Ρήγμα της Αταλάντης: Οι καταστροφικοί σεισμοί του 1894 – Λιποθυμίες στην Ερμού και ζημιές στην Πύλη του Αδριανού

Ο σεισμός των 4,8 Ρίχτερ που σημειώθηκε λίγα λεπτά με τις 15:30 της Πέμπτης (8/6) με επίκεντρο την Αταλάντη, επανέφερε μνήμες από παλαιότερες ισχυρές δονήσεις στην περιοχή της Λωκρίδας που έχουν δώσει ακόμα και 7 Ρίχτερ.

Μάλιστα επανέφερε στο προσκήνιο το περίφημο ρήγμα της Αταλάντης που στο παρελθόν και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 1894 είχε δώσει δύο ισχυρότατους και από τους πιο «φονικούς» σεισμούς που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της χώρας μας.

Σεισμός: Η ιστορία του ρήγματος της Αταλάντης, του μεγάλου φόβου των επιστημόνων

Πάντως καθηγητής σεισμολογίας και πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμιος Λέκκας ξεκαθάρισε πως ο σεισμός της Πέμπτης δεν συνδέεται με το ρήγμα της Αταλάντης. «Ο σεισμός είναι κοντά στην Αταλάντη, αλλά δεν συνδέεται με το ρήγμα, το οποίο έχει βαρύ ιστορικό από τον 19ο αιώνα και έχει δώσει σεισμό 7 Ρίχτερ, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες καταστροφές. Είναι ένα ρήγμα που αντιμετωπίζουμε με δέος».

Οι σεισμοί του 1894

Στις σύγχρονες καταγραφές ο πρώτος σεισμός  σημειώθηκε στις 20 Απριλίου 1894 στις 16:52 ώρα Γκρίνουιτς, με μέγεθος 6,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και μέγιστη αντιληπτή ένταση X στην κλίμακα έντασης Μερκάλι.

Ένας δεύτερος σεισμός έλαβε χώρα επτά ημέρες αργότερα, στις 27 Απριλίου στις 19:42 ώρα Γκρίνουιτς, με μέγεθος 7,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και είχε μέγιστη ένταση X στην κλίμακα Μερκάλι. Αυτοί οι δύο σεισμοί προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές στην περιοχή της Λοκρίδας, προκαλώντας συνολικά 255 θανάτους.

Συνολικά και από τους δύο σεισμούς καταστράφηκαν 3.783 σπίτια. Στις επαρχίες της Λιβαδειάς, της Θήβας, της Χαλκίδας και του Ξηροχωρίου οι ζημιές ήταν λιγότερες. Στην Αθήνα πολλά σπίτια υπέστησαν ρωγμές. Ο σεισμός έγινε αισθητός μέχρι τη Θεσσαλονίκη, τη Μυτιλήνη και την Κρήτη. Παρατηρήθηκαν επίσης κατολισθήσεις, μεταβολές στη στάθμη του νερού των πηγαδιών και θαλάσσιο κύμα βαρύτητας ύψους τριών μέτρων.

Ωστόσο, στα φύλλα των εφημερίδων της εποχής η ημερομηνία του πρώτου σεισμού είναι 8 Απριλίου και του δεύτερου 15 Απριλίου, αυτό συμβαίνει διότι το νέο ημερολόγιο καθιερώθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 1923 και μέχρι τότε ίσχυε το παλιό.

Τι ανέφεραν οι εφημερίδες της εποχής

Ήταν 8 Απριλίου 1894 στις 18:52 όταν σημειώθηκε ο πρώτος σεισμός και η εφημερίδας Ακρόπολις βγάζει έκτακτη έκδοση. «Χθες την ώραν 6:55′ της εσπέρας σεισμός ισχυρότατος μετά βοής και θορύβου υπόκωφου. Η σεισμική δόνηση ήτο τοιαύτη ώστε κατελήφθησαν πάντες οι κάτοικοι υπό φόβου. Εκ των οικιών, των καφενείων, των καταστημάτων, πάντες έσπευδον προς τα εκτός και διηρώτων αλλήλους δια του βλέμματος, πριν ή ακόμη συνέλθωσιν εκ της πρώτης εκπλήξεως», αναφέρεται αρχικά δείχνοντας την κατάσταση πανικού που επικρατούσε.

«Εις τίνα καταστήματα επήλθον πτώσις διαφόρων αντικειμένων, εικόνων, επίπλων, σκευών μαγειρικών, εις δύο οινοπωλεία παρά την Πλατείαν της Ομονοίας κατέπεσαν τα υψηλά διαχωρίσματα των τοίχων επί των οποίων ήσαν τοποθετημέναι ικαναί φυάλαι οίνου», συμπληρώνει.

