Τουρκία: Το ενεργειακό χαρτί της επόμενης μέρας για την Τουρκία: Οι προκλήσεις και η σφαίρα επιρροής του Πούτιν

Ο τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν πανηγυρίζει την επικράτησή του στο β’ γύρο των εκλογών στην Τουρκία. Και μπορεί το αφήγημα της Μεγάλης Τουρκίας, η εθνικιστική και η μουσουλμανική ρητορική να έδωσαν τελικά το προβάδισμα στον «σουλτάνο» για μία ακόμα 5ετή θητεία ωστόσο, οι προκλήσεις της επόμενης ημέρας είναι πολλές και η απειλή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κρέμεται και πάλι πάνω από τη χώρα.

Ο κλοιός γύρω από την οικονομία της Τουρκίας σφίγγει: η προεκλογική εκστρατεία και οι κυβερνητικές παροχές που τη συνόδευσαν προκάλεσαν ισχυρές πιέσεις από τις διεθνείς αγορές.

Η λίρα υποχώρησε κοντά σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου, οι τιμές των κρατικών ομολόγων σε δολάρια μειώνονται, ενώ το κόστος ασφάλισης του χρέους της χώρας αυξάνεται ξανά.

Εκλογές – Τουρκία: Ο πληθωρισμός, τα επιτόκια και το ενδεχόμενο αλλαγής πολιτικής από τον Ερντογάν

Ο ίδιος, όλο το τελευταίο διάστημα επέμεινε στα ιδιόμορφα οικονομικά του και έπαιξε ανοικτά το χαρτί της δυνατής Τουρκίας, που πρωταγωνιστεί στις γεωπολιτικές εξελίξεις. Και όλα αυτά διατηρώντας την πολιτική των ίσων αποστάσεων, μεταξύ Δύσης και Ρωσίας.

Στο πλαίσιο αυτό η ενέργεια βρέθηκε πολύ ψηλά στην ατζέντα του τούρκου προέδρου.

Η κρίσιμη συγκυρία

Ο «σουλτάνος» επιδιώκει εδώ και καιρό να κεφαλαιοποιήσει τη γεωγραφική θέση της χώρας, αλλά και τον ρόλο της ως «ειρηνοποιός δύναμη» μεταξύ του δυτικού κόσμου και της Δύση: ο έλεγχος του Βοσπόρου, ένα βασικό σημείο για τα παγκόσμια εμπορεύματα, ο ρόλος της ως διάδρομος για τις προμήθειες κουρδικού πετρελαίου, αλλά και οι δίοδοι που δίνει στο ρωσικό φυσικό αέριο καθιστούν την Άγκυρα σημαντικό γεωπολιτικό παράγοντα στις παγκόσμιες αγορές παρά την έλλειψη ενεργειακών πόρων της.

Οι επιλογές

Αν και ο πρόεδρος Ερντογάν διατυμπανίζει ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας, η η Standard and Poor’s έχει διαφορετική άποψη, εκτιμώντας ότι οι επιλογές που έχει η χώρα για να κόψει την επικίνδυνη εξάρτησή της από την εισαγόμενη ενέργεια, ειδικά από τη Ρωσία, παραμένουν περιορισμένες.

Με το βασικό ερώτημα να παραμένει: Πώς θα μπορεί η χώρα να διαχειρίζεται τις πληρωμές για εισαγωγές και εγχώριες προμήθειες με ένα ασταθές νόμισμα και πληθωρισμό άνω του 40%;

Πιο κοντά στο άρμα του Πούτιν

Αναλυτές εκτιμούν ότι η παραμονή του Ερντογάν στην εξουσία για τρίτη δεκαετία, θα μπορούσε να φέρει την Τουρκία ακόμα πιο κοντά στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Πριν από τις κάλπες, η Μόσχα προμήθευε στην Τουρκία φυσικό αέριο με πίστωση και με έκπτωση αργό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου.

Η Ρωσία παρείχε το 39,5% των 54,66 Bcm εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας πέρυσι. Οι περισσότερες από αυτές τις εισαγωγές πραγματοποιούνται στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων συμβάσεων παλαιού τύπου με δείκτη αργού. Τα δύο μεγαλύτερα συμβόλαιά της — για 16 Bcm από τη Ρωσία και 9,6 Bcm από το Ιράν, λήγουν στα τέλη του 2025 και τον Ιούλιο του 2026 αντίστοιχα.

Το σχέδιο του Πούτιν

Τονίζουν μάλιστα ότι πίσω από την υπόσχεση του Ερντογάν να καταστήσει την Τουρκία ενεργειακό κόμβο για όλη την Ευρώπη, κρύβεται μια «κερκόπορτα» που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο  για τις εξαγωγές της Μόσχας. Μετά την καταστροφή των αγωγών Nord Stream από τη Ρωσία στη Γερμανία κάτω από τη Βόρεια Θάλασσα πέρυσι, ο Πούτιν και ο Ερντογάν προσπάθησαν γρήγορα να στρέψουν την προσοχή στην ιδέα ενός κόμβου.

«Η κατανόησή τους για έναν κόμβο σίγουρα δεν είναι η δική μας κατανόηση ενός κόμβου», δήλωσε η Aura Săbăduș, ανώτερη συνεργάτης του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής που καλύπτει την ενέργεια για την εταιρεία πληροφοριών αγοράς ICIS.

