Alpha Bank: Τα επιχειρηματικά κέρδη συμβάλλουν στη διατήρηση του επίμονου πληθωρισμού στην ευρωζώνη

Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στην ευρωζώνη (ΖτΕ) σε 6,1% τον Μάιο από 7% τον Απρίλιο, προερχόμενη κυρίως από τη σημαντική πτώση στις τιμές της ενέργειας, είναι μια ευνοϊκή εξέλιξη, τόσο για τους ιθύνοντες χάραξης νομισματικής πολιτικής όσο και για τις κυβερνήσεις και τα νοικοκυριά. Όμως, παρά την υποχώρηση, ο πληθωρισμός συνεχίζει να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, ιδίως ο δομικός, και σίγουρα μακριά από τον μεσοπρόσθεσμο στόχο του 2%.

Ένας από τους παράγοντες που φαίνεται ότι συντελούν καθοριστικά στη διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα είναι η αύξηση των επιχειρηματικών κερδών. Τα κέρδη των επιχειρήσεων αποδείχθηκαν ιδιαιτέρως ανθεκτικά, από το ξεκίνημα της πανδημίας μέχρι σήμερα, ενώ αποτέλεσαν έναν καθοριστικό συντελεστή στη διαμόρφωση του πληθωρισμού. Η ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού, εξαιτίας κυρίως των γεωπολιτικών διαταραχών, των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα και των ενεργειακών ανατιμήσεων, έδωσε τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αυξήσουν τις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών τους, μεγιστοποιώντας έτσι τα κέρδη τους.

Αυξημένο κόστος παραγωγής

Όταν η προσαρμογή των τιμών των αγαθών στο αυξημένο κόστος παραγωγής είναι μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα  περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων της ΖτΕ, εκτιμάται ότι η διάρκεια των πληθωριστικών πιέσεων επιμηκύνεται. Η διερεύνηση αυτών των εξελίξεων συνιστά  καθοριστικό παράγοντα για το πόσο γρήγορα θα μειωθεί ο γενικός πληθωρισμός της ΖτΕ από τα τρέχοντα υψηλά επίπεδα (“The fight against inflation”, Christine Lagarde, ΕΚΤ, Ιούνιος 2023). Το τέταρτο τρίμηνο του 2022, η αύξηση των επιχειρηματικών κερδών αντιπροσώπευε περισσότερο από το ήμισυ της αύξησης του αποπληθωριστή του ΑΕΠ (GDP deflator), με την αύξηση τoυ ονομαστικού μισθολογικού κόστους ανά εργαζόμενο να εξηγεί λιγότερο από το ήμισυ (Γράφημα 3).

Πολλές επιχειρήσεις όχι μόνο κατάφεραν να μετακυλήσουν πλήρως το υψηλότερο κόστος στους πελάτες τους, αλλά αύξησαν ακόμη και τα περιθώρια κέρδους τους. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην επαναλειτουργία της οικονομίας, με την ισχυρή ζήτηση να υπερβαίνει την περιορισμένη προσφορά σε διάφορους τομείς της οικονομίας, ενισχύοντας σημαντικά την τιμολογιακή δύναμη των επιχειρήσεων.

Οι εργαζόμενοι, προσώρας, έχουν έρθει αντιμέτωποι με σημαντική απώλεια της αγοραστικής τους δύναμης, εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης και του υψηλού πληθωρισμού. Στη ΖτΕ, οι πραγματικοί μισθοί, στο τέλος του περασμένου έτους, εξακολουθούσαν να είναι περίπου 4 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τα προπανδημικά επίπεδα.

Σε κλαδικό επίπεδο, δε, οι υπηρεσίες, ήταν ο κλάδος με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην αύξηση της κερδοφορίας, μετά την πανδημία και την επανεκκίνηση της οικονομίας. Όμως, και οι εταιρείες στον κλάδο της ενέργειας κατέγραψαν σημαντικά κέρδη το 2022, ωστόσο, μετά τη σταδιακή υποχώρηση των τιμών του φυσικού αερίου, τα κέρδη στον εν λόγω κλάδο της, εκτιμάται ότι θα μειωθούν από το περυσινό υψηλό επίπεδο.

