Ευρώπη: Η κλιματική ουδετερότητα απαιτεί διπλασιασμό των ηλεκτρικών διασυνδέσεων [γραφήματα]

Να διπλασιάσει τη σημερινή χωρητικότητα στα δίκτυα που διασυνδέουν τις χώρες της γηραιάς ηπείρου καλείται η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα στα επόμενα 10 – 15 χρόνια, εάν θέλει να υλοποιήσει τον στόχο της για μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα ως το 2050.

Φυσικό αέριο: Η Ευρώπη ενώπιον της διακοπής των ροών μέσω Ουκρανίας

Αυτό υποστηρίζεται σε έκθεση που συνέταξε το βρετανικό think tank Ember, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος και με τη συμβολή της πρωτοβουλίας για το δίκτυο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Όπως αναφέρει το Ember, τα τρέχοντα σχέδια επέκτασης των διασυνδέσεων υπολείπονται αυτού του στόχου, αφήνοντας ένα κενό σε σχέση με τις ανάγκες του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως μάλιστα υποστηρίζεται, τα σημερινά σχέδια «αποτυγχάνουν ακόμη και να καλύψουν τις ανάγκες διασυνοριακής επέκτασης για ένα (πλέον ξεπερασμένο και υποφιλόδοξο) ενεργειακό σύστημα για το 2030 που βασίζεται στα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ)».

«Βαρίδι» στην ενεργειακή μετάβαση

Η ενεργειακή μετάβαση στην Ευρώπη, η οποία επιταχύνεται τα τελευταία χρόνια, αποσκοπεί ως γνωστόν στην απεξάρτηση της ηλεκτροπαραγωγής από την καύση άνθρακα, με ταυτόχρονη αύξηση της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές.

Όπως όμως σημειώνεται στην έκθεση της Ember, η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η παροχή κινήτρων για την ηλεκτροδότηση δεν αρκούν. Η υποδομή πρέπει να είναι έτοιμη να υποστηρίξει τα νέα φορτία που παράγονται από πηγές αιολικής και ηλιακής ενέργειας, να εξυπηρετήσει τη νέα ζήτηση και να παράσχει ευελιξία. Εδώ έρχονται τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, και η ιδιαίτερη σημασία των διασυνοριακών ενεργειακών διασυνδέσεων.

Κατά το βρετανικό think tank, σήμερα δίνεται μία σημαντική ευκαιρία να σχεδιάσουμε πώς θα εξελιχθεί η ενεργειακή μετάβαση στην Ευρώπη κατά την επόμενη δεκαετία.

Τι είναι οι διασυνδέσεις

Οι διασυνδέσεις, εξηγεί η έκθεση, αποτελούν διασυνοριακά καλώδια υψηλής τάσης που συνδέουν τα εθνικά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης. Αποτελούν τον ένα από τους δύο πυλώνες λειτουργίας της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ο έτερος πυλώνας είναι οι κανόνες λειτουργίας της αγοράς), επιτρέποντας την ελεύθερη ροή της ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την ήπειρο. «Το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας είναι το μεγαλύτερο διασυνδεδεμένο δίκτυο στον κόσμο, με περισσότερες από 400 διασυνδέσεις που συνδέουν σχεδόν 600 εκατομμύρια πολίτες. Λειτουργείται, αναπτύσσεται και σχεδιάζεται από τους Διαχειριστές Συστήματος Μεταφοράς (ΔΣΜ) της Ευρώπης.»

Οι διασυνδέσεις είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας με τον πλέον αποδοτικό τρόπο. Διευκολύνουν την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βελτιώνουν την αποδοτικότητα του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτό μειώνει την εξάρτηση από το ορυκτό αέριο για παροχή ευελιξίας, χωρίς να διακυβεύεται η αξιοπιστία του εφοδιασμού. Η αυξημένη διασύνδεση μπορεί επίσης να απελευθερώσει σημαντικό δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε βέλτιστες τοποθεσίες, μειώνοντας το κόστος και τις ικανότητες που απαιτούνται για την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα.

Ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας διευκολύνει τον συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και πέραν αυτών και τους επιτρέπει να αλληλοβοηθούνται σε κρίσιμες καταστάσεις. Οι διασυνδέσεις ενισχύουν την ασφάλεια  εφοδιασμού της Ευρώπης και μειώνουν την έκθεσή της στις ασταθείς τιμές του φυσικού αερίου και στους γεωπολιτικούς κινδύνους.

Όπως προειδοποιεί η βρετανική δεξαμενή σκέψης, τα χρονοδιαγράμματα των έργων διασύνδεσης είναι κατά μέσο όρο εννέα χρόνια στην Ευρώπη, επομένως πρέπει να ληφθούν τώρα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Διαφορετικά, η καθυστέρηση ανάπτυξης διασυνδέσεων κινδυνεύει να καταστεί «σημείο συμφόρησης για την επέκταση της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας και μια χαμένη ευκαιρία για τη βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού και τη μείωση του κόστους για τους καταναλωτές».

Ο στόχος για το 2030

Οι ανάγκες διασύνδεσης ποικίλλουν ανά περιοχή, αναλόγως και την πορεία απεξάρτησης από τον άνθρακα. Ορισμένες διασυνοριακές συνδέσεις χαρακτηρίζονται κρίσιμες, ενώ άλλες παραμένουν διαχρονικά ανεκμετάλλευτες.

