Ελιά: Η αμφίδρομη σχέση καλλιέργειας και κλιματικής αλλαγής

Στην άμβλυνση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής συμβάλλει η ελαιοκαλλιέργεια, ενώ η παραγωγή ελαιόλαδου έχει αποδειχθεί ότι είναι ευεργετική για το περιβάλλον.

Σύμφωνα με έρευνες, η  ελιά είναι το δέντρο με τη μεγαλύτερη ικανότητα απορρόφησης ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα. Χαρακτηριστικό είναι ότι η παραγωγή ενός λίτρου ελαιόλαδου συλλέγει 10,64 kg ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα (CO 2).

Μάλιστα, όπως επισημαίνεται στη μελέτη του 2017 για το ισοζύγιο CO 2 του ελαιόλαδου στον κόσμο, που πραγματοποιήθηκε από το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιόλαδου (IOC), η παγκόσμια ελαιοκαλλιέργεια, η οποία εκτείνεται σε 10,5 εκατομμύρια εκτάρια, μπορεί να συλλάβει 47 εκατομμύρια τόνους CO 2 ετησίως, ενώ η παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου μπορεί να απορροφήσει εκπομπές μιας πόλης 7 εκατομμυρίων κατοίκων.

Κρήτη: Οι νέες τάσεις στην ελαιοκομία – Πώς θωρακίζεται η καλλιέργεια και ο παραγωγός

Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, ένα εκτάριο ελαιώνα μπορεί να δεσμεύσει 4,5 τόνους CO 2 ετησίως. Λαμβάνοντας υπόψη τον συνολικό κύκλο ζωής του ελαιόλαδου, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η παραγωγή ενός κιλού ελαιόλαδου απομακρύνει 10 kg CO 2 από την ατμόσφαιρα.

Τεχνικές καλλιέργειας

Στη χώρα μας το 20% των καλλιεργούμενων εκτάσεων καλύπτονται από ελιές και εκτιμάται ότι η κλιματική κρίση θα επηρεάσει την ανθοφορία, την καρπόδεση και την ποσότητα και ποιότητα του παραγομένου προϊόντος. Οι ποσότητες ατμοσφαιρικού CO2 που απορροφώνται σε ελαιοκαλλιέργειες ποικίλουν εξαρτώμενες από διάφορους παράγοντες.

Σύμφωνα με έρευνες, μέσα από κατάλληλες καλλιεργητικές τεχνικές μπορεί να μειωθεί η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα (CO2), καθώς η παραδοσιακή, αειφορική καλλιέργεια της ελιάς αυξάνει την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα εν αντιθέσει με την εντατική καλλιέργεια και τα υπέρπυκνα συστήματα φύτευσης και μηχανικής συγκομιδής.

Σε ό,τι αφορά στις μεθόδους καλλιέργειας, που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης με την εκπομπή λιγότερων αερίων του θερμοκηπίου, οι προτεινόμενες μέθοδοι από την επιστημονική κοινότητα περιλαμβάνουν:

• Τροποποίηση του κλαδέματος των ελαιοδέντρων για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεση.
• Ανακύκλωση κλαδεμάτων ως υλικό εδαφοκάλυψης και θρέψης.
• Αξιοποίηση των παραπροϊόντων ελαιοτριβείου με εφαρμογή στο έδαφος (φερτάρδευση).
• Αξιοποίηση των υποπροϊόντων ελαιοκαλλιέργειας μετά από κομποστοποίηση.
• Ελάχιστη ή η καθόλου καλλιέργεια του εδάφους για περιορισμό της διάβρωσης και καταστροφής της οργανικής ουσίας.
• Η τροποποίηση της ζιζανιοχλωρίδας για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα.

Αμφίδρομη σχέση

Στην αμφίδρομη σχέση μεταξύ της γεωργίας, ιδίως της ελαιοκαλλιέργειας, και της κλιματικής αλλαγής, αναφέρεται σε πρόσφατο σημείωμά του το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας.

Όπως επισημαίνει, από τη μία πλευρά, η μεγάλη εξάρτηση των ελαιόδεντρων από τις κλιματικές συνθήκες τα καθιστά ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή. Από την άλλη πλευρά όμως, οι ελαιώνες είναι σε θέση να δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2) από την ατμόσφαιρα και να το αποθηκεύουν στις μόνιμες βλαστικές δομές των ελαιόδεντρων, αυξάνοντας έτσι την περιεκτικότητά τους σε οργανική ουσία και μετατρέποντάς τα σε μόνιμες δεξαμενές CO 2.

Πρόσφατα, αναδείχθηκαν αρκετές πρωτοβουλίες για τη δημιουργία «πιστώσεων άνθρακα» από τη γεωργία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) επεξεργάζεται επί του παρόντος ένα πλαίσιο για την πιστοποίηση της αφαίρεσης άνθρακα.

«Ως εκ τούτου, βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε μια κρίσιμη στιγμή για τον ελαιώνα να αναγνωρίσει τον θεμελιώδη περιβαλλοντικό του ρόλο. Αυτή η αναγνώριση θα μπορούσε να έχει θετική επίδραση στους αγρότες, καθώς οι βιώσιμες και θετικές καλλιεργητικές πρακτικές τους, θα τους επέτρεπαν να αποκτήσουν πρόσθετο εισόδημα», επισημαίνεται σχετικά.

Διεθνές εργαστήριο

Η τρέχουσα κατάσταση αποτελεί ένα ιδανικό σενάριο ώστε να αναπτυχθούν οι δράσεις εκείνες, που θα στοχεύσουν στην ενίσχυση του ρόλου των ελαιώνων.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας, θα διοργανώσει ένα διεθνές εργαστήριο με τίτλο «Ισοζύγιο άνθρακα στον τομέα της ελιάς: Μέρος της λύσης κατά της κλιματικής αλλαγής (Carbon balance of the olive sector: Part of the solution against climate change)», από τις 17 έως τις 19 Οκτώβριος, 2023.

Το εργαστήριο θα δώσει την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να ανταλλάξουν τις εμπειρίες τους, να προβληματιστούν σχετικά με τη θέση του κλάδου του ελαιόλαδου και της επιτραπέζιας ελιάς όσον αφορά τη συμβολή του στην επίτευξη των στόχων «ουδετερότητας CO 2», καθώς και για το πώς η τρέχουσα κατάσταση μπορεί να ωφελήσει τον κλάδο στο σύνολό του.