Περιθώριο κέρδους

Σύμφωνα με έκθεση της Goldman Sachs (“The Role of Profit Margins in Euro Area Inflation”, Απρίλιος 2023), η αύξηση του περιθωρίου κέρδους των επιχειρήσεων στη ΖτΕ ήδη βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο, οπότε αναμένεται κάποια συμπίεση του περιθωρίου, ιδίως στον κλάδο της μεταποίησης.

Αυτή η αναμενόμενη συμπίεση στηρίζεται και σε ιστορικά στοιχεία, αφού η υψηλότερη αύξηση των μισθών συνήθως οδηγεί σε βραδύτερη αύξηση του περιθωρίου κέρδους, καθώς μέρος του αυξημένου κόστους εργασίας απορροφάται από τα κέρδη των επιχειρήσεων. Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι η αύξηση του περιθωρίου κέρδους θα πρέπει να μειωθεί αρκετά γρήγορα το 2023, καθώς η χαμηλότερη ανάπτυξη δυσχεραίνει τον σχεδιασμό των επιχειρήσεων για αύξηση των τιμών των τελικών τους προϊόντων, ενώ η ονομαστική αύξηση των μισθών μειώνει τα περιθώρια κέρδους.

Επομένως, οι προοπτικές για τον πληθωρισμό καθορίζονται από έναν συνδυασμό δύο παραγόντων: την υψηλότερη άνοδο των μισθών, που είναι πιθανό να οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις, αλλά αυτή η άνοδος αναμένεται να αντισταθμιστεί, εν μέρει, από μια πιο συγκρατημένη αύξηση του περιθωρίου κέρδους, που πιθανόν να έχει πτωτική επίδραση στον πληθωρισμό. Ειδικά στα αγαθά, τα περιθώρια κέρδους ήδη υποχωρούν, ενώ χαμηλότερη είναι η αύξηση του περιθωρίου στις υπηρεσίες, λόγω του μεγαλύτερου βαθμού ελαστικότητάς τους στην αύξηση των μισθών.

Βασικό ερώτημα

Στη μάχη ενάντια στον υψηλό πληθωρισμό, το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι πως θα κατανεμηθεί το κόστος των υψηλότερων τιμών ενέργειας μεταξύ επιχειρήσεων και εργαζομένων. Εάν τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι επιχειρήσεις προσπαθήσουν να αντισταθμίσουν τυχόν απώλειες του πραγματικού εισοδήματος, θα μπορούσε να προκύψει μια σπειροειδής αύξηση τιμών – μισθών που θα διατηρήσει τον πληθωρισμό επίμονα υψηλό, στη ΖτΕ.

Χαρακτηριστικά, η αύξηση του δομικού πληθωρισμού, το τελευταίο διάστημα, έχει προκαλέσει αύξηση των κερδών, στις χώρες της ΖτΕ (Γράφημα 4). Ιστορικά, η αύξηση των κερδών δεν συνδέεται πάντοτε με την αύξηση του δομικού πληθωρισμού, όμως από την έναρξη της ενεργειακής κρίσης κινούνται παράλληλα. Η Γερμανία παρουσιάζει σημαντική ποσοστιαία μεταβολή στα κέρδη, δημιουργώντας έτσι κίνδυνο για ένα ανοδικό σπιράλ κερδών – τιμών (spiral profit – price), που ενδεχομένως να οδηγήσει σε πιέσεις για πιο επίμονο πληθωρισμό. Παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν και άλλες χώρες της ΖτΕ.

Συνοψίζοντας, η διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα, και δη του δομικού, κατευθύνεται τόσο από τα επιχειρηματικά κέρδη όσο και από τις μισθολογικές αυξήσεις. Η νομισματική πολιτική, λαμβάνοντας υπόψη της τους ανωτέρω παράγοντες, οφείλει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, μέσα σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας, με αυστηρότερες συνθήκες χρηματοδότησης, που δύναται να επηρεάσουν τόσο τις επιχειρήσεις όσο και το σύνολο της οικονομίας.