Σε αυτή την κατηγορία διασυνδέσεων περιλαμβάνονται:

•    Διασυνδέσεις μεταξύ Αλβανίας, Σερβίας και Κροατίας και διασύνδεση μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας

•    Το τρίγωνο μεταξύ Αυστρίας, Ουγγαρίας και Σλοβενίας

•    Η γραμμή από την Ισπανία στη Γαλλία και τη Γερμανία

•    Η σύνδεση μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας

•    Σύνδεσμοι μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας και μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ιρλανδίας

Μέχρι το 2040, προειδοποιεί η Eμber, το χάσμα μεταξύ των αναγκών του συστήματος και της αναμενόμενης χωρητικότητας θα διευρυνθεί περαιτέρω. Πρόκειται για μια εξέλιξη που δεν φαντάζει ανησυχητική επειδή ακόμα βρίσκεται μακριά από χρονική άποψη, όμως, δεδομένης της μεγάλης διάρκειας των έργων υποδομής, οι αρχές πρέπει να αρχίσουν να την αντιμετωπίζουν με τη δέουσα σοβαρότητα.

Παρατηρείται βεβαίως κάποια πρόοδος: Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας συμπεριλήφθηκαν στους αναθεωρημένους κανόνες της ΕΕ για την παροχή αδειοδοτήσεων έκτακτης ανάγκης, ενώ η – όπως σημειώνεται στην έκθεση – η Ελλάδα πρότεινε τη συγκέντρωση των υφιστάμενων κονδυλίων της ΕΕ στο πλαίσιο ενός ειδικού ευρωπαϊκού πλαισίου για διευκόλυνση της ανάπτυξης δικτύων.

Όπως σημειώνει η έκθεση, υπάρχουν πρόσθετοι τρόποι για να αντιμετωπιστεί το χάσμα μεταξύ των τρεχόντων έργων και των αναμενόμενων αναγκών του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, ιδίως εκείνων που απέχουν μόλις επτά χρόνια. Αυτοί δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενοι και μπορεί να υπάρξει μια συνδυασμένη προσέγγιση.

Ανάγκη πολιτικής στήριξης

Το πρώτο και πιο απλό βήμα, είναι να κατασκευαστούν γρήγορα και να παραδοθούν έργα ισχύος 22 GW που βρίσκονται ήδη στα σκαριά. Αυτά τα 22 GW θα μπορούσαν να παραδοθούν μέχρι το τέλος της δεκαετίας, συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στην κάλυψη του χάσματος. Όμως η επιτάχυνση των έργων υποδομής απαιτεί πολιτική υποστήριξη, ιδίως όταν η αργή πρόοδος ή τα κενά αντανακλούν ευρύτερα ζητήματα, όπως η ανάγκη παράλληλης ανάπτυξης των εσωτερικών δικτύων.

Εξετάζοντας την περίοδο μετά το 2030, θα πρέπει να προσδιοριστούν οι πιο κρίσιμοι διάδρομοι που απαιτούν πρόσθετη χωρητικότητα προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξή τους τα επόμενα χρόνια (δεδομένου του μεγάλου χρόνου παράδοσης).

Ο προσανατολισμένος στις ανάγκες μελλοντικός σχεδιασμός είναι κρίσιμος για τις διασυνδέσεις.

Επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες

Όπως σημειώνει το βρετανικό think tank, ενώ η διασύνδεση προσφέρει τη βέλτιστη λύση για την ικανοποίηση ορισμένων αναγκών του συστήματος, υπάρχουν ορισμένες εναλλακτικές προτάσεις που μπορούν επίσης να προσφέρουν οφέλη. Η αποθήκευση ενέργειας αποτελεί μία τέτοια επιλογή, και ως εκ τούτου οι επενδύσεις στην έρευνα και τις νέες τεχνολογίες αποτελούν αδήριτη ανάγκη. «Όπως και να έχει, ο μελλοντικός σχεδιασμός παραμένει ουσιαστικός, καθώς ακόμη και οι λύσεις που δεν αφορούν την υποδομή απαιτούν χρόνο για να αποδώσουν αποτελέσματα», σημειώνεται.

Από κοινού με την αύξηση της χωρητικότητας στα δίκτυα και τις διασυνδέσεις, οι χώρες καλούνται να αυξήσουν και τις επενδύσεις στην εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ. Όπως όμως προειδοποιεί η Ember, «δεδομένου ότι η ταχύτητα και η κλίμακα της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που απαιτούνται για την επίτευξη των ευρωπαϊκών ενεργειακών στόχων θα απαιτήσει ήδη τεράστια πολιτική αποφασιστικότητα και θα ωθήσει τις διαδικασίες σχεδιασμού στα όρια, η αύξηση της κλίμακας της απαιτούμενης δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα μπορούσε να καταστήσει αυτή την επιλογή την πιο δύσκολη για την υλοποίησή της».

Συμπερασματικά, η Ember τονίζει ότι τα σχέδια της Ευρώπης για την απαλλαγή του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνθρακα πρέπει να συνοδεύονται από σχέδια ανάπτυξης για την υποστήριξη των διασυνοριακών υποδομών. Εάν ληφθούν τώρα οι σωστές αποφάσεις, η ανάπτυξη των διασυνδέσεων θα μπορούσε να επιφέρει πολλά οφέλη, «ενισχύοντας παράλληλα την ευρωπαϊκή ενότητα εν όψει της γεωπολιτικής αβεβαιότητας και της ενεργειακής ανασφάλειας».

Όμως, με τα τρέχοντα σχέδια για την ανάπτυξη του δικτύου να υπολείπονται των αναγκών, «η Ευρώπη πρέπει να δράσει γρήγορα για να καλύψει το κενό, αλλιώς κινδυνεύει να οδηγηθεί σε πιο επικίνδυνες και ακριβές οδούς που βασίζονται περισσότερο στην τεχνολογία αποθήκευσης και ευελιξίας ή σε πολύ μεγαλύτερους όγκους ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας».