Ιράν: Δυναμική επαναφορά στον παγκόσμιο πετρελαϊκό χάρτη

Δυναμική επανεμφάνιση στη γεωπολιτική σκηνή πραγματοποιεί το Ιράν: οι εξαγωγές πετρελαίου της χώρας έχουν αυξηθεί στο υψηλότερο επίπεδο από τότε που επιβλήθηκαν εκ νέου οι κυρώσεις των ΗΠΑ το 2018, σύμφωνα με μια σειρά αναλυτών, όπως η Kpler Ltd., η SVB Energy International, η FGE και η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας.

Η συντριπτική πλειονότητα ρέει προς την Κίνα, καθώς ο μεγαλύτερος εισαγωγέας στον κόσμο αποκτά βαρέλια σε μειωμένες τιμές από την Ισλαμική Δημοκρατία.

Όπως υπογραμμίζει το Bloomberg,  η ανάκαμψη των πωλήσεων είναι το πιο απτό σημάδι μέχρι σήμερα ότι η χώρα, επιστρέφει, αναθερμαίνοντας τους δεσμούς της με περιφερειακούς αντιπάλους. Παράλληλα έχει ενισχύσει τις σχέσεις με την Ασία και έχει ξεκινήσει μια πιλοτική διπλωματική επαφή με την Ουάσιγκτον .

Ο στόλος – «φάντασμα» του Ιράν μεταφέρει ρωσικό πετρέλαιο

Ωστόσο, οι πρόσθετες προμήθειες μειώνουν την εμπιστοσύνη σε μια αγορά πετρελαίου που έχει αποδυναμωθεί από την παραπαίουσα οικονομική ανάπτυξη και τα φθηνά ρωσικά φορτία, δυσχεραίνοντας τις προσπάθειες των εταίρων του Ιράν στη συμμαχία ΟΠΕΚ+ να βάλουν ένα κατώτατο όριο στις τιμές του αργού.

«Οι εξαγωγές αργού του Ιράν τα “έσπασαν” τον περασμένο μήνα», δήλωσε ο Homayoun Falakshahi, ανώτερος αναλυτής της Kpler. «Το ιρανικό αργό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον για όσους θέλουν να αναλάβουν το ρίσκο να αγοράσουν».

Οι αποστολές αργού έχουν διπλασιαστεί από το περασμένο φθινόπωρο και ανήλθαν σε 1,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα τον Μάιο, παρόλο που οι αμερικανικές κυρώσεις παραμένουν σε ισχύ, σύμφωνα με την εταιρεία. Η παραγωγή έφτασε τα 2,9 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, το υψηλότερο από τα τέλη του 2018, εκτιμά η IEA με έδρα το Παρίσι. Οι SVB Energy, Petro-Logistics SA και FGE πιστεύουν ότι η παραγωγή είναι ακόμη υψηλότερη, ξεπερνώντας ίσως τα 3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.

«Ανάσα» για την ιρανική οικονομία

Η ανάκαμψη των ροών  – οι οποίες είχε περιοριστεί σημαντικά μετά την αποχώρηση του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ από την πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη το 2018- θα μπορούσε να ενισχύσει μια οικονομία που πλήττεται από τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, το υποτιμημένο νόμισμα και τις περιοδικές αναταραχές κατά του σκληροπυρηνικού προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί.

Και συμπίπτει χρονικά με άλλα σημάδια αναζωογόνησης του Ιράν: μια προκαταρκτική συμφωνία με τον περιφερειακό αντίπαλο τη Σαουδική Αραβία τον Απρίλιο, προσπάθειες αποκατάστασης  των σχέσεων με τον Σύρο σύμμαχο Μπασάρ αλ Άσαντ και μυστικές συνομιλίες για περιορισμό της έντασης με τον Λευκό Οίκο.

Μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ ενδιάμεσων στο Ομάν και στο περιθώριο των συναντήσεων των Ηνωμένων Εθνών, η Ουάσιγκτον και η Τεχεράνη οδεύουν προς μια συνεννόηση για την απελευθέρωση Αμερικανών κρατουμένων και τη διερεύνηση των ορίων στην ιρανική πυρηνική έρευνα, σε αντάλλαγμα —σύμφωνα με άτομο που γνωρίζει την ιρανική θέση— με περιθώρια να στείλει περισσότερο αργό.

Αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ λέει πάντως, ότι οι φήμες για μια πυρηνική συμφωνία είναι «ψευδείς και παραπλανητικές» και η προτεραιότητα των ΗΠΑ παραμένει να σταματήσουν το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Το Ιράν υποστηρίζει ότι το ατομικό του πρόγραμμα είναι μόνο για ειρηνικούς σκοπούς.

Ωστόσο, πρόσθετες αποστολές – που προστίθενται στις ροές από δύο άλλα μέλη του ΟΠΕΚ + που τελούν υπό κυρώσεις, τη Ρωσία και τη Βενεζουέλα – πραγματοποιούνται ήδη, πλήττοντας τις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου. Οι τιμές έχουν υποχωρήσει 12% φέτος στα 75 δολάρια το βαρέλι στο Λονδίνο, προκαλώντας μια αναταραχή υποβαθμίσεων από αναλυτές όπως η Goldman Sachs Group Inc. και η JPMorgan Chase & Co.

Υπονομεύοντας τις προσπάθειες του ΟΠΕΚ

Το comeback του Ιράν έχει υπονομεύσει τις προσπάθειες σταθεροποίησης της αγοράς από τον Οργανισμό Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών και τον ηγέτη του, τη Σαουδική Αραβία, η οποία αυτό το μήνα ανακοίνωσε νέα μείωση της παραγωγής κατά 1 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, χωρίς αποτέλεσμα.

Από τότε που επιβλήθηκαν εκ νέου οι κυρώσεις των ΗΠΑ πριν από πέντε χρόνια, το ιρανικό αργό πετρέλαιο αποστέλλεται στους λίγους εναπομείναντες αγοραστές του με έναν λεγόμενο «σκοτεινό στόλο» δεξαμενόπλοιων —συχνά γερασμένα και ανασφάλιστα— που απενεργοποιούν τους αναμεταδότες τους για να μην εντοπιστούν.

Ενώ η παρακολούθηση δεξαμενόπλοιων δείχνει ότι η Κίνα παραμένει ο κύριος πελάτης της Τεχεράνης, τα επίσημα στοιχεία δεν καταγράφουν εισαγωγές από την Ισλαμική Δημοκρατία το περασμένο έτος. Αντίθετα, οι αγορές έχουν εκτοξευθεί από τη Μαλαισία, όπου τα ιρανικά φορτία συχνά συχνά μεταφορτώνονται σε άλλο πλοίο, θολώνοντας την προέλευση της αποστολής.

«Αυτά τα βαρέλια-φαντάσματα δεν υπολογίζονται στο επίσημο σύνολο», δήλωσε η ιδρύτρια και πρόεδρος της SVB, Sara Vakhshouri. Αλλά «ενώ ολόκληρος ο ΟΠΕΚ+ προσπαθεί να μειώσει όσο το δυνατόν περισσότερο, και η Σαουδική Αραβία προχωρά σε εθελοντική περικοπή, κάθε βαρέλι μετράει».

Τα κινεζικά διυλιστήρια – ειδικά μικρότερες, ανεξάρτητες εταιρείες στην επαρχία Shandong – αυξάνουν τις αγορές ιρανικών φορτίων καθώς οι εκπτώσεις στις τιμές που προσφέρει η Τεχεράνη συμβάλλουν στην αντιστάθμιση της πρόσφατης πτώσης των περιθωρίων κέρδους, λέει η Kpler.

Σε ανταγωνισμό με το ρωσικό αργό

Το Ιράν χρειάστηκε να κάνει γενναίες εκπτώσεις στο αργό του για να ανταγωνιστεί το ρωσικό αργό, σύμφωνα με τον Iman Nasseri, διευθύνοντα σύμβουλο της FGE στο Ντουμπάι. Η αυξημένη ροή αντλείται σε μεγάλο βαθμό από το αργό που είχε αποθηκεύσει σε δεξαμενόπλοια για να ικανοποιήσει τη ζήτηση, λένε οι εταιρείες.

