Ευρώπη: Χάνει τη μάχη της οικονομίας από τις ΗΠΑ

Μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στην οικονομία των ΗΠΑ και της ΕΕ, σύμφωνα με τον αρθρογράφο των Financial Times, Gideon Racchman, ο οποίος τονίζει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αναζωπύρωσε  την διατλαντική συμμαχία αλλά η σχέση Ευρώπης -ΗΠΑ γίνεται όλο και πιο μονόπλευρη.

Η εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ όσον αφορά την τεχνολογία, την ενέργεια, τα κεφάλαια και τη στρατιωτική προστασία υπονομεύει σταθερά τις όποιες φιλοδοξίες της ΕΕ για «στρατηγική αυτονομία».  Οι επισημάνσεις του αρθρογράφου γίνονται την ώρα που στις Βρυξέλλες εξελίσσεται η συζήτηση για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Οικονομικής Ασφάλειας. Σύμφωνα με το σχέδιο που είδε το Reuters τη Δευτέρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί ισχυρότερους ελέγχους των εξαγωγών και έλεγχο των εξερχόμενων επενδύσεων για έναν κατάλογο βασικών τεχνολογιών.Όπως καθιστά σαφές το έγγραφο, πρόκειται για εξουσίες που ασκούνται κυρίως από τις κυβερνήσεις. Έτσι, η Επιτροπή πρέπει να εξηγήσει την ανάγκη προστασίας βασικών τεχνολογιών, να ανταποκριθεί στην οπλοποίηση των εμπορικών πολιτικών και να κάνει “stress test” σε κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού. Αντικατοπτρίζει, όπως είπε στην ομιλία της η φον ντερ Λάιεν στην Κίνα τον Μάρτιο, μια προσπάθεια να καθοριστεί «αν οι επενδύσεις ή οι εξαγωγές είναι προς το συμφέρον της δικής μας ασφάλειας».

ΕΕ: Ξεκινά η συζήτηση για την οικονομική ασφάλεια με το βλέμμα στην Κίνα

Πριν την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 οι οικονομίες της ΕΕ και των ΗΠΑ είχαν περίπου το ίδιο μέγεθος. Σήμερα όμως έχουν αποκλίνει δραματικά. Όπως επισημαίνουν οι Jeremy Shapiro και Jana Puglierin του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων: Το 2008 η οικονομία της ΕΕ ήταν κάπως μεγαλύτερη από την οικονομία της Αμερικής: 16,2 τρισ. δολάρια έναντι 14,7 τρισ. δολαρίων. Μέχρι το 2022, η αμερικανική οικονομία είχε αυξηθεί σε 25 τρισ., ενώ η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί μόλις είχαν φτάσει τα 19,8τρις. Η οικονομία της Αμερικής είναι τώρα σχεδόν κατά το ένα τρίτο μεγαλύτερη. Είναι πάνω από 50% μεγαλύτερη από την ΕΕ χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο».

Ο τεχνολογικός τομέας

Ο τομέας της τεχνολογίας στην Ευρώπη κυριαρχείται από αμερικανικές πολυεθνικές όπως είναι η Amazon, η Microsoft και η Apple. Οι επτά μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο, με βάση την κεφαλαιοποίηση, είναι όλες αμερικανικές. Υπάρχουν μόνο δύο ευρωπαϊκές εταιρείες στην πρώτη 20άδα – η ASML και η SAP. Ενώ η Κίνα έχει αναπτύξει δικούς της εγχώριους τεχνολογικούς γίγαντες, οι Ευρωπαίοι πρωταθλητές συχνά εξαγοράζονται από αμερικανικές εταιρείες. Στον πολυσυζητημένο τομέα της τεχνητής νοημοσύνης η μάχη για την πρωτοκαθεδρία δίνεται ανάμεσα σε αμερικανικές και κινεζικές εταιρείες, με τις πρώτες να έχουν το προβάδισμα.

Στις κατατάξεις της Σαγκάης και της THE για τα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, μόνο ένα ίδρυμα της ΕΕ βρίσκεται στις 30 πρώτες θέσεις. Η Βρετανία που πλέον δεν ανήκει στην ΕΕ σώζει την ακαδημαϊκή της τιμή χάρη του Κέιμπριτζ, της Οξφόρδη, του Ιμπίριαλ και άλλων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Εν τω μεταξύ τα κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια τροφοδοτούν τις νεοφυείς εταιρείες τεχνολογίας, κάτι που λείπει στην ΕΕ.

Ο τομέας των ημιαγωγών

Το 1990, η Ευρώπη παρήγαγε το 44% των παγκόσμιων ημιαγωγών. Το ποσοστό συρρικνώθηκε στο 9% σε σύγκριση με 12% για την Αμερική. Τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ σπεύδουν να ενισχύσουν τις δυνατότητές τους. Αλλά ενώ στις ΗΠΑ αναμένεται να λειτουργήσουν 14 νέες μονάδες ημιαγωγών μέχρι το 2025, η Ευρώπη και η Μέση Ανατολή θα προσθέσουν μόλις 10 – σε σύγκριση με 43 νέες εγκαταστάσεις στην Κίνα και την Ταϊβάν.

Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ επιδιώκουν να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση με φιλόδοξες βιομηχανικές πολιτικές που παρέχουν δημόσια χρηματοδότηση και κίνητρα για τους κατασκευαστές τσιπ και τους παραγωγούς ηλεκτρικών οχημάτων. Όμως η ιδιότητα του δολαρίου, όπως σημειώνει ο Racchman, να λειτουργεί ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα δίνει στους Αμερικανούς τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν τις φιλοδοξίες τους, χωρίς να τρομάξουν τις αγορές. Όπως το θέτει ένας Ευρωπαίος βιομήχανος: «Μπορούν απλώς να τραβήξουν την πιστωτική κάρτα. Η ΕΕ, αντίθετα, έχει πολύ μικρότερο προϋπολογισμό και μόλις τώρα άρχισε να εκδίδει κοινό χρέος».

Ιδιωτικά κεφάλαια

Τα ιδιωτικά κεφάλαια είναι επίσης πολύ πιο εύκολα διαθέσιμα στις ΗΠΑ. Ο Paul Achleitner, πρόεδρος του παγκόσμιου συμβουλευτικού συμβουλίου της Deutsche Bank, λέει ότι η Ευρώπη είναι πλέον «σχεδόν απόλυτα εξαρτημένη από τις αμερικανικές κεφαλαιαγορές». Στη συζήτηση του με τον Racchman παραδέχθηκε ότι η Ευρώπη διαθέτει πολύ λίγα από τα μεγάλα συνταξιοδοτικά ταμεία που δίνουν βάθος στις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ, προσθέτοντας ότι: «Αν θέλετε να κάνετε κάτι σημαντικό – είτε πρόκειται για εξαγορά είτε για δημόσια εγγραφή – πάντα επιστρέφετε στους Αμερικανούς επενδυτές». Αν και υπήρξε μια μεγάλη συζήτηση στην ΕΕ για την δημιουργία μιας ενιαίας κεφαλαιαγοράς ωστόσο δεν υπήρξε καμία σημαντική προόδος. Την ίδια ώρα ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί το σχέδιο της τραπεζικής ένωσης, που ξεκίνησε το 2012, από το οποίο λείπει το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων (EDIS) που θα ενίσχυε ή θα αντικαθιστούσε το υπάρχον παζλ διαφορετικών εθνικών συστημάτων. Πρόσφατα η Λαγκάρντ μιλώντας στους ευρωπαίους ηγέτες ζήτησε επίσης να δημιουργηθεί Ένωση Κεφαλαιαγορών στην Ευρώπη, ώστε οι εταιρείες, που σήμερα βασίζονται κυρίως σε τραπεζικά δάνεια, να έχουν καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια σε μια εποχή που πρέπει να ανταγωνιστούν την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες σε «πράσινες» τεχνολογίες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Ενέργεια

Σε αντίθεση με την Ευρώπη, οι ΗΠΑ διαθέτουν επίσης άφθονες και φτηνές εγχώριες πηγές ενέργειας. Η επανάσταση του σχιστόλιθου σημαίνει ότι η Αμερική είναι σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο. Εν τω μεταξύ, οι τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η απώλεια του φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου σημαίνουν ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία πληρώνει συνήθως τρεις ή τέσσερις φορές περισσότερο για την ενέργεια από ό,τι οι αμερικανοί ανταγωνιστές της. Χθες οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ απέτυχαν να εγκρίνουν μια σαρωτική αναμόρφωση της αγοράς ενέργειας της ηπείρου, αφού οι συνομιλίες εκτροχιάστηκαν λόγω διαφωνιών μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας (και κατά πόσον οι γαλλικοί πυρηνικοί σταθμοί θα πρέπει να λάβουν κάποιες από αυτές).

Η ευρωπαϊκή ηγεμονία στο Life style

Η Ευρώπη έχει καλύτερες επιδόσεις στους κλάδους του «τρόπου ζωής». Σχεδόν τα δύο τρίτα των παγκόσμιων τουριστικών αφίξεων γίνονται στην Ευρώπη. Η αγορά ειδών πολυτελείας κυριαρχείται από ευρωπαϊκές εταιρείες. Το ποδόσφαιρο, το πιο δημοφιλές άθλημα στον κόσμο, κυριαρχείται από ευρωπαϊκές ομάδες – αν και πολλοί από τους μεγαλύτερους συλλόγους ανήκουν πλέον σε επενδυτές από τη Μέση Ανατολή, την Αμερική ή την Ασία.

Η κυριαρχία της Ευρώπης στις βιομηχανίες lifestyle υπογραμμίζει ότι η ζωή στη γηραιά ήπειρο εξακολουθεί να είναι ελκυστική για πολλούς. Αλλά ίσως αυτό να είναι μέρος του προβλήματος, καταλήγει ο Racchman. «Χωρίς μια μεγαλύτερη αίσθηση απειλής, η Ευρώπη μπορεί να μην συγκεντρώσει ποτέ τη θέληση να αντιστρέψει την  πτώση της σε δύναμη, επιρροή και πλούτο.»