Εκθεση Ελληνικής Πρεσβείας: Η αγορά ενέργειας της Βόρειας Μακεδονίας

Ο τομέας της ενέργειας βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών για την επίτευξη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Οι άμεσες αλλά και ευρύτερες οικονομικές επιδράσεις του τομέα καθιστούν τη συμβολή του εξαιρετικά σημαντική στην προσπάθεια προσέλκυσης επενδύσεων και την ανάπτυξη σταθερών και βιώσιμων αγορών στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, αναφέρει έκθεση του γραφείου ΟΕΥ, της ελληνικής Πρεσβείας στα Σκόπια.

Ορόσημο αυτής της μεταστροφής υπήρξε η έγκριση του νέου ενεργειακού νόμου τον Ιούνιο του 2018, με την εναρμόνιση της ενεργειακής νομοθεσίας με το τρίτο πακέτο ενέργειας της Ενεργειακής Κοινότητας της ΕΕ. Επίσης, η Βόρεια Μακεδονία είναι πλήρες μέλος της Ένωσης για τον συντονισμό της παραγωγής και της μεταφοράς ηλεκτρικής, η οποία διασφαλίζει τη συμβατότητα διασύνδεσης με τα ευρωπαϊκά συστήματα.

Βόρεια Μακεδονία: Διεργασίες για την τροποποίηση του Συντάγματος

Οι βασικές στρατηγικές κατευθύνσεις με τις οποίες ο ενεργειακός τομέας μπορεί να συνεισφέρει στην οικονομική ανάπτυξη περιλαμβάνουν την εκπλήρωση των στόχων της ενεργειακής πολιτικής, την ανάπτυξη του υφιστάμενου ενεργειακού συστήματος, την εξοικονόμηση ενεργειακών πόρων, την αξιοποίηση των φυσικών πόρων και της γεωγραφικής θέσης της χώρας, αλλά και τη βελτίωση των ανταγωνιστικών συνθηκών στην εγχώρια αγορά.

Ειδικότερα, στην ενεργειακή ατζέντα της χώρας, για την επόμενη περίοδο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται:

– Η ένταξη των αγορών ενέργειας στις περιφερειακές και διεθνείς αγορές σε συνεργασία με τα θεσμικά όργανα της Ενεργειακής Κοινότητας (κυρίως με το Ρυθμιστικό Συμβούλιο της Ενεργειακής Κοινότητας), αλλά και με άλλους περιφερειακούς ρυθμιστικούς φορείς.

– Η άρση των περιορισμών στο εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων της αξιοποίησης των δυνατοτήτων διασυνοριακής μεταφοράς για την κάλυψη της ζήτησης και της διευκόλυνσης της ροής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου στην Ενεργειακή Κοινότητα.

– Η ανάπτυξη αξιόπιστων και ανταγωνιστικών ενεργειακών συστημάτων προσανατολισμένων στον καταναλωτή, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.

– Η βελτιστοποίηση της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου από τις εταιρείες, προκειμένου να βελτιωθεί η ενεργειακή απόδοση, με την παροχή υπηρεσιών διαχείρισης ενέργειας, την εισαγωγή προηγμένων συστημάτωνμέτρησης, καθώς και έξυπνωνδικτύων.

– Η διευκόλυνση της πρόσβασης νέων συμμετεχόντων στις ενεργειακές αγορές και δη στην αγορά των ανανεώσιμων πηγών.

– Η εφαρμογή νομοθετικών και άλλων ρυθμίσεων για την αποτελεσματικότερη λειτουργία των συστημάτων μεταφοράς και διανομής, την ορθή άσκηση των ενεργειακών δραστηριοτήτων, όπως καθορίζονται από τον Νόμο για την Ενέργεια, την προστασία των καταναλωτών, και δη των ευάλωτων κατηγοριών, κ.λπ.

– Η προσέλκυση επενδύσεων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών, την επέκταση του εσωτερικού δικτύου διανομής φυσικού αερίου, τη συνεχιζόμενη απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την αυξημένη περιφερειακή συνεργασία για τις διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

Στο πλαίσιο αυτό, η Βόρεια Μακεδονία χαιρετίζει τις επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα. Η Κυβέρνηση καλεί τις εταιρείες να σχεδιάσουν, κατασκευάσουν και λειτουργήσουν νέους, μεγάλους και μικρούς, υδροηλεκτρικούς σταθμούς, διερευνώντας τη δυνατότητα επέκτασης των παραχωρήσεων για την κατασκευή μικρής κλίμακας υδροηλεκτρικών σταθμών κατά μήκος των ποταμών της χώρας. Στους κυβερνητικούς στόχους καταγράφεται επίσης η αύξηση της ισχύος της αιολικής ενέργειας της χώρας, καθώς και η κατασκευή νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας από αέριο. Ευκαιρίες αναδεικνύονται και για έργα ηλεκτροπαραγωγής από ηλιακή ενέργεια, καθώς και σε συστήματα παραγωγής θερμοηλεκτρικής ενέργειας. Στον τομέα του φυσικού αερίου κατά το 2023 αναμένεται να είναι, μεταξύ άλλων, η συνέχιση των δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη των υποδομών του εθνικού δικτύου μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου.

Στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης, επενδυτικές ευκαιρίες διαφαίνονται στην ενεργειακή επίδοση των κτηρίων (περιλαμβανομένης της αποτελεσματικότερης χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της μόνωσης

στο σπίτι και την εγκατάσταση πιο αποδοτικών θερμαντικών και ηλεκτρομηχανολογικών συσκευών), τον κανονισμό για την σήμανση και τον οικολογικό σχεδιασμό των προϊόντων που σχετίζονται με την ενέργεια.

Σκοπός είναι η αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων εξοικονόμησης ενέργειας, με στόχο την προστασία των  καταναλωτών και την τόνωση του ανταγωνισμού για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες.

Περαιτέρω, στις κυβερνητικές προτεραιότητες περιλαμβάνεται και η αντιμετώπιση των προκλήσεων  που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος σχεδιάζει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με έλεγχο και παρακολούθηση, μεταξύ άλλων, του  τομέα της βιομηχανίας στη χώρα, δεδομένου ότι είναι ένας από τους βασικούς τομείς εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Διεθνείς χρηματοδοτικοί οργανισμοί, όπως οι ΕΤΕπ και ΕΤΑΑ, υποστηρίζουν την υλοποίηση  στρατηγικών έργων που αφορούν στη σύνδεση υποδομών, την προστασία του περιβάλλοντος, την ενεργειακή μετάβαση, την ασφάλεια και ανεξαρτησία στον εφοδιασμό ενεργειακών πόρων, καθώς και την αύξηση της

εγχώριας παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Εν τούτοις, η ΔΒΜ δεν έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο ακόμα, ως προς την υλοποίηση σχετικής ατζέντας. Βασικά εμπόδια αναφέρονται η έλλειψη  ικανοτήτων και προσωπικού ανάληψης ευθύνης για εποπτεία έργων.

Η ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας

Τέλος, αναφορικά με την ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας, σημειώνονται τα ακόλουθα:

– Η κατασκευή διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας-ΔΒΜ. Το έργο αποσκοπεί στη διασύνδεση των συστημάτων φυσικού αερίου Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας με στόχο την διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου στη Βόρεια Μακεδονία, καθώς σήμερα η τροφοδοσία της εν λόγω

αγοράς εξαρτάται αποκλειστικά από τη διασύνδεση με την Βουλγαρία. Ο αγωγός αναμένεται να καλύψει ανάγκες της γειτονικής χώρας αναβαθμίζοντας παράλληλα τον ρόλο της Ελλάδας ως κόμβο εφοδιασμού της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων.

– Η επαναλειτουργία του αγωγού πετρελαίου ΕΛΠΕ-ΟΚΤΑ. Η μεταφορά ποσοτήτων πετρελαίου μέσω του αγωγού θα μείωνε δραστικά τα κόστη που επωμίζεται η Βόρεια Μακεδονία όχι μόνο για τη μεταφορά με βυτία, αλλά και από το λαθρεμπόριο μαύρου χρυσού. Μέσω του αγωγού θα διοχετεύεται επίσης πετρέλαιο στη Σερβία, το Κόσοβο και την ευρύτερη περιοχή, οπότε οι εγκαταστάσεις της ΟΚΤΑ θα μετατραπούν ουσιαστικά σε διαμετακομιστικό κέντρο (hub) πετρελαιοειδών προς τα Δυτικά Βαλκάνια.

– Η αναβάθμιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Μελίτης-Μπίτολα, μιας εκ των δυο γραμμών μεταφοράς υπερυψηλής τάσης 400kV που συνδέουντην Ελλάδα με τη Βόρεια Μακεδονία. Πρόκειται για έργο που έχει ενταχθεί στο νέο Δεκαετές Πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ 2022-2031 και απαντά στην ανάγκη ενδυνάμωσης της

μεταφορικής ικανότητας ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των Συστημάτων της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας. Η σκοπιμότητα της εν λόγω διασύνδεσης εξετάζεται στο πλαίσιο κοινής ομάδας εργασίας της ΑΔΜΗΕ και του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς της Βόρειας Μακεδονίας MEPSO που έχει συσταθεί για τον σκοπό αυτό.

– Η δραστηριοποίηση ελληνικών ενεργειακών ομίλων, όπως είναι η ΔΕΗ, ο όμιλος Μυτιληναίος και ο όμιλος Κοπελούζου.

Εν προκειμένω, καταγράφονται:

– Η επένδυση του ομίλου Μυτιληναίος για μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας με

φυσικό αέριο στα Σκόπια (στρατηγική επένδυση).

– Η προσφορά της κοινοπραξίας ΔΕΗ-Archirodon για τον υδροηλεκτρικό σταθμό του Cebren. Αφορά στην κατασκευή υδροηλεκτρικού σταθμού ισχύος 333 MW, καθώς και την εκμετάλλευση του εν λειτουργία υδροηλεκτρικού σταθμού Tikves ισχύος 116 MW, στον ποταμό Crna Reka(πλησίον Σκοπίων). Αναμένεται τελική απόφαση της Επιτροπής Αξιολόγησης του έργου.