«Αυτή η ιδέα είναι στη μόδα γιατί η Ρωσία ενδιαφέρεται να πουλήσει περισσότερο φυσικό αέριο στην Τουρκία. Η Τουρκία θα συσσωρεύσει αέριο από διάφορους παραγωγούς — Ρωσία, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν, [υγροποιημένο φυσικό αέριο] και το δικό της φυσικό αέριο από τη Μαύρη Θάλασσα — και στη συνέχεια θα το ξεπλύνει και θα το ονομάσει εκ νέου ως τουρκικό. Οι Ευρωπαίοι αγοραστές δεν θα γνώριζαν την προέλευση του φυσικού αερίου», επεσήμανε.

Δυναμική συνεργασία

Μόλις το περασμένο Σάββατο, ο Γιούρι Πίλιπσον, διευθυντής του 4ου Ευρωπαϊκού Τμήματος του Ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, είπε ότι η ρωσοτουρκική συνεργασία έχει αναπτυχθεί «ιδιαίτερα δυναμικά» τα τελευταία χρόνια.

Μιλώντας στο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων RIA, κατηγόρησε τη Δύση ότι συνεχίζει να υποδαυλίζει αυτή τη συμφωνία και δεσμεύτηκε: «Προφανώς, μια τέτοια καταστροφική (δυτική) γραμμή σε σχέση με τις ρωσοτουρκικές σχέσεις θα συνεχιστεί. Ωστόσο, είμαι βέβαιος ότι μαζί με τους Τούρκους συναδέλφους θα μπορέσουμε να αντισταθούμε στις ανατρεπτικές προσπάθειες των εχθρικών δυνάμεων», υπογράμμισε. Ο Πίλιπσον περιέγραψε ως «σημαντική» τη θέση της ενέργειας στη ρωσοτουρκική συνεργασία, με δύο αγωγούς φυσικού αερίου – BlueStream και TurkStream – να
λειτουργούν με επιτυχία και έναν κόμβο φυσικού αερίου που στοχεύει στη δημιουργία υποδομής για περαιτέρω ανάπτυξη εμπορικών επαφών στον ενεργειακό τομέα.

Τα προεκλογικά έργα

Μεσούσης της προεκλογικής εκστρατείας η Άγκυρα έπαιξε ισχυρά το ενεργειακό της χαρτί: προέβαλε την ανακάλυψη ενός πλούσιου κοιτάσματος φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, με το οποίο στοχεύει να κερδίσει μεγάλο ποσοστό ενεργειακής αυτονομίας, αλλά και μία νέα φλέβα… μαύρου χρυσού.

Ειδικότερα, η Turkish Petroleum (ΤΡΑΟ) ανακοίνωσε ότι έκανε τη μεγαλύτερη ανακάλυψη αργού πετρελαίου στην ξηρά της Τουρκίας, σε ένα κοίτασμα που εκτιμάται ότι περιέχει 1 δισεκατομμύριο βαρέλια αργού. Η ανακάλυψη έγινε στη νοτιοανατολική επαρχία Σιρνάκ, η οποία συνορεύει με την ημιαυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν στο Ιράκ και τη Συρία.

Ενεργειακός κόμβος

Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και τους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί στα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα, η Τουρκία δεν έχει κρύψει τις φιλοδοξίες της να καταστεί ενεργειακός κόμβος για την ευρύτερη περιοχή. Η ίδια η Άγκυρα δεν κόβει δεσμούς με τη Μόσχα, με την Ρωσία να διαμηνύει ότι στηρίζει τον νέο πρωταγωνιστικό ρόλο της χώρας στην περιοχή. Τον περασμένο Δεκέμβριο μάλιστα, η Gazprom ανακοίνωσε την υλοποίηση έργου που θα καταστήσει την Τουρκία κόμβο φυσικού αερίου, με τον επικεφαλής του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Αλεξέι Μίλερ, να επισημαίνει πως θα διασφαλίσει τη διαφανή τιμολόγηση στη συγκεκριμένη ενεργειακή αγορά.

«Κερκόπορτα»

Παράλληλα, με τις δραστηριότητες αυτές η Τουρκία εξακολουθεί να λειτουργεί ως κερκόπορτα για τη ρωσική ενέργεια στον δρόμο της προς την Ευρώπη. Πρόσφατα το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA), προειδοποίησε ότι η Τουρκία καθίσταται μια παρακαμπτήρια οδός για τις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου προς την ΕΕ, μια «ρωγμή» στις κυρώσεις,.

«Μια νέα οδός για τη διοχέτευση του ρωσικού πετρελαίου προς την ΕΕ αναδύεται μέσω της Τουρκίας, όπου διυλίζεται αυξημένη ποσότητα ρωσικού αργού», προειδοποιούν οι συντάκτες της έκθεσης, η δουλειά των οποίων πρόκειται να παρουσιαστεί στην COP27.

Πράγματι η Τουρκία έχει αυξήσει τις εισαγωγές αργού από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Και οι εξαγωγές πετρελαϊκών προϊόντων από την Τουρκία προς τα ευρωπαϊκά και τα αμερικανικά λιμάνια αυξήθηκαν κατά 85% στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου σε σύγκριση με την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου, αναφέρεται στην έκθεση.

Τα τουρκικά διυλιστήρια κεφαλαιοποιούν τις εκπτώσεις για το ρωσικό αργό, ενώ η Μόσχα ανακατευθύνει όγκους μακριά από τις παραδοσιακές αγορές που χάνονται λόγω των κυρώσεων της Δύσης.