροι ωφελημένοι του κοινοτικού προϋπολογισμού ήταν η Ισπανία (13,5 δις), η Γαλλία (11,6 δις), η Γερμανία (10,2 δις) και η Ιταλία (8,5 δις), ενώ η Ελλάδα ήταν στην έκτη θέση (5,7 δις). Όμως, σε σχετικούς όρους, ως ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος, η Ελλάδα (3,7%) ήταν στη δεύτερη θέση (μετά το Λουξεμβούργο), ενώ ακολουθούσαν οι τρεις άλλες «χώρες συνοχής», Πορτογαλία (2,2%), Ιρλανδία (2,2%), και Ισπανία (2% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος).

Η διεύρυνση του 2004 επέφερε όπως ήταν φυσικό μεγάλες αλλαγές στην κατάταξη. Αναφορικά με τη συμβολή του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, το 2021 στις πρώτες θέσεις ήταν «νέα κράτη μέλη» όπως η Κροατία (4,1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος), η Λετονία (4%), η Ουγγαρία (4%) και η Βουλγαρία (3,9%). Η Ελλάδα ήταν στην 8η θέση (3,5%). Στην τελευταίες θέσεις, η Γερμανία και η Ολλανδία (0,3% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος). Όσον αφορά τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, οι μεγαλύτεροι ωφελούμενοι είναι η Ελλάδα (1,91% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος), η Ισπανία (1,67%), η Κροατία (1,54%), και η Πορτογαλία (1,37%).

Εάν συνυπολογιστούν και οι δύο πηγές χρηματοδότησης (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και Ταμείο Ανάκαμψης), σε απόλυτα μεγέθη, οι μεγαλύτεροι ωφελημένοι του κοινοτικού προϋπολογισμού το 2021 ήταν η Ισπανία (36,5 δις), η Ιταλία (26,9 δις), και η Γαλλία (21,3 δις), με την Ελλάδα να βρίσκεται στην 7η θέση (9,7 δις). Όμως, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, σε σχετικούς όρους, ως ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση της κατάταξης (5,4% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος), μετά την Κροατία (5,6%). Η συμβολή του κοινοτικού προϋπολογισμού στο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα είναι πάνω από 3% σε όλες σχεδόν τις χώρες της κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, καθώς επίσης στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Σε 10 από τα 15 παλαιότερα κράτη μέλη, και βέβαια σε όλα τα «νέα κράτη μέλη», η κατανομή το 2023 ήταν αυξημένη σε σύγκριση με το 2001.

Φυσικά, η συμβολή του κοινοτικού προϋπολογισμού στην εθνική οικονομία δεν εξαντλεί το όφελος μιας χώρας από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χώρες όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία, που παραδοσιακά έχουν μικρές απολαβές από τον προϋπολογισμό, απολαμβάνουν άλλα έμμεσα οφέλη (π.χ. την αύξηση των εξαγωγών τους σε άλλες χώρες της Ένωσης).

Η Χρύσα Παπαλεξάτου είναι Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας «Α.Γ. Λεβέντη» στο Παρατηρητήριο Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Ο Μάνος Ματσαγγάνης είναι Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος», και Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο Μιλάνου.