Η σκληρή επιλογή της «μείωσης του κινδύνου» που αντιμετωπίζουν οι οικονομίες

«Εδώ και δεκαετίες υποστηρίζω ότι το δολάριο ΗΠΑ θα διατηρήσει τη θέση του ως το κυρίαρχο νόμισμα στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα. Δεν υπάρχει άλλο νόμισμα – φυσικό ή εικονικό – ικανό να αντικαταστήσει το δολάριο στο κέντρο του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Ωστόσο, η παγκόσμια επιρροή του δολαρίου αντιμετωπίζει αρκετές μη οικονομικές προκλήσεις, παρά τη συνεχιζόμενη θέση του ως «αποθεματικό νόμισμα» στον κόσμο. Αυτό είναι συνέπεια ενός όλο και πιο κατακερματισμένου διεθνούς οικονομικού συστήματος. Η εθνική ασφάλεια και η γεωπολιτική αντικαθιστούν την οικονομία στη διαμόρφωση των εθνικών και διεθνών αλληλεπιδράσεων». Aυτό γράφει σε άρθρο του στους Financial Times, o οικονομολόγος Μοχάμεντ ελ Εριάν, πρόεδρος του Queens’ College, Cambridge, και σύμβουλος των Allianz και Gramercy

Αργά και σταθερά, οι χώρες θα ωθηθούν τώρα να επιλέξουν μεταξύ δύο εντυπωσιακά διαφορετικών μονοπατιών: να συνεργαστούν περισσότερο για την ενίσχυση της πολυμερούς και του πλαισίου που βασίζεται σε κανόνες, ή να αποδεχθούν την οικονομική αποσύνδεση ως αναπόφευκτη συνέπεια της μεγαλύτερης μείωσης των κινδύνων από τα μεμονωμένα κράτη.

Ο διάσημος αναλυτής υπογραμμίζει ότι ο ρόλος του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος υποστηρίζεται εδώ και καιρό από τρία χαρακτηριστικά των ΗΠΑ: την ιδιότητά τους ως η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, το βάθος και το εύρος των χρηματοπιστωτικών αγορών τους και την προβλεψιμότητα που απορρέει από τη θεσμική ωριμότητα και τον σεβασμό του κράτους δικαίου.

Υιοθετώντας το δολάριο ως μέσο συναλλαγής και ως μέσο αποθήκευσης αξίας, άλλες χώρες έχουν επιτύχει σημαντικά κέρδη αποδοτικότητας, ενώ παράλληλα παρέχουν στις ΗΠΑ τη δυνατότητα να απολαμβάνουν αυτό που ο πρώην Γάλλος πρόεδρος Valéry Giscard d’Estaing περιέγραψε περίφημα τη δεκαετία του 1960 ως «υπερβολικό προνόμιο» – ουσιαστικά, μεγαλύτερη δύναμη να ανταλλάσσουν το δικό τους νόμισμα με αγαθά και υπηρεσίες από άλλες χώρες, ενώ έχουν πρόσβαση σε μεγαλύτερη δεξαμενή χρηματοδότησης χαμηλού κόστους.

Και προσθέτει ότι πρόκειται για ένα μέρος ενός σιωπηρού συμβολαίου: η Αμερική επωφελείται σε αντάλλαγμα για την υπεύθυνη διαχείριση του συστήματος. Ωστόσο, η τελευταία πτυχή του συμβολαίου έχει αμφισβητηθεί τα τελευταία 15 χρόνια από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και την ξαφνική επιβολή εμπορικών δασμών το 2017.

Ενώ τα γεγονότα αυτά κλόνισαν την κυριαρχία του δολαρίου, δεν το υπονόμευσαν ριζικά λόγω αυτού που μπορεί να περιγραφεί ως το «σύνδρομο του πιο καθαρού βρώμικου πουκάμισου»: το δολάριο μπορεί να μην είναι ένα παρθένο αποθεματικό νόμισμα, αλλά εξακολουθεί να θεωρείται καθαρότερο από οποιοδήποτε άλλο νόμισμα για αυτόν τον ρόλο.

