Ένα ανήσυχο μέλλον για την οικονομία και τη δημοκρατία της Τουρκίας

Μετά τη νίκη στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Κυριακής, ο Ταγίπ Ερντογάν είπε καθώς απευθυνόταν σε ενθουσιασμένους υποστηρικτές ότι «η Τουρκία ήταν ο μόνος νικητής». Ωστόσο ενώ οι πιστοί του βετεράνου προέδρου γιορτάζουν, εκατομμύρια άλλοι Τούρκοι θα σκύβουν τα κεφάλια τους απογοητευμένοι αγωνιώντας για το τι σημαίνουν άλλα πέντε χρόνια διακυβέρνησης του ισχυρού άνδρα για την πολωμένη χώρα τους. Έχουν δίκιο να ανησυχούν. Ακόμη και ο Ερντογάν, ο οποίος έχει κυριαρχήσει στην τουρκική πολιτική για δύο δεκαετίες, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει χρόνο να χαρεί τον θρίαμβό του, εάν το έθνος του θέλει να αποφύγει να βυθιστεί βαθύτερα στην οικονομική κρίση.

Οι εκλογές διεξήχθησαν στο πλαίσιο μιας οξείας κρίσης κόστους ζωής, με το νόμισμα της Τουρκίας να διαπραγματεύεται σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ και τον πληθωρισμό να κυμαίνεται γύρω στο 44%. Η κρίση είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της επιδίωξης ανορθόδοξων οικονομικών πολιτικών από τον Ερντογάν: έχει αντιταχθεί στις υψηλές αυξήσεις των επιτοκίων, ενώ ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε στα ύψη και έχει πλήξει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας.

Η πίεση στους φθίνοντες πόρους του κράτους θα αυξηθεί από μια σειρά από κραυγαλέα εκλογικά δώρα, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής των κανονισμών για την ηλικία συνταξιοδότησης και της αύξησης των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων. Τα αποθέματά της Τουρκίας σε ξένο νόμισμα και χρυσό υποχώρησαν 17 δισ. δολάρια τις έξι εβδομάδες πριν από τον πρώτο γύρο των εκλογών στις 14 Μαΐου, καθώς ο Ερντογάν προσπάθησε να στηρίξει την οικονομία και το νόμισμα πριν από τις κάλπες, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των Financial Times με τη χρήση επίσημων στοιχείων στοιχεία. Το κράτος αντιμετωπίζει επίσης ρεκόρ, σχεδόν, έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών.

Ωστόσο, οι πολιτικές του Ερντογάν, σε συνδυασμό με την τάση του να επιλέγει μάχες με δυτικούς συμμάχους και την τάση του προς τον αυταρχισμό, προ πολλού τρόμαξαν τους ξένους επενδυτές που θα μπορούσαν να προσφέρουν το τόσο απαραίτητο για τη χώρα σκληρό νόμισμα. Αυτό δεν είναι βιώσιμο. Το κράτος εξαντλείται από πόρους για να υπερασπιστεί τη λίρα.

Ο Ερντογάν πρέπει να αφήσει στην άκρη τις προσωπικές του ιδιορρυθμίες, να επιστρέψει σε μια συμβατική νομισματική πολιτική και να λάβει σοβαρά βήματα για να αποκαταστήσει την αξιοπιστία των κρατικών θεσμών. Μόνο τότε η Άγκυρα θα είχε πιθανότητες να πείσει τους επιφυλακτικούς επενδυτές να επιστρέψουν. Αλλά εάν ο Ερντογάν συνεχίσει την ίδια πολιτική, η Δύση μπορεί να περιμένει μια άλλη εποχή απρόβλεπτων σχέσεων με το μέλος του ΝΑΤΟ.

Υπάρχουν επίσης ανησυχίες για το τι θα σημαίνει η νίκη του Ερντογάν για τη δημοκρατία της χώρας. Από τότε που οδήγησε για πρώτη φορά το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην εξουσία πριν από 21 χρόνια, έχει εδραιώσει την εξουσία και συγκεντρώνει τη λήψη αποφάσεων σε πρωτόγνωρα επίπεδα, πλησιάζοντας ολοένα και περισσότερο στην κυριαρχία του ενός ανθρώπου. Έχει αντικαταστήσει την κοινοβουλευτική δημοκρατία της Τουρκίας με μια παντοδύναμη εκτελεστική προεδρία από τότε που προώθησε το συνταγματικό δημοψήφισμα το 2017. Οι εκλογές διεξάγονται σε άνισους όρους ανταγωνισμού. Τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχουν τεθεί κυρίως υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης. Πολιτικοί της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί και επιχειρηματίες μαραζώνουν στις φυλακές.

Ο κατάλογος των φυλακισμένων περιλαμβάνει τον Selahattin Demirtaş, τον ηγέτη του Κουρδικού Κόμματος Δημοκρατικών Λαών (HDP), ο οποίος βρίσκεται πίσω από τα κάγκελα από το 2016. Το φάντασμα του αποκλεισμού από την πολιτική —και μια πιθανή φυλάκιση— κρέμεται πάνω από τον Ekrem İmamoğlu, το δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης και υψηλόβαθμο στέλεχος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης. Ο ίδιος καταδικάστηκε τον Δεκέμβριο για προσβολή εκλογικών στελεχών.

Πολλοί άλλοι θα φοβούνται τις πολιτικές τους ελευθερίες. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ο Ερντογάν, ο οποίος έχει φλερτάρει τους υπερεθνικιστές, επιτέθηκε επανειλημμένα στον αντίπαλό του, Kemal Kılıçdaroğlu, ότι είναι υπέρ των LGBT δικαιωμάτων και ότι υποστηρίζει τους τρομοκράτες, μια λεπτή συγκαλυμμένη αναφορά στην προσέγγισή του στους Κούρδους ψηφοφόρους.

Οι υποστηρικτές του προέδρου θα υποδείξουν τη νέα νίκη στην κάλπη ως περαιτέρω απόδειξη της διαρκούς δημοτικότητας του Ερντογάν. Αλλά το γεγονός ότι αναγκάστηκε να πάει στον δεύτερο γύρο αφού ούτε αυτός ούτε ο Kılıçdaroğlu συγκέντρωσαν περισσότερο από το 50 τοις εκατό των ψήφων στον πρώτο γύρο, υπογραμμίζει το πολιτικό χάσμα μεταξύ εκείνων που αγαπούν ή απεχθάνονται τον διχαστικό ηγέτη. Συνταγματικά, αυτή θα πρέπει να είναι η τελευταία θητεία του Ερντογάν. Αν πράγματι γίνει αυτό θα ήταν φρόνιμο να σκεφτεί την κληρονομιά που σκοπεύει να αφήσει. Αλλά όποια πορεία κι αν χαράξει, η Τουρκία κινδυνεύει να μπει σε ανησυχητικώς θυελλώδη νερά.