Λιποθυμίες στην Ερμού

Ο σεισμός έγινε αισθητός σε σχεδόν όλη την Ελλάδα και η εφημερίδα αναφέρεται στις πρώτες μαρτυρίες από την Αθήνα.

«Εις τα δύο πλατείας της Ομονοίας και του Συντάγματος οι άνθρωποι έντρομοι εξήλθον εκτός των καφενείων και παρηκολούθουν εναγωνίως τας παλμικάς κινήσεις του εδάφους, αίτινες ήσαν καταφανείς και επί των υψηλών κριρίων, ων τα προεξέχοντα μέρη, οι εξώσται και τα επίστεγα ιφαίνοντο υφίσταμενα κύμανσις», σημειώνει η εφημερίδα και αναφέρεται πως το πανδαιμόνιο που επικράτησε στο τηλεγραφείο με τον κόσμο να ζητάει εναγωνίως να μάθει πληροφορίες μέσω των πρώτων τηλεγραφημάτων.

Ακόμα αναφέρεται στις μεγαλύτερες καταστροφές που άφησε ο σεισμός που ήταν στην οδό Ερμού, όπου γυναίκες που έβγαιναν από τα καταστήματα λιποθυμούσαν στον δρόμο!

«Το μεγαλύτερον κακόν εγένετο εις την οδόν Ερμού. Οι υχλοπίνακες των διαφόρων εμπορικών καταστημάτων επί πέντε λεπτά έτριζον απαισίως. Πολλαί κυρίαι ευρισκόμεναι εντός αυτών εξήλθον εις τας οδούς κλαίουσαι, τινές δε έπεσον και λιπόθυμοι. Δεν έλλειψαν δε και αι ζημίαι, ιδίως εις τα καταστήματα πολυτελείας, όπου εθραύσησαν πολλά αντικείμενα ικανής αξίας. Εις τινάς οικίας εγένοντο κια ρήγματα κατά το μάλλον λαο ήττον σηματνικά. Εις το ύπεθρον του καφενείου Ζαχαράτου ξενοδοχείον της «Ευρώπης» τρία δωμάτια υπέστησαν καταφανέστατα ρήγματα», αναφέρει ακόμα η εφημερίδα.

Ζημιές στην Πύλη του Αδριανού

Ακόμα γίνεται ειδική αναφορά στην Πύλη του Αδριανού και στις ζημιές, τις οποίες υπέστη. «Η Πύλη του Αδριανού την οποίαν εσεβάσθησαν τόσοι αιώνες, επλήρωσε και αυτή φόρον εις τον σεισμόν. Μεγάλη πλαξ εκ του αετώματος αποσπασθείσα παρ’ ολίγον να τραυματίση τον τηλεγραφικόν υπάλληλον Μ. Γιαλαφάν, όστις παρέλαβενν αυτήν εις την οικίαν του δια να της παραδώση σήμεορν εις την αρχαιολογικήν εταιρίαν αλλά και η όλη Πύλη φαίνεται ότι διατρέχει τον κίνδυνον της καταπτώσεως εάν εγκαίρως δεν ληφθώσι τα κατάλληλα μέτρα προς στερέωσιν αυτής».

Στην εφημερίδα γίνεται αναφορά και στα τηλεγραφήματα που εστάλησαν αμέσως μετά τον σεισμό και στις καταστροφές που υπήρξαν και σε άλλες πόλεις. Ο σεισμός έγινε αισθητός και στον Πειραιά. «Πάντες εξήλθαν των καφενείων και των οινοπίων φοβούμενοι κατάπτωσιν αυτών ένεκεν των ισχυρών δονήσεων», ωστόσο σημειώνεται πως ευτυχώς δεν υπήρξε κάποιο δυστύχημα.

Στα Μέγαρα «ισχυρότατη δόνησις κατετάραξε την πόλιν. Το πλήθος έντρομον εξήλθεν εις τας οδούς», ενώ στη Χαλκίδα «φόβος και τρόμος και κατέλαβεν ολόκλρον την πόλιν».