Οι κακοί χειρισμοί

Τα τελευταία δύο χρόνια, η κατάσταση αυτή έχει γίνει ιδιαίτερα πιο δύσκολη λόγω του κακού χειρισμού του κύκλου αύξησης των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και της αυξανόμενης έμφασης στην ανθεκτικότητα στις οικονομικές και επιχειρηματικές στρατηγικές. Αντί να επιδιώκεται η πλήρης αντικατάσταση του δολαρίου, έχουν ενταθεί οι προσπάθειες για τη δημιουργία «σωλήνων» γύρω από αυτό στις παγκόσμιες υποδομές συναλλαγών και πληρωμών.

Σύμφωνα με τον ελ Εριαν η Κίνα έχει διατηρήσει τον ηγετικό της ρόλο σε αυτό, ενισχύοντας τις πρωτοβουλίες για τη δημιουργία νέων περιφερειακών και παγκόσμιων θεσμών, επεκτείνοντας τη χρήση του δικού της νομίσματος σε διμερείς συμφωνίες πληρωμών και δανεισμού και αναβαθμίζοντας την πρωτοβουλία Belt and Road. Αλλά δεν είναι μόνο η Κίνα.

Οι σκληρές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία συνέβαλαν στην τόνωση του ενδιαφέροντος των χωρών για συμφωνίες που παρακάμπτουν το δολάριο. Επιπλέον, όλο και περισσότερα έθνη αρχίζουν να θεωρούν ότι είναι εφικτό να μειώσουν την εξάρτησή τους από το αμερικανικό νόμισμα με την πάροδο του χρόνου. Κοιτάζουν πώς η Ρωσία έχει αναπροσανατολίσει το εμπόριό της και έχει υποκαταστήσει το δολάριο τόσο στις εξαγωγικές όσο και στις εισαγωγικές συναλλαγές της, αν και με δύσκολους και δαπανηρούς τρόπους.

Οι δύο επιλογές

Σύμφωνα με τον ίδιο,μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν ουσιαστικά δύο επιλογές. Μπορούν να εργαστούν συλλογικά για την αναμόρφωση της πολυμερούς διαδικασίας με τρόπο που να εξασφαλίζει την αποδοχή από αυτό που ο Jared Cohen της Goldman Sachs αποκαλεί «κράτη που ταλαντεύονται γεωπολιτικά». Αυτό θα περιελάμβανε τον εκσυγχρονισμό της διακυβέρνησης, της εκπροσώπησης και των λειτουργιών του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Ή μπορούν να επιλέξουν να αποδεχτούν το βραχυπρόθεσμο κόστος και τις αβεβαιότητες που συνδέονται με την αποσύνδεση που απαιτείται για την ορθή μείωση του κινδύνου. Η έννοια της «αποδέσμευσης από τον κίνδυνο, όχι της αποσύνδεσης» που προτάθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο από την G7 μπορεί να φαίνεται ελκυστική, αλλά είναι πιθανό να οδηγήσει σε μια ασταθή μέση λύση και όχι σε μια βιώσιμη νέα ισορροπία.

Από οικονομική άποψη, μια πιο περιεκτική πολυμέρεια που υποστηρίζεται από ένα ισχυρό σύστημα βασισμένο σε κανόνες προσφέρει αναμφίβολα μεγαλύτερα οφέλη σε σύγκριση με τις εναλλακτικές λύσεις. Ωστόσο, γίνεται ολοένα και πιο εμφανές ότι τα οικονομικά δεν κρατούν πλέον τα ηνία στην καθοδήγηση της διαδικασίας του εμπορίου και της διεθνούς χρηματοδότησης. Υπήρξε μια θεμελιώδης αλλαγή στη σχέση μεταξύ της οικονομίας, αφενός, και των συνδυασμένων δυνάμεων της εθνικής ασφάλειας, της πολιτικής και της γεωπολιτικής, αφετέρου.

«Πρόκειται για μια αντιστροφή που ενθαρρύνει πλέον τόσο την απο-κινδύνευση όσο και την αποσύνδεση των διασυνοριακών αλυσίδων εφοδιασμού και των διασυνοριακών πληρωμών, και είναι μια αντιστροφή που το κοσμικά αποδυναμωμένο πολυμερές σύστημα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά χωρίς μια νέα μεγάλη προσπάθεια» καταλήγει στο άρθρο του.