«Η προθυμία της Κίνας να υποστηρίξει το Ιράν παίρνοντας το πετρέλαιο που του έχει επιβληθεί, υποδηλώνει μια ελαφρά βελτίωση στις σχέσεις Ιράν-Κίνας», δήλωσε ο Γκρεγκ Μπρου, αναλυτής στην εταιρεία συμβούλων Eurasia Group. «Όλα αυτά υποστηρίζουν την άποψη ότι η θέση του Ιράν βελτιώνεται».

Εκατοντάδες πλοία

Ο όγκος των δεξαμενόπλοιων που στέλνουν λαθραία πετρέλαιο από το Ιράν και τη Βενεζουέλα έχει αυξηθεί τα τελευταία τρία χρόνια. Σύμφωνα με έρευνα του Reuters, υπήρχε ένας στόλος 300 πλοίων που έστελναν λαθραία ιρανικό αργό πετρέλαιο μέχρι τον Μάρτιο του 2023 σε σύγκριση με 70 τον Νοέμβριο του 2020.

Το πρακτορείο ειδήσεων ανέφερε επίσης νωρίτερα φέτος ότι η εθνική εταιρεία πετρελαίου της Βενεζουέλας PDVSA είχε μισθώσει 41 δεξαμενόπλοια το 2022 για να μεταφέρει αργό πετρέλαιο στη Βενεζουέλα, πληρώνοντας διπλάσιο κόστος από αυτό που υπάρχει στην αγορά. Σε παλαιότερο άρθρο του Reuters, υπολογίστηκε ότι υπήρχαν περισσότερα από 200 δεξαμενόπλοια, συμπεριλαμβανομένων πάνω από 80 supertankers, που έστελναν αργό πετρέλαιο από το Ιράν και τη Βενεζουέλα.

Σύμφωνα με το oilprice.com, τελευταίες εκτιμήσεις από διάφορες πηγές ανεβάζουν τον αριθμό σε πολύ υψηλότερα επίπεδα.

Σύμφωνα με την εταιρεία ναυτιλιακής τεχνητής νοημοσύνης Windward , υπάρχουν 1.100 πλοία στον σκοτεινό στόλο, με περίπου 32% δεξαμενόπλοια αργού πετρελαίου, ένα άλλο 20% είναι πλοία προϊόντων πετρελαίου και το υπόλοιπο αποτελείται από χημικά καθώς και άλλους τύπους δεξαμενόπλοιων.

Αναλυτές από άλλες εταιρείες μεσιτών δεδομένων τοποθετούν τον αριθμό των πλοίων σε περίπου 700, αλλά δεδομένης της αδιαφανούς φύσης του στόλου, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο σωστός αριθμός.

Ενώ η PDVSA έχει το δικό της στόλο 22 δεξαμενόπλοιων, πρόσφατη εσωτερική έκθεση αναφέρει ότι τουλάχιστον τα μισά από αυτά είναι σε τόσο κακή κατάσταση, που δεν είναι κατάλληλα να μεταφέρουν αργό πετρέλαιο.

Ο «σκιώδης στόλος» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως τελευταία -κυρίως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία- για να περιγράψει δεξαμενόπλοια που κινούνται «μυστικά» κρύβοντας το στίγμα τους, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η μεταφορά παράνομων φορτίων αργού πετρελαίου και παράγωγων προϊόντων.

Αυτό γίνεται χρησιμοποιώντας μια ποικιλία παραπλανητικών τεχνικών που βοηθούν στο να αποτραπεί η αναγνώριση, ο εντοπισμός ή η παρακολούθηση του δεξαμενόπλοιου.

Αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την απενεργοποίηση του συστήματος αναγνώρισης του σκάφους, την παραπλάνηση της θέσης του αλλά και τη χρήση πολλαπλών σημαιών ευκαιρίας σε σύντομες χρονικές περιόδους.