 Αναστάτωση και στο παλάτι

Από τον σεισμό αναστατώθηκε και το παλάτι καθώς έπεσε στέγη στο δωμάτιο των πριγκήπων. «Μέγιστην αίσθησιν ενεποιησεν ο σεισμός και εν τοις ανακτόροις. Η βασιλική οικογένεια μόλις προ ημισείας ώρας είχεν επιστρέψη εκ του περιπάτου. Ο βασιλεύς έστειλε κατόπιν τον υπασπιστήν εις το Μέγαρον Διαδόχου. Εδώ όμως παρ’ ολίγον να έχωμεν δυστυχήματα. Μέγα τεμάχιον ασβεστώματος αποσπασθέν εκ της στέγης του δωματίου των μικρών πιγκήπων παρ’ ολίγον να τραυματίση αυτούς. Η πριγκίπισσα Σοφία έντρομος παρέλαβε τους πρίγκιπας και μετέβη εις τα ανάκτορα», αναφέρει η εφημερίδα.

«Πόλεις-ερείπια, άνθρωποι-πτώματα»

Στο φύλλο της 10ης Απριλίου αποτυπώνονται τα φοβερά αποτελέσματα του σεισμού όπου γίνεται λόγος «πόλεις-ερείπια, άνθρωποι-πτώματα και έδαφος σχιζόμενον, λιμένες βυθιζόμενοι».

Σύμφωνα με τα πρώτα τηλεγραφήματα που φτάνουν έχουν ισοπεδωθεί τα χωριά Αταλάντη, Κάτω Πέλλη, Σκεντέργά, Κυπαρίσσιον, Μαλεσίνα, Προσκυνά, Λιβανάτες, Αρκίτσα, η Μονή του Αγίου Μαρτίνου.

«Εις  την εν τη μονη Πρτοσκυνά εκκλησίαν ετάφησαν υπό τα ερείπιά της 20 παιδιά. Κατά ιδιωτικάς μεταγενέστερας πληροφορίας ο αριθμός των φονευθέντων παίδων ελλατούνται εις 10», αναφέρεται στην εφημερίδα.

Στην Αταλάντη η καταστροφή είναι βιβλική, το τηλεγραφείο κατέρρευσε και λειτουργεί στην ύπαιθρο, οι κάτοικοι διανυκτέρευσαν στους δρόμους, ενώ η πόλη έχει παραμορφωθεί από τα ερείπια και τα κτίρια που κατέρρευσαν. Μάλιστα από τον σεισμό πέριξ την πόλης σχηματίστηκαν ρωγμές στο έδαφος και χάσματα.

Στο φύλλο της «Ακρόπολις» την 11η Απριλίου αναφέρονται συνεχώς νέες καταστροφές ενώ αυξάνεται διαρκώς και ο αριθμός των νεκρών όπου στη Μαλεσίνα οι νεκροί είναι 60 και ξεκληρίστηκαν τέσσερις πενταμελείς οικογένειες.

Στη Μονή Μαλεσίνας ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου που είχε θεμελιωθεί το 1480 κατέρρευσε από τα θεμέλια σκοτώνοντας δόκιμο μοναχό και τραυματίζοντας τον ηγούμενο Κανελλόπουλο.

Τελειωτικό χτύπημα ο δεύτερος σεισμός

Ο δεύτερος σεισμός των 7 Ρίχτερ στις 15 Απριλίου που ήταν και Μεγάλη Παρασκευή ήταν το τελειωτικό χτύπημα για την περιοχή κι ενώ οι ανταποκρίσεις της εφημερίδας αναφέρονταν ακόμη στις επιπτώσεις του πρώτου σεισμού.

Την Παρασκευή 15 Απριλίου ο ανταποκριτής της Ακρόπολης αναφέρει στο ρεπορτάζ του για 224 άταφα πτώματα, για εκατοντάδες τραυματίες και ήρωες εθελοντές γιατρούς και νοσοκόμες που έχουν δώσει την ψυχή τους και είναι άυπνοι πολλές νύχτες.

Στο φύλλο της 17ης Απριλίου της εφημερίδας Ακρόπολη είναι ενδεικτικό, καθώς γίνεται ακόμα και για φόβους καταποντισμού της Αταλάντης. «Πλήρης όλεθρος, η γη εσχίσθη, φοβεραι καθιζήσεις, επεκτάσεις θαλάσσης, φόβοι καταποντισμού της Αταλάντης», αναφέρει αρχικά ενώ γίνεται λόγος και για μετοίκιση των κατοίκων.

«Φρικώδη και απερίγραπτα υπέρ πάσην άποψιν», γράφει ακόμα η Ακρόπολις και καταλήγει: «Η καταστροφή υπήρξε πλήρης όλα τα σεισμόπληκτα μέρη, ιδία όμως εις την άτυχη Λωκρίδα, ήτις μετεβλήθη εξαίφνης εις κοιλάδα ερειπίων και κλαυθμώνος».

Πηγή: in.gr